پیامدهای تغییر کاربری اراضی در نواحی روستایی با تاکید بر توسعه گردشگری خانه های دوم


پیامدهای تغییر کاربری اراضی در نواحی روستایی با تاکید بر توسعه گردشگری خانه های دوم(دهستان دوهزار، شهرستان تنکابن)


مقدمه[ویرایش]

توسعه گردشگری خانه های دوم به عنوان نوعی از گردشگری در نواحی روستایی توانسته بر ابعاد گوناگون توسعه تاثیر گذار باشد. این اثرات و پیامدها را می توان در سه بعد کلیدی توسعه پایدار یعنی اقتصاد، اجتماع و محیط مورد بررسی قرار داد، البته توسعه این نوع گردشگری در نواحی روستایی هم اثرات و پیامدهای مثبت و هم اثرات و پیامدهای منفی را به همراه دارد. در نگرش های جامعه محلی نسبت به توسعه گردشگری تابعی از اثرات مقبت و منفی می باشد.
بدین سان درک واکنش جامعه محلی و عواملی که برروی این طرز تفکر تأثیر می گذارند، به منظور دستیابی به حمایت مطلوب جامعه روستایی از توسعه گردشگری امری ضروری به شمار می آید اگر جامعه میزبان بر این باور باشد که توسعه گردشگری در حال تخریب محیط اجتماعی و فیزیکی آنها است و گردشگران عامل این روند هستند، ممکن است کیفیت تعاملات میان ساکنان و گردشگران دچار تنزل شود از این رو، برنامه‌ریزی‌ در راستای گردشگری پایدار در نواحی روستایی، باید براساس اهداف و اولویت‌های ساکنین باشد(علی قلیزاده و همکاران، ۱۳۸۹، ۳۶) و حتی برخی از محققین گام را از این هم فراتر گذاشته و پیشنهاد می کنند که سطح فعالیتهای گردشگری محلی تنها به هنگام کسب اجازه قانونی از ساکنین ارتقاء یابد بهره برداری بهینه از منابع مرتبط با گردشگری لازمه دستیابی به توسعه پایدار است.این موضوع در شرایط مکانی مختلف از پیچیدگی های ویژه ای برخوردار است(رستمی، ۱۳۹۰). به طور کلی می (۱۹۹۱) بهترین مسیری که توسعه گردشگری را به سوی پایداری رهنمون می سازد را در شش مورد زیر خلاصه می کند:
فهم بهتر و هرچه بیشتر ارزش های محیط زیست؛
دستیابی به اطلاعات جامع درباره محیط زیست، ارزش ها و استعدادهای محلی و تاثیرات بیرونی؛
توجه هرچه بیشتر به پیامدهای منطقه ای برنامه های توسعه؛
بهره برداری از محیط زیست بر پایه ارزیابی برنامه های توسعه؛
ارتقاء شاخص های زیست محیطی به منظور بهبود کنترل فرایندهای محیطی؛
طراحی برنامه های توسعه با توجه به بالاترین کیفیت های زیست محیطی و پیش بینی تحولات
آینده
در این راستا در روستاهای مقصد گردشگری ، بار توسعه و مدیریت فعالیت گردشگری باید به صورت مؤثر بر دوش ساکنین محلی، قرار داده شود. در قالب چنین رویکردی، نگرش و گرایش ساکنین محلی نقطه‌ ثقل فعالیت برنامه‌ریزی در گردشگری به حساب می‌آید و مشارکت آنان به عنوان کاتالیزوری در روند برنامه‌ریزی توسعه پایدار گردشگری مورد تاکید است (.
به هر جهت یکی از مهمترین پیامدهای توسعه گردشگری به خصوص توسعه گردشگری خانه های دوم در نواحی روستایی تغییر کاربری اراضی زراعی و باغی می باشد از آنجاییکه توسعه این نوع گردشگری یک فعالیت منبع پایه با تاکید بر زمین مناسب برای ساخت مسکن می باشد.
یکی از اثرات منفی گردشگری، پیامدهای منفی تغییرات کاربری اراضی است. اگر توسعه گردشگری مطابق با اصول برنامه ریزی کاربری اراضی نباشد می تواند مشکلاتی را در زمینه کاربری اراضی در نواحی روستایی ایجاد نماید به طوری که تسهیلات گردشگری ممکن است زمین هایی را اشغال کند که برای نوع دیگری از کاربری اراضی نظیر کشاورزی مناسب است(علی قلیزاده، ۱۳۸۷، ۴۵). با این مقدمه این مقاله در پی بررسی رابطه بین توسعه گردشگری و تغییرات کاربری اراضی در دهستان دوهزار شهرستان تنکابن می باشد همچنین هدف دیگر این مقاله بررسی وضعیت کمی و کیفی وضعیت اراضی زراعی و باغی با استفاده از نگرش جامعه میزبان و میهمان با تاکید بر شاخص های عینی و ذهنی می باشد.

مبانی نظری[ویرایش]

در ارتباط با توسعه گردشگری و اثرات ان بر نواحی مقصد مطالعات زیادی صورت گرفته (رهنمایی و همکاران،۱۳۸۷: قدمی و همکاران، ۱۳۸۶، قدمی و همکاران، ۱۳۸۹) و در مقیاس جهانی، تغییر کاربری اراضی یکی از پیامدهای محیطی توسعه گردشگری شناخته می شود. در بیشتر موارد، این مساله از تاثیرات منفی گردشگری به شمار می آید که در حومه ها، نواحی روستایی، ساحلی و جنگلی با شدت بیشتر رخ می دهد؛ هرچند در مناطق شهری نیز دارای اهمیت ویژۀ خود است. ناپایداری اکولوژکی و تخریب چشم اندازهای طبیعی و انسانی از پیامدهای کلی تغییر نامطلوب کاربری اراضی است، که از دیدگاه پایداری فرایند توسعه گردشگری را با چالش روبرو می کند. زیرا در بسیاری از مکان ها و مقصدهای گردشگری عمده جاذبه های گردشگری تحت تاثیر ویژگی های زیبایی شناختی چشم اندازهای طبیعی و فرهنگی قراردارد. به طور مثال در بریتانیا ۴۰ درصد مشاغل بخش گردشگری به طور مستقیم با زیبایی چشم اندازها و کیفیت محیط زیست پیوند دارد؛ این نسبت در نواحی روستایی به ۷۰-۶۰ درصد افزایش می یابد. بنابراین، تخریب چشم اندازهای طبیعی از طریق تغییر نامطلوب کاربری زمین، علاوه بر پیامدهای منفی زیست محیطی، زمینه حذف جلوه های زیبایی شناختی جاذبه های گردشگری را فراهم می سازد. و به زوال گردشگری و ازبین رفتن فرصت های توسعه درآینده می انجامد.
بر پایه دیدگاه های موجود، مجموعه فعالیت های گردشگری تحت تاثیر پنج عامل کلیدی: تحولات اجتماعی- جمعیتی و دگرگونی شیوه زندگی مردم، زمان و درآمد اضافی، توسعه تکنولوژی و ارتباطات، توسعه حمل و نقل و توسعه سیاسی پدید آمده اند، که پیامد آنها شکل گیری الگوهای گوناگون کاربری زمین است. این عوامل چارچوب مناسبی برای بازنگری بسترهای توسعه گردشگری و چگونگی تغییر کاربری اراضی پدید می آورند. بر این اساس گفته می شود، تغییر کاربری اراضی نه تنها یکی از پیامدهای توسعه گردشگری است، بلکه بخش جدایی ناپذیر آن است... در این میان چالش اصلی بر سر مدیریت کاربری زمین و توسعه بی برنامه و خارج از کنترل گردشگری است؛ به طوری که در بسیاری از موارد ، فقدان برنامه ریزی، سیاست های عملی و ساز وکارهای قانونی زمینه شکل گیری کاربری های نامناسب و و مشکل ساز را فراهم می کند ..
برنامه ریزی کاربری اراضی در زمینه موضوعات مختلف گردشگری، مانند گردشگری شهری، گردشگری روستایی و گردشگری ساحلی به مواردی از قبیل توسعه امکانات و زیرساخت های حمل و نقل، خدمات پذیرایی و رستوران داری، مراکز اقامتگاهی، مکان های تفریح و سرگرمی و خدمات رفاهی مربوط می شود .علاوه بر اینها، پدیده هایی مانند گردشگری خانه های دوم یکی از زمینه های تغییر کاربری اراضی در نواحی ساحلی و حومه های روستایی به شمار می آید .. گسترش بی رویه و بی برنامه چنین پدیده ای می تواند پیامدهایی از قبیل تغییر چشم اندازه های طبیعی، توسعه ساخت و ساز در اراضی بکر، بهره برداری بی رویه از منابع طبیعی و عدم تعادل اکوسیستم را در پی داشته باشد. همچنین این پدیده و سایر روندهای مشابه و برآمده از درون فرایند توسعه گردشگری، با ایجاد رقابت بر سر مالکیت زمین موجب افزایش قیمت زمین می شود؛ در چنین شرایطی دست اندازی بی رویه به حریم منابع طبیعی، سوداگری زمین و کالایی شدن آن شتاب می گیرد و زمینه تخریب روز افزون اراضی و ناپایداری اکولوژیکی در نواحی مقصد فراهم می شود به طور کلی در نواحی مقصد گردشگری موضوعاتی از قبیل: رشد بی رویه تعداد گردشگران، چگونگی نظام مالکیت زمین، میزان حاکمیت قانون ، ایجاد فرصت های اقتصادی، میزان مشارکت جامعه محلی در روند برنامه های توسعه و... مهمترین بحث های پایه و بنیادین در زمینه توسعه گردشگری و کاربری اراضی را برمی انگیزند.
ضعف ساختارهای قانونی و نهادهای اجرایی یکی از مشکلات بنیادین کشورهای توسعه نیافته به شمار می آید که بهره برداری بهینه از منابع سرزمین از جمله اراضی را با چالش های بسیاری مواجه کرده است. علاوه بر اینها، منطق توسعه اقتصادی و ایجاد فرصت های اقتصادی هر چه بیشتر با محوریت توسعه گردشگری، در بسیاری از موارد توجه به سایر ابعاد را در حاشیه قرار می دهد. در اینجا کسب سود هرچه بیشتر از زمین منطق کاربری زمین را شکل می دهد و فعالیت هایی از قبیل کشاورزی غیر اقتصادی تلقی می شوند بر این اساس، بسیاری از اراضی مستعد به توسعه بخش گردشگری اختصاص می یابند. تشدید این روند عدم تعادل در نظام کاربری زمین و ناپایداری توسعه را به دنبال دارد.

روش تحقیق و منطقه مورد مطالعه[ویرایش]

روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی – تحلیلی با تاکید بر پیمایش میدانی می باشد. شیوه های جمع آوری اطلاعات به دو صورت اسنادی و میدانی می باشد در شیوه اسنادی تلاش شده است مقالات، پایانامه ها و کتابهای مرتبط با موضوع جمع آوری و مطالعه شود که در نهایت مطالعه این منابع پشتوانه تئوریکی تحقیق را فراهم آورده است. در شیوه میدانی با توجه به مطالعه مبانی و پیمایش اولیه در دهستان مورد نظر، سوالاتی در قالب پرسشنامه تهیه و تنظیم و در اختیار جامعه محلی قرار گرفته است برای درک درست از اثرات گردشگری خانه های دوم بر تغییر کاربری، در مجموع میزان زمین اختصاص یافته برای ساخت خانه های دوم هم مورد بررسی قرار گرفته است. واحد تحلیل مکانی کل دهستان دوهزار می باشد که از اوایل دهه ۱۳۸۰ بشدت تاحت تاثیر توسعه گردشگری خانه های دوم قرار گرفته است. جامعه آماری تحقیق تعداد ۳۶۵ خانوار بومی در کل دهستان کوهستانی دوهزار می باشد که با استفاده از فرمول کوکران تعداد ۱۵۰ خانوار به عنوان جامعه نمونه آماری انتخاب و پرسشنامه در اختیار آنها قرار گرفت.
و در نهایت با استفاده از دو دوره آمار مجموع دهستان در سال های ۷۲ و ۸۲ مورد بررسی قرار گرفته، تا تغییر کاربری به تفکیک اراضی زراعی و یاغی مشخص شود.
محدوده مورد مطالعه این تحقیق، نواحی روستایی دهستان دوهزار واقع در بخش مرکزی شهرستان تنکابن می باشد که از طرف شمال به دهستان گلیجان و دریای خزر و از طرف جنوب به پوشش جنگلی و ارتفاعات محدود می شود. این دهستان در سال ۱۳۸۵ دارای ۱۶ نقطه روستایی، ۴۸۶ خانوار و۱۴۲۶ نفر جمعیت می باشد. گونه شناسی گردشگری در این حوزه «گردشگری مبتنی بر طبیعت[۱]    » است و به دو شکل عمده گردشگری روزانه عبوری (بدون اقامت شبانه) و خانه های دوم می باشد.
بر اساس اطلاعات جدول ۱ و مقایسه آمار در دودوره زمانی ۱۳۷۲ و ۱۳۸۲ در مورد سطح زیر کشت اراضی به تفکیک آبی و دیم بیانگر آن است که یک روند کاهشی سطح زیر کشت را نشان می دهد بطوری که کل اراضی زیر سطح کشت در سال ۱۳۷۲ برابر با ۱۱۲ هکتار بوده که در بعد از اسکان این میزان در سال ۱۳۸۲ به ۴۰ هکتار کاهش یافته است. نکته مهم این است که با توجه به محدودیت های منابه آبی و افزایش جمعیت در دهستان و در نهایت اختصاص و مهار چشمه های آبی برای مصرف شرب اراضی زیر کشت آبی بشدت کاهش یافته است و از ۲۰ هکتار در سال ۱۳۷۲ به ۱ هکتار در سال ۱۳۸۲ رسیده است(جدول۱).

جدول۱- وضعیت اراضی زراعی و باغات و قلمستان در دهستان دوهزار


 



























           



۷۲



۸۲



نام دهستان



سطح زیرکشت آبی 



سطح زیرکشت دیم 



سطح زیرکشت آبی و دیم 



سطح زیرکشت آبی 



سطح زیرکشت دیم 



سطح زیرکشت آبی و دیم 



دوهزار



۲۱



۹۰



۱۱۲



۱



۳۹



۴۰




     منبع: وزارت جهاد کشاورزی



یافته های تحقیق[ویرایش]

یافته های این پژوهش به دو شیوه توصیفی و تحلیلی مورد پردازش قرار گرفته است. بر اساس یافته های مستخرج از پرسشنامه میانگین سنی پاسخ گویان ۴۶.۵ سال بین ۲۹ تا ۷۴ سال می باشد. همچنین وضعیت جنسی پاسخ گویان ۴ درصد را زنان و ۹۶ درصد را مردان تشکیل می دهند. در ارتباط با وضعیت سواد یافته های بیانگر آن است که ۲۰ درصد از ساکنین دارای سطح سواد ابتدایی، ۴ درصد راهنمایی، ۴۰ درصد دیپلم، ۲۴ درصد لیسانس و ۱۲ درصد هم فوق لیسانس و بالاتر می باشند.


← سطح توسعه گردشگری در دهستان دوهزار
برای درک سطح توسعه گردشگری خانه های دوم از دو نوع شاخص های عینی و ذهنی استفاه شده است. تعداد خانه های دوم در کل دهستان به عنوان شاخص عینی و نظرات ذهنی جامعه محلی به عنوان شاخص ذهنی در نظر گرفته شده است. بر اساس اطلاعات جدول(۲) در مجموع در کل دهستان تعداد ۴۴۴ خانه اصلی وجود دارد این در حالی است که تعداد خانه های دوم ۶۴۰ خانه می باشد یعنی درصد خانه های دوم نسبت به کل مساکن در کل دهستان دوهزار برابر با ۵۳.۶ درصد می باشد. همچنین در ارتباط با سطح توسعه یافتگی گردشگری خانه های دوم که با استفاده از طیف لیکرت و نظرات جامعه محلی سنجیده شده است میانگین محاسبه شده (۳.۲از ۵) بیانگر سطح توسعه یافتگی بالای این نوع گردشگری در محدوده جغرافیایی دهستان دوهزار می باشد(جدول۳).
و در مجموع یافته ها نشان می دهد، نواحی روستایی دهستان دوهزار دارای سطح متفاوتی از توسعه گردشگری می باشند. به طوری که روستاهای برسه، شانه تراش از رشد بیشتر و روستاهایی که در ارتفاع پایین تر قرار دارند از رشد کمتری برخوردارند. براین اساس با استفاده از طیف لیکرت و شاخص ترکیبی ذهنی ارزیابی ساکنین از میزان رشد گردشگری، سطح توسعه و یا غلبه کارکرد گردشگری در نواحی روستایی مورد نظر تعیین شد. یافته ها نشان می دهد، که در دهستان دوهزار در مجموع گردشگری در سطح بالایی قرار دارد. اما نکته مهم این است که دو نوع گردشگری در منطقه وجود دارد. یکی گردشگری از نوع گذری که بیشتر در ایام تعطیل و نوع دیگر از نوع خانه های دوم می باشد.
جدول۲- تعداد جمعیت، خانوار و تعداد خانه های دوم در ناحیه مورد مطالعه


 





















تعداد مساکن



 


 

خانه های دائمی



تعداد خانه های دوم



مجموع خانه های دائمی و دوم



درصد خانه های دوم نسبت به کل  مساکن



دهستان دوهزار



۴۴۱



۶۴۰



۱۰۸۱



۶/۵۳




منبع: مرکز آمار ایران، ۱۳۸۵ و مطالعات میدانی ۱۳۸۹



← گردشگری و تغییر کاربری اراضی زراعی
بر اساس ماهیت گردشگری خانه های دوم در دهستان دوهزار، زمین برای احداث بنا از الزامات پایه ای محسوب می شود، از طرفی دیگر با توجه به شیب بالای زمین برای ساخت بنا به ناچار اراضی زراعی و باغی تبدیل به خانه های دوم در منطقه شده است. بر اساس خروجی های مستخرج از پرسشنامه میانگین اراضی اختصاص یافته برای هر یک از خانه های دوم برابر با ۷۶۳.۴ متر مربع می باشد که از این میزان ۱۲۰ متر را خود مسکن و مابقی حیاط و پارکینگ اختصاص یافته است(جدول۳).
جدول۳- وسعت خانه های دوم در ناحیه مورد مطالعه

وسعت اعیانی خانه های دوم
وسعت عرصه خانه های دوم
عرصه و اعیان
میانگین
۱۲۱.۷
۶۴۱.۷
۷۶۳.۴
انحراف معیار
۵۶.۹۶۴۲
۶۹۳.۱۶۳۴
۷۵۰.۱۲
کمترین
۵۶
۱۰۰
۱۵۶
بیشترین
۴۵۰
۳۰۰۰
۳۴۵۰
منبع: یافته های میدانی

← گردشگری و تغییر کاربری اراضی زراعی
از مهمترین پیامدهای گردشگری تغییر کاربری اراضی زراعی در نواحی روستایی می باشد، در این راستا بر اساس نظرات جامعه محلی گردشگری در سطح وسیعی موجب تغییر کاربری شده است. بطوری که از کل پاسخ گویان (۱۵۰ پاسخگو)، تعداد ۱۴۲ نفر گزینه های زیاد و بسیار زیاد را انتخاب کرده اند و در مقابل تنها ۸ درصد گزینه های کم و بسیار کم را انتخاب کرده اند این در حالی است که سطح معناداری محاسبه شده(۰.۰۰۰) حاکی از توافق معنادار در بین نگرش های پاسخ گویان است(جدول۴).
جدول۴- وضعیت تغییر کاربری از دیدگاه ساکنین محلی

تعداد مشاهدات
مورد انتظار
باقیمانده
بسیار زیاد
۵۷
۳۷.۵
۱۹.۵
زیاد
۸۵
۳۷.۵
۴۷.۵
کم
۴
۳۷.۵
۳۳.۵-
بسیار کم
۴
۳۷.۵
۳۳.۵-
کل
۱۵۰
۱۵۰
۱۵۰
مقدار کای اسکوئر
۱۳۰.۱۶۰
در جه آزادی
۳
سطح معناداری
۰.۰۰۰
منبع: یافته های میدانی

← گردشگری و تغییر کاربری اراضی باغی
از مهمترین پیامدهای گردشگری به خصوص توسعه گردشگری خانه های دوم در نواحی روستایی، تخریب اراضی باغی می باشد. در منطقه دوهزار با توجه به کوهستانی بودن منطقه و شیب اراضی، باغداری بصورت کشت فندق رواج داشته که با توسعه گردشگری خانه های دوم بیشتر اراضی تبدیل به خانه های دوم شده است. هر چند اطلاعات دقیق کمی در دسترس نمی باشد اما با مشاهدات میدانی می توان به این نکته دست یافت که بسیاری از اراضی باغی منطقه تبدیل به خانه های دوم با حیاط های بزرگ شده است. . البته بخشی از تغییر کاربری اختصاص به مراکز اقامتی و پذیرایی دارد. در این راستا بر اساس نظرات جامعه محلی توسعه گردشگری خانه های دوم در سطح وسیعی موجب تغییرات کاربری شده است(جدول۵).

جدول۵- گردشگری و تغییرکاربری اراضی زراعی و باغی

تعداد مشاهدات
مورد انتظار
باقیمانده
بسیار زیاد
۲۴
۳۰
۶-
زیاد
۵۶
۳۰
۲۶
متوسط
۲۴
۳۰
۶-
کم
۳۹
۳۰
۹
بسیار کم
۷
۳۰
۲۳-
کل
۱۵۰


مقدار کای اسکوئر
۴۵.۲۶۷
در جه آزادی
۴
سطح معناداری
۰.۰۰۰
منبع: یافته های میدانی
با توجه به بن بست بودن منطقه دوهزار و کمبود زمین مناسب در اثر شیب برای ساخت ویلا و خانه های دوم به ناچار بخشی از اراضی جنگلی و منابع طبیعی چه به لحاظ قانونی و چه به لحاظ غیر قانونی موجب تخریب قرار گرفته است البته با توجه به مدیریت جنگل و منابع طبیعی و بر اساس نظرات جامعه محلی تغییر کاربری در این بخش کمتر از بخش های دیگر است، بطوری که مقادیر باقیمانده در ارتباط با گزینه های بسیار زیاد منفی می باشد و در مقابل در ارتباط با گزینه های کم و بسیار کم مثبت می باشد(جدول۶).
جدول۶- گردشگری و تغییر کاربری اراضی منابع طبیعی

تعداد مشاهدات
مورد انتظار
باقیمانده
بسیار زیاد
۱۴
۳۷.۵
۲۳.۵-
متوسط
۱۹
۳۷.۵
۱۸.۵-
کم
۵۶
۳۷.۵
۱۸.۵
بسیار کم
۶۱
۳۷.۵
۲۳.۵
کل
۱۵۰
۱۵۰
۱۵۰
مقدار کای اسکوئر
۴۷.۷۰۷
در جه آزادی
۳
سطح معناداری
۰.۰۰۰
منبع: یافته های میدانی


← تغییر کاربری و پیامدهای اقتصادی(افزایش درآمد)
پیامدهای تغییر کاربری اراضی در اثر توسعه گردشگری خانه های دوم را می توان از دیدگاه های مختلفی مورد بررسی قرار داد بطوری که قبل از توسعه گردشگری یعنی نیمه اول دهه ۱۳۷۰ قیمت اراضی در نواحی روستایی دهستان دوهزار بسیار پایین بوده و این روند بعد از توسعه گردشگری رو به رشد می باشد. مهمترین پیامد اقتصادی در اثر توسعه گردشگری خانه های دوم افزیش قیمت اراضی می باشد، تقاضای بالا برای زمین های مناسب جهت ساخت و ساز مسکن افزایش قیمت اراضی را به همراه داشته است این در حالی است که کشاورزی سنتی با تاکید بر باغداری و دامداری سنتی نمی توانست این درامد بالا را برای ساکنین به همراه داشته باشد. مهمترین پیامد افزایش درامد در اثر فروش اراضی، مهاجرت به شهر بوده بطوری که بخشی از ساکنین محلی با خرید مغازه در داخل شهر ها تغییر شغل داده اند، و در نهایت برخی از همین مهاجران دوباره به مناطق روستایی برگشته اند البته در فرآیند مهاجرت معکوس مهاجران به عنوان صاحبان خانه های دوم و یا متقاضی خانه های دوم وارد این منطقه می شوند در این راستا یافته های نشان می دهد که بین دو متغیر تغییر کاربری و افزایش درامد ضریب همبستگی۰.۴۶۱ و سطح معناداری محاسبه شده(۰.۰۰۰) بین دو متغیر حاکی از روابط مستقیم و معنادار در بین دو دیدگاه می باشد. یعنی هرچه تغییر کاربری بیشتر شود قیمت اراضی بالاتر و به همان نسبت افزایش درآمد ناگهانی بیشتری نصیب خانوار ها می شود.
به دنبال افزایش درامد، بهبود زندگی خانوارها در تمامی ابعاد فراهم می شود بطوری که بر اساس نظرات جامعه محلی مقدار همیتگی بین دو متغیر برابر با ۰.۳۱۸ و سطح معناداری محاسبه شده هم برابر با ۰.۰۰۱ می باشد از انجائیکه خطای محاسبه شده کمتر ۰.۰۵ می باشد با ۹۹ در صد می توان گفت که بین تغییر کاربری اراضی و افزایش قیمت بهبود وضعیت زندگی در منطقه دوهزار رابطه معنادار و مستقیم وجود دارد.
جدول۷- رابطه بین تغییر کاربری یاراضی و مولفه های اقتصادی
مولفه

میزان رضایت مندی از درآمدهای
بهبود وضعیت زندگی
افزایش قیمت اراضی
پس انداز
آینده مالی
تغییرات کاربری اراضی در اثر توسعه گردشگری
مقدار همبستگی
۰.۴۶۱••
۰.۳۱۸••
۰.۲۶۷••
.۷۰۵••
.۶۷۴••
سطح معناداری
۰.۰۰۰
۰.۰۰۱
۰.۰۰۷
۰.۰۰۰
۰.۰۰۰
تعداد
۱۵۰
۱۵۰
۱۵۰
۱۵۰
۱۵۰
••. Correlation is significant at the ۰.۰۱ level (۲-tailed).
منبع: یافته های میدانی


← پیامدهای تغییر کاربری اراضی با تاکید بر فعالیت های گردشگری
اما برای اثبات یا رد فرضیه پیامدهای منفی در اثر تغیر کاربری اراضی با تاکید بر فعالیت های کشاورزی ابتدا تمامی گویه های مرتبط با اثرات محیطی در منطقه مورد مطالعه در پنج عنوان کلی مانند آلودگی کمی و کیفی آب، تغییر کاربری اراضی و چشم انداز طبیعی، کاهش محصولات کشاورزی و از بین رفتن آرامش، مورد بررسی قرار گرفته است. برای درک کلی اثرات گردشگری خانه های دوم ابتدا متغیرهای در بر اساس پنج سرفصل با یکدیگر ترکیب شده اند و سپس از آزمون تی تک نمونه ای برای سنجش آنها استفاده شده است. میانگین های محاسبه شده برای هر یک از ابعاد بیانگر آن است که از جامعه محلی رضایت چندانی از اثرات زیست محیطی توسعه این نوع گردشگری بر نواحی روستایی ندارند. بطوریکه در ارتباط با آلودگی منابع آب میانگین کل سه گویه برابر با ۷/۹ می باشد که نسبت به میانه سه گویه رقم بالاتری را نشان می دهد، همچنین سطح معناداری محاسبه شده در ناحیه آلفا برابر با ۰۰۰/۰ می باشد که بیانگر توافق معنادار در بین دیدگاه های پاسخ گویان می باشد. (جدول۸). در ارتباط با تغییر کاربری اراضی که بیشتر در ارتباط با اراضی زراعی و باغی می باشد با توجه به میانگین کل محاسبه شده می توان ادعا کرد که در هرچند میانگین محاسبه شده برابر با میانه می باشد اما در دو مورد تغییر کاربری باغی و زراعی و در مجموع کل میزان نارضایتی بالا می باشد. در ارتباط با آلودگی چشم انداز ظاهری نقاط روستایی مانند رها کردن زباله های جامد در مجموع میانگین محاسبه شده برابر با ۸/۷ می باشد که نسبت به میانه پاسخ ها یعنی عدد ۹ مقدار پایین تری را نشان می دهد که در این زمینه میزان رضایتمندی از شاخص آلودگی محیط و چشم انداز به دلیل عملکرد مناسب مدیریت محلی در راستای جمع آوری زباله های جامد بالا می باشد.
از دیدگاه ساکنین و بر اساس میانگین محاسبه شده در ارتباط با از بین رفتن آرامش و آسایش محیط میانگین محاسبه شده(۲/۶) بیشتر از میانه( ۶ ) می باشد که بر اساس این میانگین می توان ادعا کرد که در مجموع توسعه گردشگری خانه های دوم موجب از بین رفتن آرامش و آسایش ساکنین شده است.





جدول۸- نتایج آزمون تی برای در ک وضعیت اثرات اکولوژیکی گردشگری خانه های دوم در منطقه دوهزار(دیدگاه ساکنین)

تعداد گویه ها
تعداد نمونه
میانگین
میانه
انحراف معیار
خطای استاندارد
t
سطح معناداری
آلودگی منابع آب
۳
۱۵۰
۷/۹
۹
۲.۸۸۳
۲۳۵/۰
۷۴۲/۳۷
۰۰۰/۰
تغییر کاربری اراضی
۴
۱۵۰
۱۲
۱۲
۱.۹۶۷
۰/۱۶۰
۷۹۳/۴۳
۰۰۰/۰
کاهش تولیدات کشاورزی
۲
۱۵۰
۶/۴
۶
۲.۹۶۰
۲۴۱/۰
۵۱۲/۵۲
۰۰۰/۰
آلودگی محیط و چشم انداز
۳
۱۵۰
۸/۷
۹
۱.۵۷۷
۱۲۹/۰
۲۷۶/۵۲
۰۰۰/۰
از بین رفتن آرامش و آسایش محیط
۲
۱۵۰
۲/۶
۶
۱.۵۹۶
۱۳۰/۰
۱۲۴/۴۸
۰۰۰/۰
منبع: یافته های تحقیق



نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات[ویرایش]

توسعه گردشگری خانه های دوم امروزه به عنوان نوعی گردشگری محسوب می شود که بیش از گونه های دیگر گردشگری لحاظ مثبت و چه به لحاظ درحوزه های مقصد تاثیر گذار می باشد. شدن تاثیر گذاری این نوع گردشگری، مدیون ماندگاری بالای گردشگران در مقصد می باشد. امروزه نواحی روستایی دهستان دوهزار تحت تاثیر این نوع گردشگری قرار دارد، البته از تاثیرات گردشگری روزانه به خصوص در ایام تعطیل و فصول گرم سال نباید غافل شد.
یافته های این پژوهش بیانگر آن است که اراضی زیادی اختصاص به خانه های دوم یافته است بطوریکه مشاهدات میدانی و خروجی های پرسشنامه بیانگر آن است که سطح وسیعی از باغات و اراضی زراعی به خصوص در روستاهای بالا دست دره دوهزار تغییر کاربری داده و تبدیل به خانه های دوم شده است.
همچنین یافته های بیانگر ان است که بیشتر اثرات گردشگری بر اراضی باغی و زراعی می باشد، منابع طبیعی هم در این فرآیند کمتر مورد تخریب قرار گرفته است البته به دلیل مدیریت منابع طبیعی تا حد زیادی منابع طبیعی ملی در اطراف سکونتگاه های روستایی از تغییر کاربری در امان مانده اند. به هر جهت یافته های بیانگر آن است که به دلیلی ماهیت ذاتی این نوع گردشگری یعنی نیاز به زمین برای توسعه، اراضی باغی و زراعی تغییر کاربری یافته اند.
یکی از مباحث اساسی در بررسی تغییر کاربری اراضی و توسعه گردشگری بررسی میزان رضایتمندی ساکنین از تغییر کاربری و رابطه آنها با برخی از شاخص های اقتصادی می باشد که یافته ها بیانگر آن است که بین تغییر کاربری و مولفه های اقتصادی رابطه معنادار و مستقیم وجود دارد. یعنی با تغییر کاربری وضعیت اقتصادی مردم بهبود یافته و در نتیجه آینده اقتصادی، وضعیت زندگی، و حتی پس انداز بالا رفته است بطوریکه برخی از ساکنین محلی با فروش بخشی از اراضی ضمن انتخاب شغل مناسب در شهرها و یا همان دهستان امروزه بخود به عنوان صاحبان خانه های دوم مطرح می باشند.
در ارتباط با پیامدهای تغییر کاربری اراضی در کل دهستان با توجه به این که در بیشتر موارد میانگین محاسبه شده کمتر از میانه نظری می باشد می توان ادعا کرد که رضایتمندی ساکنین در مورد گویه های تغییر کاربری با توجه به این که وضعیت اقتصادی را بهبود بخشیده است در حد متوسط ارزیابی شده است. اما در ارتباط با مولفه هایی مانند منابه آب و... موجب کاهش رضایتمندی شده است.
در پایان ذکر این نکته ضروری می باشد که تغییر کاربری یا فروش اراضی تحت تاثیر محدودیت های محیطی برای توسعه فعالیت های کشاورزی(شیب، کوهستانی بودن و محدودیت منابع آب) و دیگر چالش های موجود می باشد. محدودیت های محیطی کشاورزی و تولیدات آن و آینده کشاورزی را با مشکلات زیادی روبرو ساخته است. در واقع اینگونه می توان استنباط کرد که کشاورزی در منطقه توجیه اقتصادی ندارد. در راستای این یافته ها و شناخت منطقه ارائه پیشنهادات بصورت زیر تنظیم شده است.
توصیه می شود پژوهش های در راستای نگرش ساکنین از توسعه گردشگری خانه های دوم در منطقه و در راستای ارائه نظریات استراتژیک در منطقه توسط دیگر پژوهشگران صورت گیرد.
ارائه برنامه های نظامند توسط مدیریت محلی در راستای فروش و توسعه گردشگری خانه های دوم

منابع[ویرایش]

علی قلی زاده فیروزجانی ناصر, قدمی مصطفی,رمضان زاده لسبویی مهدی،۱۳۸۹، نگرش و گرایش جامعه میزبان به توسعه گردشگری در نواحی روستایی نمونه مورد مطالعه: دهستان کلیجان، شهرستان تنکابن،پژوهشهای جغرافیای انسانی (پژوهش های جغرافیایی( بهار ۱۳۸۹; ۴۲(۷۱):۳۵-۴۸.
Gursoy, dogan and denney G. Rutherford,۲۰۰۴, host attitude towards tourism an improved structural model, Annals of Tourism Research,vol,۳۱pp ۴۹۵- ۵۱۶
Ross, G,.(۱۹۹۱) Tourist destination images of the wet tropical rainforest of north queenland, Australian psychologist,۲۶(۳).
Cooke,K,۱۹۸۰, guidelines for socially appropriate tourism development in british Columbia, joural of Travel Research,۲۱(۱)
Page, S.J. and Thorn, K. (۲۰۰۲) Towards Sustainable Tourism Development and Planning in New Zealand: The Public Sector Response Revisited. Journal of Sustainable Tourism ۱۰ (۳): ۲۲۲-۲۳۸.
رستمی، قهرمان، رمضان زاده لسبوئی، ، گردشگری و توسعه، همدان: انتشارات نور علم،۱۳۹۰
May, V. (۱۹۹۱) Tourism, environment and development: Values, sustainability and stewardship, Tourism Management, Volume ۱۲, Issue ۲, June ۱۹۹۱, Pages ۱۱۲-۱۱۸.
Blank,U. (۱۹۸۹) The community tourism industry imperative ; the necessity, the opportunities , its potential, venture publishing , State College,PA.
علیقلی زاده فیروز جایی، ناصر، (۱۳۸۷)، اثرات گردشگری در نواحی روستایی، رساله دکتری در رشته جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه تهران.
رهنمایی محمدتقی,فرهودی رحمت اله,دیتمان آندریاس,قدمی مصطفی، بررسی ظرفیت تحمل حوزه مقصد گردشگری با تاکید بر جامعه میزبان (نمونه موردی : مطالعه شهر کلاردشت)، پژوهشهای جغرافیای انسانی (پژوهش های جغرافیایی(زمستان ۱۳۸۷; ۴۰(۶۶):۱۷-۳۳
قدمی مصطفی,علیقلی زاده فیروزجایی ناصر,بردی آنامرادنژاد رحیم،۱۳۸۸، بررسی نقش گردشگری در تغییرات کاربری اراضی مقصد (نمونه مورد مطالعه: بخش مرکزی شهرستان نوشهر)، مطالعات و پژوهش های شهری منطقه ای زمستان ۱۳۸۸; ۱(۳):۲۱-۴۲.
قدمی، مصطفی، (۱۳۸۶)، مدل سازی توسعه شهری و گردشگری در چارچوب پایداری، رساله دکتری در رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران
Gössling, S. (۲۰۰۲) Global environmental consequences of tourism, Global Environmental Change, Volume ۱۲, Issue ۴, December ۲۰۰۲, Pages ۲۸۳-۳۰۲.
Page, S.J., Connell, J. (۲۰۰۹), Tourism: A Modern Synthesis, London: Thomson Learning.
Ikiara, M., Okech, C. (۲۰۰۲) ‘ Impact of Tourism on Environment in Kenya: Status and Policy. Institute for Public Policy Research and Analysis Bishops Garden Towers, Bishops Road, Kenya.
Baddeley, M. C. (۲۰۰۴). Are tourists willing to pay for aesthetic quality? An empirical assessment from Krabi Province, Thailand. Tourism Economics, ۴۵-۶۱.
National Trust. (۲۰۰۱) Valuing our Environment – Summary. London. Available from: http://www.nationaltrust.org.uk
Sasidharana, V., Sirakayab, E., Kerstettera, D. (۲۰۰۲) ‘Developing countries and tourism ecolabels’. Tourism Management ۲۳ (۲۰۰۲) ۱۶۱–۱۷۴.
Williams, A.M., Shaw, G. (۲۰۰۹)’ Future play: tourism, recreation and land use, Land Use Policy ۲۶S (۲۰۰۹) S۳۲۶–S۳۳۵.
Kayden J.S. (۲۰۰۰), National Land-Use Planning in America: Something Whose Time Has Never Come, Harvard University: United state
Walton, J. (۲۰۰۰)’ The hospitality trades: A social history in C. Lashley and A. Morrison (eds) in Search of Hospitality: Theoretical Perspectives and Debates.
Marjavaara, R. (۲۰۰۸) ‘ SECOND HOME TOURISM: The Root to Displacement in Sweden?’. Umeå University: Department of Social and Economic Geography, Sweden.
Roca, M.N., Oliveira, J.A., Roca, Z. (۲۰۰۷)’ SECOND HOMES AND SECOND HOME TOURISM IN PORTUGAL’. Universidade Lusófona de Humanidades e Tecnologias, Lisbon.
Butler, R., Hall, C.M. (۱۹۹۸). Conclusion: the Sustainability of Tourism and Recreation in Rural Areas. pp. ۲۴۹-۲۵۸. Chichester: Wiley.
Archer, B., Cooper, Chris. (۲۰۰۵) ‘The positive and negative impacts of tourism’. In The bald, W.F., Global Tourism. Burlington: United States
Daffa, J.M., Bayer, T.G., Kamalia, S.K.( ۲۰۰۳) ‘LAND USE PLANNING MANUAL FOR COASTAL TOURISM DEVELOPMENT IN TANZANIA’. A joint initiative between the National Environment Management Council, the University of Rhode Island, Coastal Resources Center and the United States Agency for International Development
- Raman, M.A. (۲۰۱۰) ‘APPLICATION OF GIS IN ECOTOURISM DEVELOPMENT: A CASE STUDY IN SUNDARBANS, BANGLADESH’. A Master’s Thesis Presented to Mid-Sweden University., Department of Social Science
Castree, N. (۲۰۰۴)’ Differential geographies:place, indigenous rights and ‘local’ resources’, Political Geography ۲۳ (۲۰۰۴) ۱۳۳–۱۶۷
Murphy, P.E., Price, G.G. (۲۰۰۵) ’Tourism and sustainable development’. In Theobald, W.F., Global Tourism. Burlington: United States.
Gursoy, Dogan; Jurowski, Claudia and Uysal, Muzaffer;(۲۰۰۲) Resident Attitudes A structural Modeling Approach; Vol ۲۹(۱).
[۲]     - nature based tourism

پیوندها[ویرایش]

وبلاگ گردشگری روستایی



جعبه‌ابزار