الشتر
طبیعت چشم‌نواز شهرستان الشتر را از هر طرف که می‌نگری، جلوه‌ای ماندگار را در ذهن شما به یادگار می‌گذارد.
الشتر مرکز شهرستان سلسله در شمال استان لرستان در غرب ایران است. مردم الشتر به زبان لکی صحبت می‌کنند. شهر الشتر یکی از زیباترین منطقه‌های گردشگری استان لرستان می‌باشد، که همواره مورد توجه عده زیادی از گردشگران استان لرستان و ایرانمی‌باشد، و به دلیل منطقه جغرافیایی دارای آب و هوای معتدل است.
آمارهای جمعیتی[ویرایش]
هم اکنون الشتر تنها شهر شهرستان سلسله شمرده می‌شود. از ۱۳۷۳ ه. ش. دهستان‌های آن، زیر نام بخش مرکزی شهرستان سلسله است (آمارنامه، ۱۳۷۲ش، ۱۶–۱۷، ۱۹). در ۱۳۵۵ش، الشتر ۷٬۵۱۵ نفر (۰۸۴٬۱خانوار) جمعیت داشته است و در سرشماری ۱۳۶۵ ه. ش. جمعیت آن به ۱۴۶٬۱۴نفر (۴۹۱٬۲خانوار) افزایش یافته بود (سرشماری، ۱۳۵۵ش، ۱/ل؛ سرشماری، ۱۳۶۵ش، ۱۹). آخرین برآورد در ۱۳۷۳ش، جمعیت الشتر را ۰۷۹٬۲۳نفر (۵۲۳٬۳خانوار) با بعد خانوار بیش از ۶ نفر نشان می‌دهد (آمارنامه، ۱۳۷۳ش،
توضیح بیشتر تاریخ[ویرایش]
برخی خاورشناسان سرزمین کهن الشتر را همان «نسا» دانسته‌اند که داریوش در کتیبة بیستون از آن یاد کرده است، ولی پورداود در این نظریه تردید کرده است، زیرا نسای یاد شده متعلق به دورة ماد، و از مکانهای مهم پرورش اسب بوده است (ص ۲۸۸–۲۹۰). آثاری چون سفالهای منقوش و اشیاء برنزی که در دشت الشتر کشف شده‌اند، نشانة آبادانی این سرزمین در دوره‌های کهن است (استاین، ۲۹۱–۲۷۷؛ گدار، ۲۵، ۲۶؛ واندنبرگ، ۹۵). حمدالله مستوفی به وجود آتشکدة اروخش (یا اردخش، اردحش، اروحش) که قبلاً در آنجا وجود داشته، اشاره کرده است (ص ۱۰۷). اصطخری به موقعیت مکانی الشتر اشاره کرده، و آنجا را از شهرهای جبال دانسته که در ۱۰ فرسخی نهاوند و ۱۲ فرسخی شاپورخواست بوده است (ص ۱۹۷). ابن حوقل الشتر را در میان راه ری به شاپورخواست نوشته است (۲/۳۵۸ . در حدود سدة ۶ ه. ق. الشتر از تختگاههای برسقیان بوده است (ظهیرالدین، ۵۶؛ راوندی، ۲۲۹). در نیمة نخست همان سده در الشتر، گروهی از امیران با برسق‌ِ الشتر بر ضد مسعود بن ملکشاه سلجوقی هم عهد شدند. سلطان پس از آگاهی به الشتر رفت و امیران از کردة خویش پشیمان شدند و سلطان نیز از گناه آنان درگذشت (همان‌جا)، اما طغرل پس از شکست از برادرش مسعود هنگام فرار به سوی خوزستان، وزیر خویش خواجه قوام الدین درگزینی را در الشتر به دار آویخت (ظهیرالدین، ۵۵). در دورة صفویه حکومت الشتر به امیران کرد سپرده شد (اسکندربیک، ۱۴۱). در اواخر سدة ۱۳ش، دژ استواری که قلعة مظفری نام گرفت، در خاور الشتر، توسط مهری خان امیرالعشایر و مهرعلی خان امیر منظم ساخته شد (فرهنگ جغرافیایی ایران، ۶/۲۱). مدتی مهرعلی خان در این قلعه حکمرانی کرد و موجبات ناامنی در شمال لرستان را فراهم آورد، ولی سرانجام توسط حاکم نظامی لرستان دستگیر و اعدام شد (استارک، ۲۱، ۲۲). می‌توان گفت که این ناامنیها مانع آبادانی الشتر در سده‌های اخیر بوده است (ظل السلطان، ۶۰۸؛ استارک، ۲۲). این آبادی مدتی به نام قلعة مظفری و مرکز دهستان الشتر شناخته می‌شد (فرهنگ جغرافیایی ایران، همان‌جا؛ اسامی... ، ۲۷۶، ۲۷۸؛ گزارش... ، ۱۰). همچنین در آغاز سدة حاضر به این نواحی «سلسله» نیز گفته می‌شده است و ییلاق برخی ایلات و طوایف لک مانند یوسفوند و حسنوند و کولیوند بوده که بیشتر آنها در ۱۳۱۲ش تخته‌قاپو شدند (کریمی، ۱۶۰؛ رزم آرا، ۹۶، ۹۷، ۱۰۷، ۱۱۲. در تاریخ‌های گذشتگان از جمله تاریخ گزیده نوشته حمدالله مستوفی از شانزده ولایت به عنوان کردستان یاد شده‌است. حمدالله مستوفی در سال ۷۴۰ هجری نخستین کسی بود که اسم کردستان و شانزده ولایت آن را آورده‌است:
کردستان و آن شانزده ولایت است و حدودش به ولایات عرب و خوزستان و عراق عجم و آذربایجان و دیاربکر پیوسته‌است. آلانی، الیشتر، بهار، خفتیان، دربند، تاج خاتون، دربند رنگی، دزبیل، دینور، سلطان آباد، چمچمال، شهر زور، کرمانشاه (قرمیسین) هرسین، وسطام. رشیدیاسمی (کُرد و پیوستگی نژادی و تاریخی او. ص ۱۷۲–۱۸۱)
زبان[ویرایش]
ساکنان الشتر از طوایف لک به زبان لکی مکالمه می‌کنند
منبع . زبان لکی از زبان‌های ایرانی شاخه شمال غربی ودرگروه زبان های کردی است
[۳] [۴] [۵] [۶] [۷] [۸] [۹] [۱۰] [۱۱] حدود یک‌ونیم میلیون نفر شامل یک میلیون نفر با زبان مادری (۲۰۰۲) به این زبان سخن می‌گویند.
[۱۲] . طوایف قلایی، سوری و امیر شهرستان الشتر نیز به زبان لری فیلی تکلم می‌کنند.
نام‌شناسی[ویرایش]
نام آن بصورت لیشتر، لاشتر، الاشتر و اشتر در کتابهای قدیمی ضبط شده‌است. نام دیگر این شهر قلعه مظفری بوده‌است. الشتر مرکز منطقهٔ سلسله می‌باشد. سلسله شخصی بوده‌است که دارای سه فرزند به نام‌های حسن (جد حسنوندها) و یوسف (جد یوسفوندها) و کُلی (لکی قُلی _ جد کولیوندها) بوده‌است. در حال حاضر جز حسنوندها که در همان سلسله پراکنده هستند قسمت اعظمی از کولیوندها و یوسفوندها به شهرهای کنگاور، هرسین، دره‌شهر، کرج، کلاردشت و رودهن مهاجرت کرده‌اند. اَلَشْتَر، شهری از شهرستان سلسله در استان لرستان. نام الشتر در مآخذ اسلامی به صورتهای لاشتر (اصطخری، ۱۹۷؛ ابن حوقل، ۲/۳۵۸، ۳۶۰)، لیشتر (حدود العالم، ۴۰۷؛ ابن اثیر، ۱۰/۳۹۸؛ راوندی، ۲۰۹، ۲۲۹) و اشتر (ظهیرالدین، ۵۵) آمده است. یاقوت آن را به دو گونة اشتر و لاشتر آورده، ولی تلفظ محلی آنجا را لیشتر دانسته است (۱/۲۷۶، ۳۴۱). وجه اشتقاق آن را، برخی با کلمة ایشتار (عشتر) ممکن دانسته‌اند (باستانی، ۲۸۶–۲۸۷)، ولی مبنای علمی برای این گفته وجود ندارد.
مردم‌شناسی[ویرایش]
ساکنان این منطقه را لکها تشکیل می‌دهند. این منطقه دارای بزرگانی در شعر و ادب بوده‌است که بیشتر به زبان لکی شعر می‌سروده‌اند همچون میرزاشفیع مصدق (شاعر و عارف) از طایفه یوسفوند ملا حقعلی (عارف و شاعر تاریخی شهر) از طایفه سیاهپوش و ملاپریشان، ملا منوچهر (ناظم زبان لکی)، و... اشاره کرد.
ساکنان الشتر از طوایف لک هستند. ساختار اجتماعی این شهر به صورت قومی-قبیله‌ای می‌باشد. طایفه یوسفوند، کولیوند و حسنوند وهمچنین طایفه‌های اقماری امیر و سیاهپوش ساکن این شهر می‌باشند. منطقه الشتر به خاطر طبیعت بکرش همیشه مورد توجه قرار می‌گرفته‌است بگونه‌ای که محل تفرج پادشاهان و امرا بوده‌است؛ کهمان یا همان کی امان (آمون) این یادگار تاریخ گواه آن است این منطقه دارای درختان سر به فلک کشیدهٔ گردوست که قدمت آنها به زمان ساسانی برمی‌گردد. خاندان پهلوی عمارت‌هایی برای تفریح و تفرج در این شهر ساختند که در حال حاضر این اماکن در اختیار سپاه پاسداران می‌باشد. (از کهمان در برخی منابع با نام (کی امان که به معنی امانگاه کی یعنی شاه یاد شده‌است). از روحانیون سرشناس این شهر آیت الله محمد بلندنظر است. از روحانیون مهم و پیشین این شهرستان می‌توان به مرحوم آیت الله شیخ امیدعلی یوسفونداشاره کرد. ایشان ازمعاصرین آیت الله بروجردی بوده است.انتشارات شاپورخواست نیزکتابی راباعنوان عارف کوی دوست دررابطه بازندگی وشرح احوالات مرحوم شیخ امیدعلی چاپ کرده است.
گردشگری[ویرایش]
آثار تاریخی: قلعه مظفری، پل کاکارضا، پل هنام، تپه گریران، دژ شینه الشتر از شهرهای زیبای لرستان از نظر مناظر طبیعی می‌باشد. از جمله مناطق طبیعی آن می‌توان به منطقه تفریحی و سراب کهمان، کوههای مهاو و گرین، آبشار آوتاف، منطقه تفریحی و سراب کاکارضا، چشمه گولم کاو، سراب پرسک، سراب زز، سراب هنام، سراب امیر، سراب صیدعلی (دوآب)، اشاره کرد. آثار تاریخی بر جای مانده در نزدیکی الشتر از این قرار است: پلی بزرگ منسوب به ابوالنجم بدربن حسنویه (حک ۳۶۹–۴۰۵ق) و نیز گورهای متعدد منسوب به خاندان برسقیان (گلزاری، ۱/۲۲۶؛ ایزدپناه، ۱/۵۸)
راههای ارتباطی[ویرایش]
شهر الشتر باجاده فرعی آسفالته به طول حدود ۱۵ کیلومتر از دو سمت شمال و جنوب به راه اصلی خرم‌آباد به کرمانشاه متصل می‌شود. همچنین با جاده‌ای از سمت شرق به راه اصلی بروجرد-خرم‌آباد وصل می‌شود. از سمت غرب نیز به بخش فیروزآباد و از آنجا به نورآباد و دیگر مناطق لک نشین مرتبط است. روستاهای فیض آباد (ورمزیار)، حق ندر (حق نیر)، دکاموند، دره تنگ، دهرحم (ده رحیم)، آهنگران، امیر، هنام، تملیه، سیاهپوش و جوانمرد از روستاهای مشهور این دیار می‌باشد. الشتر در ۴۸ و ۱۵ درجه طول شرقی و ۳۳ و ۵۱ درجه عرض شمالی، و در ارتفاع ۱٬۶۰۰ متری از سطح دریا قرار گرفته است. این شهر در ۴۸ کیلومتری شمال خرم‌آباد (مرکز استان) و ۱۱ کیلومتری راه خرم‌آباد به نورآباد واقع شده که ادامة این راه پس از عبور از هرسین، به کرمانشاه منتهی می‌شود (فرهنگ جغرافیایی آبادیها، ۳۴؛ نقشة راهها). شهر الشتر در دشتی به همین نام قرار گرفته است و کوههای گرین و خرگوشناب از رشته کوههای زاگرس میانی از دو سوی شمال و خاور آن را در برگرفته‌اند. همچنین کوه بازگیران، نثار پهن و سیاهدل در فاصلة کمتری در شمال خاوری، خاور و جنوب خاوری آن قرار دارند (فرهنگ جغرافیایی آبادیها، ۳۳؛ نقشة عملیات). آب و هوای این ناحیه از لرستان، معتدل و نیمه خشک است و حداکثر دمای آن در تابستان به ۳۹ و حداقل آن در زمستان به ۷- سانتی‌گراد می‌رسد. رودهای فصلی متعددی از ارتفاعات شمالی و خاوری به سوی دشت الشتر جاری است که از میان آنها تنها مسیر رودخانة فصلی کَهمان از مرکز بخش می‌گذرد (فرهنگ جغرافیایی آبادیها، ۳۳–۳۴). دامنه‌های شمالی کوه گرین، سرچشمة آبهای جاری به سوی نهاوند است (نقشة عملیات). بنابر افسانه‌ای کهن، این سرچشمه (کوهها) طلسمی داشته (در متن: دو طلسم) به نقش گاو ماهی بر تودة برف و یخ که گویا حامی و نگهبان آن بوده است (یاقوت، ۱/۲۷۶، به نقل از ابن فقیه)
