بازشناسی مفهومی فرهنگ جهادی
چكيده
فرهنگ جهادي نشئت گرفته از تنوير فرهنگ متكامل اسلام و بر اساس بايدها و نبايدها زمينه‌ساز جاذبه‌ها و دافعه‌هايي در آداب، روش، تفكر، تدبر، فعاليت، معاشرت، هم انديشي و همكاري جهادي‌ها بود . فرهنگ جهادي سبب شد جهادي‌ها خصايصي را بر‌گزينند و اثباتا آنرا در رفتار خود به نمايش بگذارند و خصايصي را نيز شناسايي كنند و پرهيز از آنرا سرلوحه رفتار خود قرار دهند. تا جايي كه همه شيفته اين رفتار و آداب و سنن شدند و در الفاظ و معاني خواستار اشاعة آن در جوامع كاري ديگر شدند.
ايمان ، ايقان ، اخلاص ، اتقان ، تلاش ، تعهد ، تقوي ، پرشوري ، پر تحركي ، حس‌تعاون ، نوع دوستي، شرافت، قناعت، ايثارگري، حق شناسي ، نظم ، احساس مسئو ليت ، خود جوشي ، خدمات اجتماعي ، اهتمام به كار جمعي و تشكيلاتي ، موقعيت شناسي ، گشاده رويي ، تكريم مردم، خودسازي و... خصائصي است كه در ديدگاه فرهنگ جهادي قابل بيان است.
خصايصي نيز در اين ديدگاه دافعه ايجاد مي نمايد كه از آنجمله مي توان به مال‌خواهي ،خود پرستي ، ستم گري ، طمع ، حرص ، رخوت ، تند خويي و...اشاره كرد
واژه هاي كليد‌ي[ویرایش]
فرهنگ ، جهاد، جهادي، فرهنگ جهادي
فرهنگ : مجموعة آداب، سنن و رفتار اجتماعي يك قوم و جامعه كه سبب معرفت و تربيت آن قوم مي‌شود.
جهاد : نهادي است كه پس از پيروزي انقلاب اسلامي به دستور حضرت امام راحل تشكيل شد و در آباداني كشور كوشيد.
جهادي : نيروهاي مخلص و انقلابي كه در بدو تشكيل جهادسازندگي بصورت داوطلب در اين ارگان نوپا وارد شدند .
فرهنگ جهادي : مجموعة رفتار نهادي كه از سوي نيروهاي انقلابي و مكتبي جهادسازندگي بروز مي‌نمود و در آثار علمي و ادبي و فعاليتهاي اقتصادي ، اجتماعي آنها مشهود بود.
مقدمه
انقلاب اسلامي بهار ديگري براي شكوفايي غنچه‌هاي ناشكفتة شجرة طيبة اسلام ناب‌محمدي بوجود آورد، واژه‌هاي معني شدة تئوري اسلام بار ديگر در فضاي آشناتري تفسير شد، و از آنجمله واژة زيبا و دلنشين جهاد بود كه اينبار با ابتكار تئوريسين انقلاب‌اسلامي حضرت امام راحل با معناي تلاش براي آباد‌كردن، پاي در عرصة فرهنگ نهاد و در ابعاد علمي ، اقتصادي ، عمراني ، فرهنگي و ... نمود پيداكرد .
خصائصي در ديدگاه فرهنگ جهادي قابل بيان است و فرهنگ جهادي‌ها بر اين اساس بنا نهاده شده است كه تمام اين ابعاد مثبت را به عرصه عمل بكشانند.
اخلاص، تلاش ، تعهد ، تقوي ، پرشوري ، پر تحركي ، حس‌تعاون ، نوع دوستي، شرافت، قناعت، ايثارگري، حق شناسي ، نظم ، احساس مسئو ليت ، خود جوشي ، خدمات اجتماعي ، اهتمام به كار جمعي و تشكيلاتي ، موقعيت شناسي ، گشاده رويي ، تكريم مردم، خودسازي و....از جمله ابعاد فرهنگ جهادي است.
خصايصي نيز در ديدگاه تقوموا لله دافعه ايجاد مي نمايد كه از آنجمله مي‌توان به مال‌خواهي ،خود پرستي ، ستم گري ، طمع ، حرص ، رخوت ، تند خويي و...اشاره كرد. بقول امام خودخواهي و ترك قيام براي خدا ما را به اين روزگار سياه رساند و همه جهانيان را بر ما چيره كرده و كشورهاي اسلامي را زير نفوذ ديگران در آورده.
شناخت فرهنگ جهادي مقوله‌اي است كه در طول عمر اين تشكل مقدس بر سر زبانها بوده ، و امروز بازشناسي مفهومي آن ضرورت شرايط كنوني جامعه است.
در اين مقاله اهتمام بر بازشناسي فرهنگ جهادي شده است. در طي اين بررسي كليه واژه‌هاي مورد مطالعه در غالب تعريف عملياتي، ، بيان معرف‌ها و نمودهاي عيني ارايه شده است.
مواد و روش ها[ویرایش]
برسي فرهنگ جهادي به دو روش كتابخانه‌اي و مصاحبه انجام شده است . روش مطالعه بصورت كتابخانه‌اي بر روي اسناد قابل دسترسي(كتابها، آمارنامه و مجلات) بوده. اينترنت و مطالعات منتشر شدهديجيتالي نيز در اين مطالعه مورد استفاده قرار گرفته است و از تكنيك مصاحبه صاحب نظران و جهادگران نيز بهره گرفته شد.
يافته ها[ویرایش]
نتايج مطالعه نشان مي‌دهد جهاد نهادي است مقدس و جهادگران بنا به زيربناي اعتقادي خود و با تكيه بر جايگاه رهبري توانستند رفتارهاي مناسب و قابل قبولي را از خود نشان دهند كه اهم آنها كار براي خدا و همه با هم كار كردن است و اين رفتار سبب شد رهبران فكري جامعه شيوع فرهنگ جهادي در ديگر دستگاهها را پيشنهاد بدهند. ذيلا خلاصه‌اي از يافته‌ها در بررسي، تقوموالله و ويژگيهاي فرهنگ جهادي بيان شده است.
بررسي فرهنگ[ویرایش]
در تعريف فرهنگ گفته اند: فرهنگ مجموعة آداب، سنن و رفتار اجتماعي يك قوم و جامعه كه سبب معرفت و تربيت آن قوم مي‌شود، فرهنگ هر جامعه در آثار علمي و ادبي آن ملت نمود پيدا مي كند.
لغويون فزهنگ را فرهنج (به فتح فا و ها) نيز گفته‌اند و فرهنجيده را تربيت شده معني كرده‌اند.(۳)
از استاد سخن فردوسي است كه گفت:
چنانت بفرهنجم اي بد نهاد كه ناري دگر باره ايران به ياد
مصدر فرهيختن (بفتح فا) يا فرهيختن (بفتح فا و ها و تا) را ادب كردن و تربيت كردن معني كرده‌اند كه در زبان فارسي به الفاظ پرهختن و پرهيختن و برهختن نيز بيان شده است.
مثالي از معروفي آورده‌اند كه گفت:
پي فرهختن اين تند توسن بر ابروي غضب چيني درافكن
در معناي آداب نيز آورده‌اند عادات و رسوم و روشهاي نيكو و آن را جمع ادب دانسته‌اند. (۳)
سنن كه جمع سنت و كلمه‌اي عربي است را نيز به معني سيره و شريعت بيان كرده‌اند. در اصطلاح فقه اسلام آنچه كه پيغمبر اسلام (ص) و صحابه بر آن عمل نموده باشند را سنت مي‌نامند و سنته‌الله اوامر و نواهي خداوند در انجام اعمال پسنديده و دوري از اعمال ناپسند است.
در فرهنگ ملي راه‌ها و روش‌هايي كه براي مراودات و ارتباطات جامعه با همديگر بكار گرفته مي شود، همچنين روش‌هايي كه در آداب مذهبي مورد استفاده قرار مي گيرد سنن آن ملت ناميده شده‌است. ( ۴ )
حيم فرهنگ را در زبان لاتين معادل civility ( معاشرت ، تربيت ، نجابت و رفتار خوب ) دانسته است.( ۵ )
فرهنگ ملل شامل آداب و رسوم ملي (فرهنگ ملي ) آداب و رسوم ديني (فرهنگ ديني) آداب و روسوم اجتماعات خرد (فرهنگ اجتماعي) و آداب و رسوم حاكم بر نهادها و تشكلات است .
در اين ميان فرهنگ نهادها بر اساس اصول حاكم بر جوامع شكل گرفته و اين جزء از كل جامعه را راهبري مي‌نمايد.
‹‹نهادها داراي قواعد و ضوابطي است كه به اسطوره‌ها، قوانين ديني، اصول اخلاقي و قضاوت گروه اجتماعي پيوند دارند.›› ( ۶ )
جهاد يك نهاد اثر پذير از جامعة متحول شده و انقلابي وقت بود و فرهنگ جهادي بر اساس آداب و روشهاي جاري در طرز فعاليت ، شيوه معاشرت و روش تفكر و انديشه جهادگران ساري و جاري بوده است كه اغلب افراد جامعه بر اين فرهنگ صحه گذاشته و آن را فرهنگ انسان ساز دانسته و خواستار شيوع و ترويج آن در جامعه شده‌اند.
حضرت امام راحل در رابطه با فرهنگ انسان ساز مي‌فرمايند: اگر فرهنگ يك فرهنگي باشد كه انسان متعهد و معتقد به ماوراءالطبيعت بار آورد معتقد به اين كه اگر اموال از ديگران باشد مسئوليت دارد، اگر دزدي باشد مسئوليت دارد اين انسان است كه مي‌تواند مملكت را حفظ كند، و اگر در مقابل يك خيانت تمام چيزها را به او بدهند زير بار نمي‌رود. (۷)
مقام معظم رهبري جهاد را مظهر يك حركت ناميدند: ‹‹ يكي از موضوعاتي كه هر وقت با من در زمينة آن صحبت مي‌شود احساس انگيزه و جوشش دروني و لذت مي‌كنم، موضوع جهادسازندگي است و آن هم به خاطر اين است كه جهادسازندگي مظهر حركت مردمي خالص و عاشقانه در راه سازندگي كشور و انقلاب است. ›› ( ۱ )
حجه‌الاسلام رفسنجاني با بر شمردن بعضي از خصايص جهاد اين نهاد را يك الگوي موفق ناميد. ‹‹ جهادسازندگي در ميان نهادهاي خودجوش انقلاب‌اسلامي جزء محبوب‌ترين‌ها بوده و اخلاص، ايمان، پشتكار، امتثال از فرمان رهبري، عشق خدمات به اسلام و مستضعفان و پرهيز از كاغذ بازي و پيچ و خم‌هاي دست و پاگير اداري، مجموعا اين نهاد را بصورت يك الگوي موفق جلوه‌گر ساخته است.(۲-۱)
حجه‌الاسلام روحاني دبير شوراي امنيت ملي در سمينار فرماندهان جنگ جهادسازندگي ميگويد: ‹‹ ما موظفيم كه فرهنگ بسيجي و جهادي را حفظ كنيم و امروز كه روز بازسازي است، در چنبرة روابط اداري گرفتار نشويم. امروز هم ما به همان روحيه و اخلاص نيازمنديم كه مرحلة سخت و صعب‌العبور سازندگي را هم پشت سر بگذاريم.›› (۱ )
بررسي فرهنگ جهاد بررسي يك شمايل است كه هر آنچه در آن صورت هويدا است نمودي از آرمان قابل طرح در جامعه‌ايي متصور در كمال مطلوب است.امام راحل فرمودند:
‹‹ جهاد شمايل دنياي آزادي و استقلال در عرصة كار و تلاش و پيكار عليه فقر و تنگدستي و رذالت و ذلت است.›› (۱ )
هر نكته اي كه گفتم در وصف آن شمائل
هركو شنيد گفتا لله در قائل
بطور كلي ويژگي هاي فرهنگ جهادي به شرح زير است :
كار براي خدا
قل انما اعظكم بواحده ان تقوموا لله(س- سباء، آ- ۴۶)
قل انما اعظكم بواحده سرلوحه‌اي بود كه چراغ پر‌نور و روشني بخش تقوموا لله را بر‌افروخت و جهادگران نو‌انديش را توصيه كرد كه تنها و يا در جمع ، فقط و فقط براي خدا قيام كنند . اين كلام، چون ستارة دنباله‌داري است كه در نور افشاني خود ، شعاع گستردة ثم تتفكروا را بيفشاند و بار انديشه‌اي فرهنگ جهادي را موزون‌تر كرد
امام راحل فرمودند:
قال الله تعالي: قل انما اعظكم بواحده ان تقوموا لله مثني و فرادا
خداي تعالي در اين كلام شريف از سر منزل تاريك طبيعت تا منتهاي سير انسانيت را بيان كرده و بهترين موعظه‌هايي است كه خداي عالم از ميانه تمام مواعظ انتخاب فرموده و اين يك كلمه را پيشنهاد بشر فرموده اين كلمه تنها راه اصلاح دو جهان است.
قيام براي خدا است كه ابراهيم خليل‌الرحمن را به منزل خلت رسانده و از جلوه‌هاي گوناگون عالم طبيعت رهانده.
خليل آسا در علم‌القين زن نداي لا احب الافلين زن
قيام لله است كه موسي كليم را با يك عصا به فرعونيان چيره كرد و تمام تخت و تاج آنها را به باد فنا داد و نيز او را به ميقات محبوب رساند و به مقام صعق (بيهوشي) و صحو (هوشياري) كشاند. قيام براي خداست كه خاتم النبيين صلي الله عليه و آله را يك تنه بر تمام عادات و عقايد جاهليت غلبه داد و بتها را از خانه خدا برانداخت و به جاي آن توحيد را گذاشت و نيز آن ذات مقدس را به مقام قاب قوسين اوادني رساند.
خودخواهي و ترك قيام براي خدا ما را به اين روزگار سياه رساند و همه جهانيان را بر ما چيره كرده و كشورهاي اسلامي را زير نفوذ ديگران در آورده. قيام براي منافع شخصي است كه روح وحدت و برادري را در ملت اسلامي خفه كرده، قيام براي نفس است كه بيش از ده ميليون جمعيت شيعه را به طوري از هم متفرق و جدا كرده كه طعمه مشتي شهوت پرست پشت ميز نشين شدند. ( ۱۱ جمادي الاولي۱۳۶۲ سيد روح لله امام خميني) (مطابق با ۲۱ شمسي) (۸ )
قيام براي خدا بر اساس بايدها و نبايدها زمينه ساز جاذبه‌ها و دافعه‌هايي در روش تفكر، تدبر،فعاليت، معاشرت، هم‌انديشي و همكاري جهادي‌ها بود. در حقيقت تقوموا لله اساس فرهنگ جهادي است.
ايمان ، ايقان ، اخلاص ، اتقان ، تلاش ، تعهد ، تقوي ، پرشوري ، پر تحركي ، حس تعاون ، نوع دوستي، شرافت، قناعت، ايثارگري، حق شناسي ، نظم ، احساس مسئو ليت ، خود جوشي ، خدمات اجتماعي ، اهتمام به كار جمعي و تشكيلاتي ، موقعيت شناسي ، گشاده رويي ، تكريم مردم، خودسازي (۲-۱) و... خصائصي است كه در ديدگاه فرهنگ جهادي قابل بيان است و فرهنگ جهادي‌ها بر اين اساس بنا نهاده شده است
تقوموا لله
امام راحل فرمودند:
‹‹اگر جنبة ايمان مردم تقويت شد همة امور به راحتي انجام مي‌شود مثلا همين جهاد در جنگ چقدر كار كرده‌است. اين به خاطر جديتي است كه جوانها دارند و كشور را از خودشان مي‌دانند و براي خدا كار مي‌كنند. وقتي ايدة آنها اين باشد كارها به خوبي پيش مي‌رود .› (۲-۱)
همه با هم[ویرایش]
تعريف عملياتي
شواهد و علائمي در ساختار،روشها و خدمات جهاد كه مبين حركت جمعي و حضور تمام اقشار در امور اجرايي و مديريتي جهادسازندگي باشد
معرف ها
۱ــ شركت همة اقشار جامعه اعم از نماينده دولت ـ نماينده ولي فقيه و اعضاء پر شور انقلاب در هستة مركزي جهاد
۲ــ حضور زنان پا به پاي مردان در عرصة سازندگي
۳ــ حضور مردم از شهرها و روستاها در امر سازندگي
۴- ايجاد سيستم مديريتي همكار به جاي سيستم سلسله مراتبي
نمودها[ویرایش]
۱ـ تشكيل شوراي مركزي جهاد و شوراهاي استاني و شهرستاني
۲ـ تشكيل شوراهاي روستايي و خانه‌هاي هميار
۳ـ بكارگيري جوانان روستا در تشكيل كتابخانه‌هاي روستايي
۴ـ بكارگيري جوانان در امر سازندگي (طرح بسيج سازندگي)
۵- مديران كاركنان خود را به عنوان كارمند حساب نمي‌كردند بلكه يار و ياور به شمار مي‌آوردند و به كارگيري نظام پيشنهادات و ارائه نظر در بهبود سيستم‌ها و بهبود كيفيت.
اولين ويژگي فرهنگ جهادي همه با هم بودن است و اين در مركز ثقل آرم جهادسازندگي خودنمايي مي‌كند .
حضرت امام خميني( قدس سره ) در پيام تشكيل جهادسازندگي فرمودند:
” همه با هم تشريم مساعي كننند “
دانشجويان عزيز، متخصصين، مهندسين ، بازاري ، كشاورز و همه قشرهاي ملت داوطلب براي اين است كه ايراني كه بطور مخروبه بدست آمده‌است، بسازند. از اين جهت، بايد بگوئيم يك جهاد سازندگي، موسوم كنيم اين جهاد را به جهادسازندگي كه همه قشرهاي ملت، زن و مرد، پير و جوان، دانشگاهي و دانشجو، مهندسين و متخصصين، شهري و دهاتي، همه با هم بايد تشريك مساعي كنند.(۱ )
تشريك مساعي يا همه با هم بودن كه در عربي با معادل مواساه بيان مي‌شود كاري عقلايي است و خداوند تعالي در قرآن مجيد با واژه مُثَني بر روي آن مهر تأييد نهاده است.
امام صادق عليه السلام در جلسه‌اي كه ذكر عقل و جهل به ميان آمد فرموده‌اند: عقل و جهل و لشكريانش را بشناسيد. ( اِعرِفوُا العَقلَ وَ جُندَه وُ الجَهلَ وَ جُندَه) و سپس فرمودند: خداوند هفتاد و پنج لشكر به عقل عنايت فرمود و ضد آن را به جهل عطا كرد و تشريك مساعي يكي از آن هفتاد و پنج لشكر است.
وَالمُؤاساهُ وَ ضِدَّها المَنع
( از لشكريان عقل تشريك مساعي است و ضد آن دريغ نمودن و خودداري كردن است )
كار جهادي‌ها، جهاد بود و جهاد نيز از لشكريان عقل بيان شده‌است ‹‹ الجِهادُ وَ ضِدَّهُ النُّكوُل›› از طرفي جهادي‌ها بر اساس اصل ‹‹ ثم تتفكروا ›› كه در آيه شريفه ‹‹ قل انما اعظكم بواحده ان تقوموا لله مثني و فرادي ثم تتفكروا ›› (سوره سبا ـ آيه ۴۶) بيان شده‌است كارشان عقلايي بود و لذا در انجام همة امور خود لشكريان عقل را به خدمت مي‌گرفتند و مواساه نمونه‌اي از آن است كه در فرهنگ جهادي زيباترين نمود را دارد.
امام خميني رضوان تعالي عليه در جمع اعضاي جهادسازندگي فرمودند: ” از اين حس تعاونتان خيلي حظ مي‌برم و خيلي ميل هم من خودم داشتم كه بروم يك دفعه در اين جهادسازندگي من هم خدمت بكنم، اما خوب محظوراتم زياد است و خدمتي هم از من برنمي‌آيد ] براي[ من خدمت همين است‌كه من دعا‌كنم به شما.“ (۲،۱)
شهيد سپهبد صياد شيرازي در مورد جهادي‌ها ميگويد:
” اگر بدون آشنايي با آنها روبرو مي‌شدي هيچگاه نمي‌دانستي ايشان دكترند يا مهندس يا فوق ليسانس خاكي بودند، خاكي اما افلاكي...!! “(۱) و اين نشاني از همكاري اقشار مختلف جتمعه است كه همه با هم در آباداني كشور كوشش نمودند .
تصديق، رجاء، عدل، رضا، شكر، چشمداشت به رحمت،توكل، رافت، رحمه، علم، فهم، عفت، زهد، رفق، پروا داشتن، تواضع، آرامش، حلم، خاموشي، استلام (آرام بودن) تسليم، صبر، چشم پوشي، غني، تذكر، حفظ، مهرورزي، قناعت، مواساه، موده، وفا، طاعت، خضوع، سلامت، حب، صدق، حق، امانت، اخلاص، شهامت، معرفت، مدارا و رازداري، يكرويي، كتمان، نمازگزاردن، روزه داري، جهاد كردن، حج گزاردن، سخن نگهداري، نيكي به پدر و مادر، حقيقت، نيكي، خودپوشي، تقيه، الطاف. تهيئه (خودآرايي براي شوهر)، نظافت، حياء، ميانه ورزي، آسودگي، آسان گيري، بركت داشتن، اعتدال، حكمت، وقار، سعادت، توبه، استغفار، محافظت و مراقبت، دعا، نشاط و خرمي، فرح، الفت، بخشش و سخاوتمندي ديگر لشكريان عقل را شامل مي‌شوند.(۹)
دين مداري[ویرایش]
تعريف عملياتي
بروز و ظهور علائم و شواهدي در ساختارها، روشها و خدمات جهاد كه مبين هدف قرار دادن رضاي حق در انجام كليه فعاليتها، تلاش براي گسترش ارزشهاي ديني،تقيد عملي به اخلاق اسلامي و رعايت موازين شرعي عمل به فرامين مقام رهبري حفظ و گسترش دستاوردهاي انقلاب اسلامي توسط نيروي انساني شاغل در جهادسازندگي باشد.
معرف‌ها:
۱ـ هدف قرار دادن رضاي حضرت حق در انجام فعاليتها
۲ـ تلاش براي گسترش ارزشهاي ديني
۳ـ تقيد عملي به اخلاق اسلامي در فعاليتهاي سازماني
۴ـ رعايت موازين شرعي توسط نيروي انساني شاغل در جهاد سازندگي
۵ـ پيشتازي در عمل به فرامين مقام رهبري
۶ـ تلاش براي حفظ و گسترش دستاوردهاي انقلاب اسلامي در جامعه روستايي
در پاسخ به مورد اول، ۸/۸۲ درصد پاسخگويان بيان كرده‌اند كه جهادسازندگي هدف از انجام كليه فعاليتها كسب رضايت خداوند است.
در پاسخ به مورد دوم، ۵/۸۸ درصد پاسخگويان اظهار داشتند كه جهادسازندگي براي گسترش ارزشهاي ديني در روستاها تلاش مي‌كند.
در پاسخ به مورد سوم، ۸۹ درصد پاسخگويان بيان كرده‌اند كه نيروي انساني جهادسازندگي تقيد عملي به اخلاق اسلامي در فعاليتهاي سازماني دارد.
در پاسخ به مورد چهارم، ۲/۹۰ درصد پاسخگويان اظهار داشتند كه نيروي انساني شاغل در جهادسازندگي موازين شرعي را رعايت مي‌كند.
در پاسخ به مورد پنجم، ۹/۹۰ درصد پاسخگويان بيان كرده‌اند كه جهادسازندگي در عمل به فرامين مقام رهبري پيشتاز است.
در پاسخ به مورد ششم، ۹/۹۵ درصد پاسخگويان اظهار داشتند كه جهادسازندگي دستاوردهاي انقلاب اسلامي را در جامعه روستايي گسترش مي‌دهد.
نمودها
۱ـ اهتمام به ايجاد تشكيلات خاص اداري براي آموزش مستمر عقيدتي كاركنان
۲ـ تقديم شهداي فراوان در راه دفاع از اسلام (جنگ با مزدوران خارجي و داخلي)
۳ـ تعبير امام راحل از كار كردن در جهاد به عنوان عبادت
۴ـ انتخاب مساجد از طرف جهاد به عنوان محلي براي تصميم گيري‌هاي مربوط به روستا
۵ـ جايگاه نماينده مقام ولايت فقيه در جهاد سازندگي
۶ـ آموزش زنان روستايي
۷ـ ايجاد انگيزه محروميت زدائي جهت رضاي حق
حضور[ویرایش]
تعريف عملياتي
شواهد و علائمي در ساختار، روشها و خدمات جهاد كه بيان كننده حضور جهاد در صحنه‌ها و عرصه‌هاي خدمت رساني به انقلاب و جامعه باشد.
معرف‌ها
۱ـ دقت خاص به نيازهاي جامعه و خلاء‌هايي كه بايد پر شود.
۲ـ سرعت عمل در انطباق زماني و مكاني با نيازهاي جامعه.
۳ـ عدم تمركز گرايي در تصميم گيري.
۴ـ مداخله در تمام رده‌هاي كاري جامعه.
۵ـ توسعه، گسترش و تنوع خدمات.
نمودها
۱ـ توسعه و عمران روستاها در ابعاد فرهنگي، اجتماعي و فرهنگي و اقتصادي
۲ـ پشتيباني از مدافعين امنيت و تماميت ارضي كشور
۳ـ ياري رساندن به مردم در حوادث غير مترقبه
۴- خدمات سازندگي در خارج از كشور
۵- بازسازي مناطق جنگي
۶- تحقيق و ارائه تئوري هاي‌نوين در ابتكارات و نو‌آوريها
حجه‌الاسلام هاشمي رفسنجاني در مصاحبه‌اي بيان مي‌دارد : به نظر من بعد از جنگ وقتي بخواهيم تاريخ جنگ را بنويسيم بايد تاريخ خدمات جهاد كه حتي براي جنگ درست نشده بود و براي كارهاي ديگر درست شده بود ولي در حاشيه كارهايش به متن افتاد، را بنويسيم.(۱۱- ۱)
يكي از خصوصيات مهم جهاد كه مي‌توان آن را به عنوان سيرة جهادي‌ها و فرهنگ حاكم بر جهاد تلقي نمود حضور در تمام صحنه‌ها بود. احساس نياز به حضور در تمام صحنه‌هايي كه ياري تشكيلات پر تواني چون جهاد را مي‌طلبيد سبب مي‌شد جهادي‌ها در كمترين زمان ممكن و با بيشترين توان اجرايي حاضر و فعاليت خود را شروع نمايند.
در حقيقت جهاد يك سيستم واكنش سريع بود و جهادي‌ها دلاور مردان و تكاوران اين واكنش بودند. ( خود به ياد دارم در زلزلة لوشان و منجيل ساعت ۱۲ روز اول در محل حاضر شدم و تا عصر همان روز كليه نيازهايي كه در توان جهاد اصفهان بود را بررسي كردم و به مسئولين گزارش نمودم و ساعت ۷ صبح روز دوم برادران جهادگر با امكانات درخواست شده در محل حاضر بودند كه كمك‌هاي لازم را به زلزله‌زدگان انجام دهند. )
توكل[ویرایش]
تعريف عملياتي
شواهد و علائمي در انجام وظايف كه نشاندهنده اعتماد و حتميّت پس از تصميم‌گيري و برنامه ريزي مي‌شود.
معرف‌ها
۱ـ مسئوليت پذيري در عرصه‌هاي مبهم و نامعين
۲ـ اعتماد و باور همگاني در حصول نتيجه مورد نظر
نمودها
۱ـ احداث پل ۱۴ كيلومتري بر روي هورالعظيم و پل بعثت روي اروند
۲ـ ساخت موشك دوربرد
۳ـ طراحي و احداث سدهاي خاكي با هستة رسي
۴ـ خدمات سازندگي در خارج از كشور
۵ـ بازسازي مناطق جنگي
۶ـ تحقيق و ارائه تئوري‌هاي نوين در ابتكارات و نوآوري
التَّوَكُّلُ وَ ضِدَّهُ الحِرص ( ۹ )
شرف و عزت مؤمن به قيام است و غني كه همه جوف توكل به خدا مستتر است
توكل به خداي تعالي در همة امور از خصوصيات بارز و فرهنگ روشن جهادي بود و لذا با قاطعيت مي‌توان گفت اغلب پيروزي‌هايي كه در انجام امور بدست مي‌آمد به لحاظ توكل به خدا قبل از هر كوشش و فعاليتي بود.
حجه‌الاسلام روحاني در گفتگويي كه در سمينار فرماندهان جنگ جهاد داشت ميگويد: ‹‹ شگفتي ديگر كار جهادگران در فاو بود، خيلي از افراد مي‌گفتند امكان وصل فاو به عقبه غير ممكن است ... و جهادگران اين سخنان را مي‌شنيدند ولي آنها توكلشان بيشتر از تعقل ديگران بود و ...›› (۱)
امير شهيد سپهبد صياد شيرازي ميگويد: ” ... با حيرت و تعجب به بازديد جاده رفتيم. نماز ظهر و عصر را به شكرانة اين جاده و اين موفقيت روي جاده اقامه كرديم. آن روز دانستم كه چقدر از قافلة متوكلين عقب هستم.“ (۱)
شجاعت[ویرایش]
تعريف عملياتي
شواهد و علائمي در روشها و خدمات جهاد كه مبين صفت دليري و قبول مسئوليت‌هاي بزرگ و سخت است و بر اساس اين صفت خدمات در عرصه‌هاي سازندگي، دفاعي و حوادث ناگهاني عملي خواهد بود.
معرف‌ها
۱ـ قبول مسئوليت رسمي مهندسي رزمي در طول دفاع مقدس
۲ـ قبول مسئوليت رسمي بخش عمده‌اي از امور اقتصادي و توليدي كشور
۳ـ طراحي و اجراي سازه‌هاي بزرگ و اساسي در خود اتكايي كشور
نمودها
۱ـ تشكيل قرارگاه‌هاي پشتيباني رزمي (قرارگاه كربلا ـ نوح ـ حمزه)
۲ـ الحاق منابع طبيعي ـ امور دامپروري و آبخيزداري به جهاد سازندگي
۳ـ طراحي و ساخت سيلو
حضرت امام خميني در آخرين پيام به جهادگران و سنگر سازان بي‌سنگر فرمودند: شجاعت دلير مردان و شير زنان جهادي‌مان در جهادمان عليه كفر و بيداد زبانزد خاص و عام است. ( ۸ )
امام امت صفت شجاعت را براي مردان و زنان جهادگر برشمرده‌اند و اين در حالي است كه ايشان آخرين پيام خود را پس از ده سال فعاليت جهادسازندگي بيان داشتند و جهادي‌ها در طي اين ده سال در آباد سازي روستاها و حوادث ناگهاني چون جنگ و زلزله، شجاعت قابل توجهي از خود نشان داده بودند. جبهه‌هاي نبرد به وفور شاهد شجاعت دلير مردان جهادي بوده است و اين فرهنگ به زبان شخصيتهاي بزرگواري چون امام امت بيان شده است.
امام در پيام خود به فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامي به مناسبت پيروزي در عمليات والفجر ده فرمودند: ” سلام خالصانة مرا به همة فرماندهان عزيز و شجاع و رزمندگان ظفرمند پيروز و سپاه و بسيج و ارتش و هوانيروز و نيروي هوايي و جهادگران دلاور گمنام ... ابلاغ نماييد.“ (۱۲-۱)
همانگونه كه ملاحظه مي‌شود امام بزرگوار صفت دلاوري را در اين پيام تنها به جهادگران داده‌اند و اين براي جهادي‌ها افتخاري است بس بزرگ.
كرامت بخشي به انسان[ویرایش]
تعريف عملياتي
شيوه‌ها و روش‌هايي كه در خدمات جهاد مبين كرامت انسان‌هاي تمام مراتب اجتماعي باشد.
معرف‌ها
۱ـ احترام به نظرات روستائيان در مجامع
۲ـ حضور در جمع روستائيان و جلب اعتماد آنان
۳ـ تقويت شخصيت و عزت نفس روستائيان
نمودها
۱ـ ديدار روستائيان با نخست وزير وقت و شهامت و جسارت در بيان نظرات
۲ـ طرح خواسته‌هاي خود در ديدار حضوري با وزير جهاد
۳ـ پذيرش مسئوليت روستاها با حضور شوراي اسلامي روستا
ريشه‌هاي تاريخي فرهنگ جهاد به مسائل اعتقادي به طول تاريخ برمي‌گردد . نيروهاي جهاد فرهنگشان برگرفته از تعليمات متعالي اسلام به عنوان يك مكتب انسان ساز است. اصل كرامت انسانها نيز از تعاليم عاليه اسلام است و همواره مورد توجه و تأكيد بوده است.
مأموريت پايداري جهاد اين بود كه كرامت از دست رفتة روستائيان را به آنان بازگرداند تا روستايي خودباور شود و اين هدف در سرلوحة كار جهادگران قرار داشت. (۸)
انعطاف پذيري[ویرایش]
تعريف عملياتي
بروز علائم و شواهدي در ساختارها، روشها و فعاليتهاي جهاد كه نشان دهنده توانايي جهاد در انطباق تشكيلات، روشها، برنامه‌ها و پرسنل با شرايط، نيازها و وظايف جديد باشد و مبين وجود انعطاف پذيري در جهاد مي‌باشد.
معرف‌ها
۱ـ منطبق كردن تشكيلات سازماني با شرايط جديد
۲ـ منطبق كردن روشهاي انجام امور با نيازهاي جديد
۳ـ منطبق كردن برنامه‌ها با نيازهاي مختلف
۴ـ انطباق دادن نيروي انساني با وظايف مختلف
در پاسخ به مورد اول، ۸/۸۳ درصد پاسخگويان اظهار داشتند كه جهادسازندگي تشكيلات سازماني خود را با شرايط جديد انطباق مي‌دهد.
در پاسخ به مورد دوم، ۶/۸۱ درصد پاسخگويان اظهار داشتند كه جهادسازندگي روشهاي انجام فعاليتهاي خود را با نيازهاي نوين منطبق كرده است.
در پاسخ به مورد سوم،۲/۸۶ درصد پاسخگويان اظهار داشتند كه جهادسازندگي برنامه‌هاي خود را با نيازهاي مختلف منطبق مي‌كند.
در پاسخ به مورد چهارم، ۵/۸۵ درصد پاسخگويان ابراز داشتند كه جهادسازندگي نيروي انساني خود را با وظايف مختلف انطباق مي‌دهد.
نمودها
۱ـ ايجاد ستادهاي پشتيباني جبهه و جنگ در استانها و نيز تشكيل گردانهاي مهندسي رزمي
۲ـ آماده كردن پرسنل براي پذيرش وظايف جديد واگذار شده به جهاد از طريق آموزش و تربيت نيروهاي جهادگر
۳ـ سازماندهي واكنش سريع در حوادث غير مترقبه (تشكيل ستادهاي موقت ملي ـ استاني)
استمرار[ویرایش]
تعريف عملياتي
علائم و شواهدي در ساختارها، روشها و خدمات جهاد كه مبين ثابت قدم بودن در به تحقق رساندن اهداف، تلاش براي تحقق توسعه پايدار و اتخاذ روشها و مكانيزم‌هائي كه ضامن حفظ و ادامه آثار و فوايد طرحها هستند.
معرف‌ها
۱ـ تثبيت جهاد پس از سپري شدن دوره‌هاي بحراني كشور
۲ـ عمده‌ترين عامل براي رساندن جامعه روستايي به توسعه
۳ـ ثابت قدم بودن در به تحقق رساندن اهداف
در پاسخ به مورد اول، ۲/۹۲ درصد پاسخگويان بيان كرده‌اند كه جهادسازندگي با سپري كردن دوره‌هاي بحراني حيات خود، با ثبات‌تر شده است.
در پاسخ مورد دوم، ۸/۹۰ درصد پاسخگويان ابراز داشتند كه جهادسازندگي عمده‌ترين عامل به توسعه رساندن جامعه روستايي است.
در پاسخ به مورد سوم، ۹/۸۷ درصد پاسخگويان ابراز داشتند كه جهادسازندگي براي تحقق اهداف خود ثابت قدم است.
نمودها
۱ـ آموزش روستائيان
۲ـ راهسازي روستايي به عنوان شاهرگ توسعه
۳ـ تأسيس دبيرستانهاي دامپروري در سطح كشور
خود باوري[ویرایش]
تعريف عملياتي
ظهور علائم و شواهدي در ساختارها، روشها و خدمات جهاد كه مبين پيشتازي در اجراي طرحهاي پرمخاطره و كلان و بالا بودن سطح باور به توانائي‌هاي سازماني و پايبندي به آرمانها در انجام كليه فعاليتهاي سازماني باشد.
معرف‌ها
۱ـ پيشتازي در اجراي طرحهاي پر مخاطره
۲ـ پيشتازي در اجراي طرحهاي كلان كشور
۳ـ بالا بودن سطح باور به توانايي‌هاي سازماني
در پاسخ به مورد اول، حدود ۸/۹۲ درصد پاسخگويان اظهار داشتند كه جهادسازندگي در اجراي طرحهاي پر مخاطره پيشتاز است.
در پاسخ به مورد دوم، ۳/۷۹ درصد پاسخگويان اظهار داشتند كه جهادسازندگي در ارائه طرحهاي كلان پيشتاز است.
در پاسخ به مورد سوم، ۶/۸۸ درصد پاسخگويان بيان كرده‌اند كه ميزان باور به توانايي‌هاي سازماني در جهادسازندگي بالاست.
در پاسخ به مورد چهارم، ۸۸ درصد پاسخگويان ابراز داشتند كه پايبندي به آرمانها در انجام كليه فعاليتهاي سازماني جهادسازندگي مشهود است.
نمودها
۱ـ ساخت جاده سيدالشهداء
۲ـ نقش مؤثر در ۸ عمليات: ثامن الائمه ـ طريق‌القدس ـ فتح‌المبين ـ بيت‌المقدس ـ رمضان ـ ويژه خيبر ـ والفجر ۸ و كربلاي ۵
۳ـ انجام پروژه‌هاي مهمي چون احداث پل بعثت، خيبر، قادر و جاده وحدت
۴ـ توليد واكسن، سرم و مواد بيولوژيك از ۷/۱ ميليارد دز به ۷/۲ ميليارد دز
۵ـ طراحي و ساخت ماشين آلات و تجهيزات مورد نياز سيلوها و آسياب آرد در داخل كشور
۶ـ طراحي و ساخت سد مارون (بزرگترين سد خاكي كه تاكنون در كشور اجرا شده‌است.
۷ـ تشكيل مركز اطلاع رساني
عشق و تعهد[ویرایش]
تعريف عملياتي
شواهد و علائمي در ساختار و روشها و خدمات جهاد كه مبين خودجوشي و شايستگي و كنترل دروني جهاد وجود عامل غير مادي در تحريك عواطف و افكار جهادگران براي خدمت به جامعه باشد.
معرف ها
۱ـ وجود روحية خود كنترلي بين نيروي انساني
۲- خودجوشي و خودكار بودن
۳- احساس مسئوليت نمودن
۴- شايستگي
۵- كنترل دروني و حس باطني (ايمان)
۶- چشم اندازي وسيع‌تر از جهان مادي و سودگرايي
۷ـ خطر پذيري در انجام امور سازندگي و دفاعي
۸ـ جديت در امور و از خود دانستن كشور
نمودها
۱ـ حضور خودجوش در ميادين نبرد و قبول دشوارترين كارهاي مهندسي رزمي
۲ـ حضور در دور افتاده‌ترين مناطق كشور و انجام رسالت تاريخي و اسلامي خود
۳ـ بكارگيري تمام نيروهاي مادي و معنوي خود در راه سازندگي كشور و هديه شهدايي در اين راه
۴ـ توجه به سازندگي خود و ديگران با تشكيل كميته‌هاي فرهنگي در روستاها
۵ـ هديه بيش از ۳۰۰۰ شهيد و هزاران جانباز در طول دفاع مقدس
سخنان گهر بار امام خميني (ره) نشاني از تعهد و عشق فرزندان او به اسلام ناب محمدي است آنجا كه فرمود :
” بايد اعتراف كرد كه اينان بزرگترين آبرو را به انقلاب اسلامي خود داده‌اند و با تعهد به اسلام و ايمان به خداي تعالي در اين راه بهترين نمونه و الگويي براي همة جوانان مسلمان و متعهد اسلامي گرديدند.“ (پيام امام به مناسبت سالروز تأسيس جهاد سازندگي) . (۱۲)
امام در آخرين پيام به فرزندان جهادي خود فرمودند:
” عشق جهاد در خدمت به اسلام و مردم چشم دل عشاق خدمت به دين و مردم را روشن نموده‌است.“
عشق به خدمت كردن به اسلام و مردم در تمام زواياي كاري جهاد نمايان است و تأثير اين عشق ياران جهادي را تا آخرين لحظة در شعف خدمت به مردم شادمان نگه خواهد داشت.
موصوف شدن به صفت سنگر سازان بي‌سنگر نشاني از عشق است و اين نشان افتخاري است كه امام امت به جهادي‌ها هديه كردند و چه نشان خوبي بود.” حضرتش فرمودند:” زحمات بي‌وقفه جهاد اين سنگر سازان بي‌سنگر در دفاع مقدس از جمله مسائلي است كه ترسيم آن در قالب الفاظ نمي‌گنجد.“ (۸)
سالروز جهادسازندگي امام را بر آن داشت تا خصوصياتي از جهادگران را بيان نمايند. امام در پيام خود اشاره دارند: ” آفرين بر شما كه اينگونه به اسلام و انقلاب اسلامي آبرو داديد. درود بر شما كه براي تحقق آرمان‌هاي ملت مسلمان و انقلابي ايران و براي پياده كردن برنامه‌هاي اسلام عاشقانه به استقبال شهادت شتافته‌ايد.“ (۱)
نوگرايي[ویرایش]
تعريف عملياتي
شواهد و علائمي در ساختارها، روشها و فعاليتهاي جهاد كه دال بر توام بودن آنها با ايده‌هاي جديد، روشهاي جديد و سنتي و استفاده از دانش بومي روستائيان در جهت دستيابي به روشهاي جديد و ارائه تشكيلات و سازمان جديد مي‌باشد.
معرف‌ها
۱ـ توأم بودن انجام كليه فعاليتها با طرح ايده‌هاي جديد
۲ـ ارائه تشكيلات سازماني نوين
۳ـ استفاده از دانش بومي روستائيان براي دستيابي به روشهاي جديد انجام فعاليت
در پاسخ به مورد اول، ۸/۸۱ درصد پاسخگويان اظهار داشتند كه در جهادسازندگي انجام بسياري از فعاليتها با طرح و ايده‌هاي جديد توأم است.
در پاسخ به مورد دوم، ۵/۷۱ درصد پاسخگويان بيان كرده‌اند كه تشكيلات سازماني جهادسازندگي نسبتا منحصر به فرد است.
در پاسخ به مورد سوم، ۶/۸۱ درصد پاسخگويان ابراز داشتند كه جهادسازندگي از تجارب بومي روستائيان براي دستيابي به روشهاي جديد انجام فعاليتها استفاده مي‌كند.
نمودها
۱ـ ايجاد تشكيلات خودگردان خانه‌هاي هميار
۲ـ ايجاد تشكيلات تحقيقاتي به موازات هر يك از فعاليتهاي جهاد
پويايي[ویرایش]
تعريف عملياتي
بروز و ظهور علائم و شواهدي در ساختار، روشها و فعاليتهاي جهاد كه مبين آمادگي براي ايجاد و ورود به عرصه‌هاي جديد فعاليت، بكارگيري اصل پايداري در برنامه‌ها،فراهم كردن زمينه تبادل افكار و تجارب در سطوح مختلف و انجام داوطلبانه و آگاهانه فعاليتها و امور باشد
معرف‌ها
۱ـ آمادگي ايجاد عرصه‌هاي جديد فعاليت
۲ـ بكارگيري اصل پايداري در برنامه‌ها
۳ـ انجام امور بر اساس آگاهي و فعاليت داوطلبانه اعضاء
در پاسخ به مورد اول، ۱/۹۰ درصد پاسخگويان ابراز داشتند كه جهادسازندگي عرصه‌هاي جديدي را براي فعاليتهاي خود بوجود مي‌آورد.
در پاسخ مورد دوم، ۷۲ درصد پاسخگويان اظهار داشتند كه يكي از اصول برنامه ريزي در جهاد سازندگي، بكارگيري اصل پايداري در تدوين برنامه است.
در پاسخ به مورد سوم ۴/۶۱ درصد پاسخگويان بيان كرده‌اند كه انجام بسياري از امور در جهادسازندگي بر اساس فعاليت داوطلبانه اعضاء است.
نمودها
۱ـ‌آموزش مديريت به اعضاء تعاوني‌هاي فرش
۲ـ راه‌اندازي ۲۰۰۰ باب كتابخانه روستايي جهت اعتلاي دانش روستائيان
۳ـ اجراي طرح بهسازي روستاها كه فبل از جهاد مطرح شده و تحقق نيافته بود.
۴ـ انجام طرح فاضلاب روستايي
۵ ـ استقرار صنايع روستايي
حجه‌الاسلام رفسنجاني در اين زمينه ميگويد جهاد به عنوان روح زنده جامعه و بخش متحرك اجتماع، قبل از همه و يا در رديف اولين بخشهايي بود كه اين نياز را احساس كرد. (۱۰ )
پويا از مصدر پوئيدن به معني به شتاب رفتن و به هر سو رفتن و جستجو كردن است و پويايي اصطلاح حركت و عدم تحجرگرايي و در جا زدن است. اين ويژگي جهاد زمينه ساز بسياري از حركت‌هاي نو و مبتكرانه بود.
نتيجه گيري و پيشنهاد[ویرایش]
همانگونه كه در مباحث قبل آمد ويژگيهاي فرهنگ جهادي متأثر از رفتارهاي فردي، رفتارهاي اجتماعي و اصول و ضوابط حاكم بر محيط دروني جهاد است كه اين عناصر خود الگو گرفته از مباني فكري دين انسان‌ساز و متعالي اسلام است. قيام براي خدا كه با معرفهاي خدا محوري و ارزشمداري قابل شناسايي است محور و پاية بايد و نبايدهايي است كه موجب بروز آداب و سنن رفتار جهادي‌ها در محيط دروني و بيروني اين تشكل مقدس است.
جهادگران بر اساس ‹‹ تعاونوا علي البر›› دست در دست هم دادند و در سازندگي كشور كه بزرگترين ‹‹ بر››پس از پيروزي انقلاب شكوهمند اسلامي بود كوشيدند. همه با هم شعار عملي و هميشگي جهادي‌ها بود و در طول عمر سراسر افتخار جهاد، همچنان سرلوحة امور اين نهاد باقي خواهد ماند.
بكارگيري مردم در آباداني روستاي خود و تشكيل شوراهاي اسلامي روستا به منظور مشاركت مردم در تصميم‌گيري‌ها و ايجاد امكان حضور اقشار مختلف مردمي در دفاع مقدس، نمودهاي عملي و مبين فرهنگ همه با هم است.
ويژگيهاي خدا محوري، ولايت محوري، پشتكار، عزم راسخ، رهايي از تعلقات دنيوي، كم توقعي، جديت و دهها خصوصيت پسنديده عمق فرهنگ جهادي را بيان مي‌نمايد كه هر يك در چندين معرف و نمود عيني مورد بررسي قرار گرفت و همه آن نمودها مؤيد فرهنگ مردم دوستي و خدا محوري جهاد است.
اجماع نظرات شخصيتهاي مملكتي در راستاي نظر امام راحل مهر تأييدي است بر مقبوليت فرهنگ جهادي. بديهي است فرهنگ جهادي تأثير تربيتي چندين و چند ساله مكتب پر فيض اسلام بود كه پس از پيروزي انقلاب اسلامي در خلاء حاكميت اخلاق تابش نمود.
استمرار فرهنگ جهادي مستلزم زنده ماندن اين فرهنگ با همت همة مردم روشن بين جامعه اسلامي است.
در پايان پيشنهاد مي‌نمايم جهت روشن‌تر شدن عمق فرهنگ جهادي و گسترة آن بين جهادگران موضوعات زير به عنوان كار تحقيقي و تكميلي انجام گيرد.
۱ـ محققين در زمينه امكان بخشيدن به غير ممكن‌ها (حجت‌الاسلام رفسنجاني در مورد جهاد )(۴) و شدني كردن ناشدني‌ها (سپهبد صياد شيرازي) (۱)تحقيق كنند و آنچه از غير ممكن‌ها كه جهادي‌ها آن را ممكن ساختند و ناشدني‌ها كه جهادي‌ها آن را شدني كردند براي آيندگان بيان گردد.
۲ـ امام امت فرمودند: ‹‹بايد اعتراف كرد كه اينان بزرگترين آبرو را به انقلاب اسلامي خود داده‌اند›› (۱) آبرو دادن به اسلام توسط مسلمانان شيعي توصيه معصومين بوده است كه جهادي‌ها با حفظ اصالت اسلامي خود و نمود آن در تقوموالله و معرف‌هايي چون كار براي خدا در فرهنگ جهادي خود اين توصيه را عملي نمودند. اينك بر محققين محترم است كه ابعاد اين حركت آبرومندانه و آبروبخشندانه را با تحليل و توصيفي لازم و زيبا براي جامعه جوان بيان نمايند.
۳ـ پيشنهاد ديگر اينكه نويسندگان و سخن پردازان بالاخص متعهدين اهل قلم با بهره‌گيري از روشها و متدهاي قابل و مورد پسند قشر جوان ويژگيهاي فرهنگ جهادي را به رشتة تحرير درآورند و خاصه آنكه بعضي از ويژگيها چون گمنامي (۱) عدم چشمداشت و كم‌توقعي (۱) واكنش و اقدام سريع (۶) و گشاده رويي مي‌تواند محورهاي زيبا و قابل بياني در تحرير وقايع باشد.
در پايان از گستاخي خود كه آنهم بنا به سخن حكيمانه رهبر فرزانه از خصوصيات جوانان پر شور جهادي است و اينكه با توكل به خدا جديت در احساس مسئوليت نسبت به مسائل امروز جامعه به خود اجازه دادم دست به نگارش اين مقاله بزنم از همة جهادگران فرهنگ ساز و آناني كه آبرو به اسلام دادند پوزش مي طلبم.
سخن آخر همان كه امام راحل فرمودند:‹‹ زحمات بي‌وقفه جهاد اين سنگر سازان بي‌سنگر در دفاع مقدس از جمله مسائلي است كه ترسيم آن در قالب الفاظ نمي‌گنجد.››
منابع[ویرایش]
۱- اصغري يونس.(۱۳۷۶). جهاد در جهاد .تهران : مركز نشر آثار دفاع مقدس وزارت جهادسازندگي .
۲- فرهنگ جهاد ج (۱۹ – ۱۸ ) . تهران : نشر جهاد كشاورزي.
۳- عميد.حسن .(۱۳۵۹). فرهنگ فارسي عميد. تهران : انتشارات امير كبير.
۴- نريماني . مرتضي . (۱۳۸۰) . فرهنگ جبهه . اصفهان : نشر زاينده رود.
۵- حيم . سليمان. (۱۳۵۱). فرهنگ جامع فارسي انگليسي . تهران: نشر يهودا بروخيم.
۶- ايرواني. محمد جواد. (۱۳۷۷) . نهاد گرايي و جهادسازندگي. تهران : نشر اداره كل روابط عمومي جهادسازندگي.
۷- بي نام . (۱۳۶۲) . سخنان موضوعي امام خميني . تهران: انتشارات سپهر
۸- سلماني. عيسي. (۱۳۷۹). تاريخ جهادسازندگي خراسان. خراسان. انتشارات سيماب .
۹- مصطفوي . سيد جواد . () . اصول كافي. تهران : انتشارات علميه اسلامي .
۱۰- مجله جهاد . (۱۳۶۱) . جهاد . نشر جهاد سازندگي.
۱۱- دفتر نشر. (۱۳۶۱). صحيفه نور ج ۱۷ و ۱۹ . تهران : وزارت ارشاد اسلامي.
۱۲- مرادنيا، شمس الله . (۱۳۸۲). تاريخ و فرهنگ جهادسازندگي استان همدان. نشر پيام عدالت.
منبع[ویرایش]
مرتضي نريماني؛ كارشناس ارشد مديريت سيستمهاي اطلاعات (IS) و مسئول فناوري ارتباطات و اطلاعات سازمان جهاد (ICT )
