پایگاه اطلاعات چند رسانه ای آبادی های ایران
پايگاه اطلاعات چند رسانه اي آبادي هاي ايران
مقدمه[ویرایش]
تجارب حاصل از سال‌ها تحقيق و مطالعه در زمينه رشد و توسعه مناطق روستايي كشور نشان مي‌دهد كه بدون شناختي درست و همه جانبه از يك مكان جغرافيايي مانند روستا، نمي‌توان براي حل مشكلات آن به گونه‌اي مؤثر اقدام كرد؛ اهميت مسأله زماني بيشتر معلوم خواهد شد كه روستا و مسائل مربوط به آن، اعم از كالبدي و محتوايي را در راستاي يك تغيير و تحول تاريخي مورد توجه قرار داده و از روش علمي كه هر پديده را در طول زمان مورد بررسي قرار مي‌دهد استفاده نمائيم.
با عنايت به نكات فوق هر حوزه زيستي (روستا) را نمي‌توان به صورت ايستا تنها در يك مقطع زماني شناخت و تحولات آينده را با تحليل داده‌هاي وضع موجود بدون توجه به گذشته آن مورد بررسي و پيش‌بيني قرار داد. بر اين اساس، اولين گام در راستاي رشد و توسعه مناطق روستايي عبارت از: شناسايي، جمع‌آوري، دسته‌بندي و تدوين اطلاعات مستند درباره نقاط جغرافيايي از گذشته تا به امروز مي‌باشد. در جهت تحقق چنين آرماني است كه در بحبوحه جنگ تحميلي، مشكلات و پيچيدگي‌هاي بازسازي، جهاد سازندگي اولين تجربه خود را از سال ۱۳۶۳ در زمينه تدوين فرهنگي جهت ده‌هاي مناطق جنگ‌زده آغاز نمود و در سال ۱۳۶۹ نخستين جلد تحت عنوان «فرهنگ ده‌هاي ايران، شناسايي عمومي» استان همدان چاپ گرديد. سپس در سال‌هاي بعد به دليل حجم بالاي اطلاعات، استفاده از رايانه و تهيه بانك اطلاعاتي مورد توجه قرار گرفت.
با توجه به اين مهم، از سال ۱۳۷۲ تاكنون و پس از ادغام در سال ۱۳۸۷ مؤسسه پژوهش‌هاي برنامه‌ريزي، اقتصاد كشاورزي و توسعه روستايي به عنوان يكي از وظايف اصلي خود همواره كوشيده است، آثار مكتوب و غير مكتوب مستند و دست اول موجود در زمينه‌هاي اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي، سياسي و طبيعي آبادي‌هاي كشور را به صورت تاريخي و با توجه به تغيير و تحولات آنها در قالب پايگاه اطلاعات چندرسانه‌اي آبادي‌هاي ايران تهيه نمايد.
اطلاعات ارائه شده در پايگاه اطلاعات چندرسانه‌اي آبادي‌هاي ايران[ویرایش]
← اطلاعات سرشماري‌هاي عمومي و آمارگيريهاهمانطور كه مي‌دانيم براي انجام مقايسه و مطالعه سير روندي مسائل روستايي احتياج به داشتن اطلاعات در مورد هر آبادي در سير زمان مي‌باشد.
پايگاه اطلاعات چندرسانه‌اي آبادي‌هاي ايران اطلاعات شناسايي عمومي تمام آبادي‌هاي موجود در سرشماري‌ها و آمارگيري‌ها را از سال ۱۳۲۹(ش) تاكنون با توجه به تغييراتي كه آبادي‌ها در نام و تقسيمات سياسي دوره‌هاي مختلف داشته‌اند با استفاده از روش تطبيق جغرافيايي هر آبادي با نقشه‌هاي مربوط به همان دوره و همچنين تطبيق با ساير دوره‌ها و با در نظرگرفتن يك كد واحد براي هر يك از آبادي‌ها در طول تمام دوره‌ها،
(كد سال ۱۳۸۵ مركز آمار ايران) نام فعلي و نام فعلي تقسيمات سياسي براي هر آبادي (نام آبادي و تقسيمات سياسي هر دوره نيز به همراه كد خاص همان دوره ذكر شده است) مشكل مقايسه را برطرف كرده و امكان رديابي آبادي‌ها را با توجه به تقسيمات سياسي متنوع در دوره‌هاي مختلف امكان‌پذير ساخته و با برداشتي تاريخي امكان تحليل مسائل روستايي را در سير زمان و مقاطع مختلف، براي محققين ميسر مي‌سازد. اين قابليت، كاري كاملاً ابتكاري است و تاكنون بي‌سابقه مي‌باشد.
بعد از خاتمه اين مرحله و تهيه شناسايي عمومي هر آبادي، اطلاعات تشريحي و رقومي موجود در سرشماري دوره‌هاي مختلف با استفاده از فرم‌هاي تهيه شده تنظيم و دسته‌بندي شده و امكان ورود آن اطلاعات به پايگاه اطلاعاتي ميسر گرديد. اطلاعات ارائه شده در سرشماري‌ها و آمارگيري‌ها در ۲۳ موضوع و ۱۱۰۳ عنوان به صورت آماري و تشريحي گروه‌بندي شده‌اند.
فهرست عناوين سرشماري‌ها و آمارگيري‌هاي مورد استفادهسرشماري عمومي مركز آمار ايران
سرشماري كشاورزي مركز آمار ايران
سرشماري صنعت و معدن مركز آمار ايران
سرشماري جمعيتي مركز آمار ايران
آمارگيري روستايي وزارت جهاد سازندگي
سرشماري كشاورزي مركز آمار ايران
سرشماري عمومي وزارت كشور
فرهنگ جغرافيايي ايران سازمان جغرافيايي ارتش
فرهنگ جغرافيايي آبادي‌هاي كشور جمهوري اسلامي ايران
← نقشهسيستمهاي اطلاعات جغرافيايي سيستم‌هايي هستند كه از يكپارچگي اطلاعات هندسي و توصيفي بوجود مي‌آيند. از جمله ويژگيهاي اين سيستم سرعت، دقت و قابليت بالا مي‌باشد كه به منظور ذخيره‌سازي سريع و دقيق داده‌هاي فضايي (نقشه‌هاي توپوگرافي، جغرافيايي، سياسي و …) همراه با داده‌هاي توصيفي (آمار، ارقام موضوعي در زمينه‌هاي اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي ، طبيعي و …) مي‌باشد. در اين سيستم‌ها اطلاعات در لايه‌هاي مختلف اطلاعاتي طبقه‌بندي شده و امكان دسترسي به هر لايه به طور جداگانه وجود دارد.
نقشه پوششي ايران در مقياس ۵۰۰۰۰۰: ۱ از سري k۲۵۴ مي‌باشد، كه در ۴۲ شيت به صورت كاغذي توسط سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح در سال ۱۳۷۰ تهيه شده است.
اين نقشه‌ها توسط مركز تحقيقات و بررسي مسائل روستايي كه در سال ۱۳۸۷ با مؤسسه پژوهش‌هاي برنامه‌ريزي، اقتصاد كشاورزي و توسعه روستايي ادغام گرديده است (به طور كامل و با تمام عوارض) به روش ديجيتال دستي رقومي شده و در دو سيستم تصوير لامبرت LAMBERT و يو‌تي‌ام UTM و در قالب فرمت‌هاي DWG,DGN قابل ارائه مي‌باشد. ضمناً با استفاده از نرم‌افزار Arc GIS امكان ارتباط دو طرفه بين بانك اطلاعاتي و نقشه را ميسر ساخته و انجام مطالعات روستايي در زمينه‌هاي مختلف را به صورت كاملاً علمي و كاربردي امكان‌پذير مي‌سازد.
كليه عوارض موجود در اين نقشه‌ها (عوارض سطحي، خطي، نقطه‌اي) به همراه لايه‌هاي تقسيمات سياسي ايران در سال ۱۳۸۵ تا سطح دهستان در ۵۹ لايه ذخيره شده است. بديهي است با گذشت زمان و اتصال سرشماري‌هاي جديدتر لايه تقسيمات سياسي نيز تغيير خواهد كرد.
← كتابنامهدر اين بخش اطلاعات كتابشناختي (سرشناسه، عنوان، پديدآورنده، مترجم، ويراستار، محل نشر، ناشر، تاريخ نشر، تعداد صفحات، تعداد جلد، عنوان مجلد، نوع سند، توصيفگر، زبان، چكيده، فهرست مندرجات) منابعي كه حاوي اطلاعاتي در زمينه مناطق روستايي كشور است به تفكيك استان‌ها ارائه شده است و دربرگيرنده مواد چاپي (كتاب‌ها، ادواري‌ها، گزارش‌ها)، پروژه‌ها و طرح‌ها، پايان‌نامه‌ها، مواد صوتي و تصويري، نقشه‌ها، نسخه‌هاي خطي و ديسكت‌ها است.
اطلاعات موجود در اين بخش نرم افزار بر اساس اسناد شناسايي شده از ۲۶۷۴۳۳ منبع گردآوري شده است.
← تصويرايران به دليل داشتن پيشينة چند هزار سالة تاريخي و تنوع اقليمي و قومي، داراي فرهنگي غني و ريشه‌دار است كه بستر شناخت اين فرهنگ در روستاهاست.
شناخت، ثبت و حفظ عناصر فرهنگي كشور با هدف حفظ هويت فرهنگي اين مرز و بوم ايجاب مي‌كند كه جلوه‌هايي از فرهنگ ايران به صورت عكس‌هاي مردم‌شناسي، باستان‌شناسي و چهرة روستاهاي كشور جمع‌آوري و حفظ گردد. براي تحقق اين امر در مجموع سه منبع مورد توجه قرار گرفت.
۱- تهيه عكس با مراجعه مستقيم به روستاها
۲- جمع‌آوري عكس‌ها از كتاب‌ها
۳- جمع‌آوري عكس‌ها از سازمان‌ها
عمده فعاليت بر روي تهيه عكس از روستاها با استفاده از مجريان تمامي استان‌هاي كشور متمركز گرديد زيرا تصاوير حاصله علاوه بر دارا بودن جلوه‌هاي فرهنگي مورد نظر از لحاظ زماني نيز جديدتر بودند. بدين ترتيب به طور متوسط از هر روستاي منتخب پنج قطعه عكس تهيه شد و مشخصات هر يك كه شامل شماره استاني، نام آبادي،كد آبادي، نام استان، موضوع، تاريخ، نام عكاس، سازمان تهيه كننده، كد اسكن مي باشد
دريافت و ثبت گرديد. در كل در اين روش تعداد ۱۶۸۹۷ قطعه عكس از ۳۳۴۲ روستا جمع‌آوري شد.
← گويشاز آنجائيكه روستاها پايگاه اصلي لهجه‌ها و گويش‌ها هستند و اين گويش‌ها به علل مختلفي نظير روند رو به رشد مهاجرت‌هاي روستايي، گسترش استفاده از رسانه‌هاي ديداري و شنيداري به دليل حاكميت فرهنگ شفاهي، افزايش آمار باسوادان، ارتباط مستمر و روزافزون با شهر به دليل احداث جاده‌ها و ايجاد امكانات سريع حمل و نقل، گسترش مشاغل غير كشاورزي در شرف نابودي هستند. لازم است به شناسايي، جمع‌آوري، ثبت و ضبط اين گويش‌ها اقدام شود.
روستاها با توجه به قواعد زبانشناسي به گونه‌اي انتخاب شده‌اند كه تمامي گويش‌هاي مناطق مختلف كشور را پوشش دهند (تعداد ۵۰۲۴ روستا)،شيوه اصلي جمع‌آوري گويش‌ها پيمايشي و استفاده از ۳ نوع پرسشنامه براي جمع‌آوري اطلاعات مورد نظر بوده است كه هر سه نوع از طريق مراجعه مستقيم پرسشگر به روستا و مصاحبه حضوري با گويشور محلي براي ضبط گويش‌ها و تكميل پرسشنامه‌ها صورت گرفته است. در ضبط گويش
از ۴۴ جمله و ۱۴۹ كلمه كه با نظر اساتيد فن تعيين شده استفاده گرديد كه با لهجه محلي و با دو بار تكرار
ضبط شده است.
← سفرنامه و اسناد تاريخيدر اين بخش اطلاعات آبادي‌هاي تعداد ۴۶ عنوان كتاب سفرنامه و اسناد تاريخي (از سال ۶۹۸ م تا ۱۹۵۰ م)
با شيوة تحقيق كتابخانه‌اي و با تكيه بر مقايسه و تطبيق ميان اطلاعات مستخرج طبق الگوي مورد استفاده لسترنج در كتاب جغرافيايي تاريخي سرزمين‌هاي خلافت شرقي فيش‌برداري و با استفاده از نقشه مسير و ساير منابع موجود بررسي، ردگيري و مشخص شده و به آبادي‌هاي موجود در بانك اطلاعاتي متصل گرديد.
ضمناً با توجه به آنكه سال ۱۳۲۹ ه ش به قبل به عنوان اطلاعات تاريخي در نظر گرفته شد سرشماري‌هاي دو دوره اداره آمار و ثبت احوال وزارت داخله در سال ۱۳۱۸ ه ش كه در سال ۱۳۲۳ ه ش آماده چاپ و انتشار گرديد و كتاب اسامي دهات كشور مربوط به سال ۱۳۲۷ ه ش در اين بخش قرار گرفت.
محيط برنامه‌نويسي[ویرایش]
اين نرم‌افزار در محيط visual stadio ۲۰۰۸و به زبان c# نوشته شده است. اين محيط برنامه‌نويسي قابليت‌هاي گسترده‌اي را در اختيار قرار مي‌دهد. اين قابليت‌ها كه به خوبي در اين نرم‌افزار به كار گرفته شده‌اند عبارتند از :
۱- امكان استفاده از حداكثر قابليت‌هاي سخت‌افزار از جمله استفاده از حافظة گسترشي و خواندن اطلاعات به صورت ۳۲ بيتي
۲- امكان تبادل اطلاعات با برنامه‌هاي ديگر مثل اكسل
۳- امكان استفاده از Microsoft-Jet به عنوان موتور بانك اطلاعاتي و Ado به عنوان واسط بانك اطلاعاتي و Microsoft-Access-۲۰۰۰ به عنوان بانك اطلاعاتي
۴- امكان استفاده از نرم‌افزارهاي مختلف سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) و تبادل اطلاعات با اين نرم‌افزارها
۵- امكانات صدا، تصوير و نمايش فيلم
در واقع در توليد اين نرم‌افزار پيشرفته‌ترين فناوري نرم‌افزاري مورد استفاده قرار گرفته است تا بتوان با به هنگام شدن فناوري نرم‌افزاري، اين نرم افزار را در كوتاه‌ترين زمان به هنگام نمود و قابليت‌هاي جديد در اختيار
استفاده كننده قرار داد.
قابليت‌هاي پايگاه اطلاعات چندرسانه‌اي آبادي‌هاي ايران[ویرایش]
← بخش اطلاعات سرشماري‌هاي عمومي و آمارگيري‌ها- گزارش موضوعي : در اين نوع گزارش استفاده كننده مي‌تواند اطلاعات مورد نظر خود را در سطح آبادي، دهستان، بخش، شهرستان و يا استان از بانك اطلاعاتي استخراج نموده و محاسبات مختلفي را از قبيل محاسبه مجموع يك فيلد، ميانگين، بيشترين مقدار، كمترين مقدار، انحراف استاندارد و واريانس بر اطلاعات استخراج شده انجام دهد؛ به عنوان مثال مي‌توان ميانگين تعداد گاو و گوسفند را در آبادي‌هاي هر شهرستان محاسبه نمود.
- گزارش مقايسه‌اي : در اين نوع گزارش استفاده كننده مي‌تواند اطلاعات سال‌هاي مختلف را با يكديگر مقايسه نمايد. اين مقايسه مي تواند در سطح آبادي، دهستان، بخش، شهرستان و يا استان انجام شود. به عنوان مثال مي توان تعداد خانوار شهرستانهاي هر استان را در سال‌هاي مختلف با يكديگر مقايسه نمود و بر اساس آن، نرخ رشد جمعيت را به دست آورده و پيش‌بيني جمعيت در سال مورد نظر را انجام داد. محاسبه نرخ رشد، پيش‌بيني جمعيت و زمان دو برابر شدن جمعيت نيز از قابليت‌هاي اين نرم‌افزار هستند.
- محاسبه جمعيتي : محاسباتي از قبيل نرخ رشد و پيش‌بيني جمعيت و زمان دو برابر شدن جمعيت بر اساس گزارش‌هاي مقايسه‌اي در اين نرم‌افزار امكان پذير مي‌باشد.
- مشاهده آبادي‌ها در روي نقشه : كليه گزارش‌هايي را كه كد آبادي در آنها وجود دارد مي‌توان روي نقشه به تصوير كشيد. به عنوان مثال چنانچه گزارشي در مورد آبادي‌هاي داراي دبيرستان، توليد كرده‌ايم مي‌توانيم پراكندگي اين آبادي‌ها را روي نقشه نيز مشاهده كنيم.
از ديگر قابليت‌هاي اين بخش عبارتند از:
- تهيه هيستوگرام
- نمايش اطلاعات هر ركورد در يك صفحه
- مرتب كردن اطلاعات
- رسم نمودار
- چاپ اطلاعات
- ارسال اطلاعات به اكسل
- امكان ايجاد فيلتر با شرايط مختلف و استفاده از اين فيلتر جهت استخراج اطلاعات مورد نظر
- محاسبه رياضي روي ستون‌هاي گزارشات استخراج شده و محاسبه درصد و درصد انباشتگي هر ستون
- ايجاد ستون‌هاي جديد در گزارش و پر كردن آنها بر اساس ستون‌هاي ديگر گزارش
- محاسبه مجموع، ميانگين، كوچك‌ترين و بزرگ‌ترين مقدار براي هر ستون از گزارش
← بخش نقشه- انتخاب يك يا چند ناحيه روي نقشه و استخراج اطلاعات آبادي‌هاي مربوط به نواحي انتخاب شده از بانك اطلاعاتي و بر عكس
- محاسبه محيط و مساحت يك ناحيه روي نقشه
- محاسبه مسافت بين دو نقطه
- نمايش لايه‌هاي مختلف نقشه
- انتخاب عوارضي كه به فاصله معيني از عوارض انتخاب شده قرار گرفته‌اند و استخراج اطلاعات
توصيفي مربوط به آنها
- رنگ‌آميزي دهستان‌ها، بخش‌ها، شهرستان‌ها و استان‌ها روي نقشه بر اساس مقادير فيلدهاي بانك اطلاعاتي مانند جمعيت، سطح زير كشت و …
- نمايش مسير حركت بر روي نقشه
- امكان انتخاب شهرستان‌ها، بخش‌ها و دهستان‌هاي همسايه يك شهرستان يا بخش يا دهستان و استخراج آبادي‌هاي واقع در آنها
- بزرگ‌نمايي و كوچك نمايي نقشه
- چاپ نقشه همراه با راهنماي نقشه
← بخش كتابنامه- جستجوي سند
- اخذ گزارش
- ايجاد شاخص (Index) با توجه به هر يك از عناوين اطلاعات كتابشناختي
- چاپ گزارش ستوني
- چاپ برگه مادر
← بخش تصوير- مشاهده عكس‌هاي مربوط به هر استان به تفكيك موضوع
- انتخاب و مشاهده عكس‌هاي مربوط به هر آبادي از بخش شناسايي عمومي و اطلاعات
آماري ـ تشريحي آبادي‌ها
- چاپ عكس
← بخش گويش- شنيدن گويش‌هاي موجود در محدوده تقسيمات كشوري (دهستان، بخش، شهرستان، استان)
- شنيدن گويش‌هاي مربوط به هر آبادي از بخش شناسايي عمومي و اطلاعات آماري ـ تشريحي آبادي‌ها
- رنگ‌آميزي آبادي‌ها روي نقشه بر اساس گويش آنها
← بخش سفرنامه و اسناد تاريخي- توليد گزارش از سفرنامه‌ها
- توليد گزارش از سرشماري‌ها
- نمايش مسير حركت روي نقشه
- انتخاب آبادي‌ها از نقشه
- چاپ نقشه
حضور در جشنواره خوارزمي[ویرایش]
اين بانك اطلاعاتي، با حضور درخشان در دوازدهمين جشنواره بين‌المللي خوارزمي ضمن معرفي به تمامي علاقمندان به دريافت رتبه سوم ابتكار نائل گرديد.
اميدواريم، مجموعه امكانات و قابليت‌هايي كه در اين نرم‌افزار قرار گرفته است، بتواند ابزار توانمندي در دست سازمان‌ها، مؤسسات، مديران و محققان كشور باشد تا بتوانند با تكيه بر اطلاعات و تحليل نتايج آنها، گام مؤثري در پيشرفت، توسعه و آباداني روستاهاي ايران بردارند.
آدرس[ویرایش]
تهران، خيابان كريمخان زند،انتهاي آبان جنوبي،خيابان رودسر پلاك ۵ ، مؤسسه پژوهش‌هاي برنامه‌ريزي، اقتصاد كشاورزي و توسعه‌روستايي
تلفن : ۲۰ – ۸۸۸۰۰۴۱۷مستقيم : ۴۲۹۱۶۳۴۴ گروه بوم‌شناسي روستايي و فرهنگ ده‌ها
جستارهای وابسته[ویرایش]
وزارت جهاد کشاورزیموسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستاییگروه بوم‌شناسی روستایی و فرهنگ ده‌ها
