بررسی عوامل انسانی موثر بر بیابان زایی و حفاظت خاک در استان مرکزی
بررسي عوامل انساني موثر بر بيابان زايي و حفاظت خاك در استان مركزي - ايران
دكتر حشمت اله سعدي دكتر هوشنگ ايرواني دكتر خليل كلانتري دكتر حسن احمدي
چكيده[ویرایش]
تخریب خاک و پوشش گیاهی قبل از آنكه معضلي صرفاً طبيعي باشد، معضلي اجتماعي و انساني است. هر چه زمان مي گذرد نقش عوامل انسانی در این پدیده زائي بارزتر مي شود. تحقيق حاضر با هدف شناسائي نقش عوامل انساني در بيابا ن زائي و حفاظت از منابع در ایران ( استان مركزي ) انجام شده است. اين تحقيق از نوع پيمايشي است. جامعه آماري آن شامل كليه كارشناسان منابع طبيعي استان مركزي است ( ۵۸ نفر ) كه بصورت تمام شماري مورد مطالعه قرار گرفته اند. مهمترين ابزار گردآوري داده ها پرسشنامه است. روايي صوري (Face Validity ) ابزار تحقیق توسط متخصصان فن مورد تائيد قرار گرفته است. براي بررسي پايايي ابزار تحقيق (Reliability ) پرسشنامه در اختيار تعدادي از كارشناسان منابع طبيعي خارج از استان مركزي قرار گرفت و نتايج آن بررسي و الفاي كرونباخ آن محاسبه گرديد و رقم ۸۴ درصد به دست امده كه رقم قابل قبولي است. تجزيه و تحليل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS۱۴/WIN انجام گرفته است. در تجزيه و تحليل داده ها در كنار تحليل عاملي ( Factor Analysis ) از آماره هاي توصيفي نيز استفاده شده است. نتايج تحقيق حاكي است از بين ۳۹ متغير انساني موثر در تخریب منابع آب، خاک و پوشش گیاهی‚ ضعف مديريت مراتع در کشور در اولویت نخست قرار دارد. در مقابل بوته كني به منظور تامين سوخت و آتش سوزي در مراتع از این جهت در اولويت آخر قرار دارند. به منظور تلخيص داده ها و دستيابي به عوامل كليدي و زير بنائي موثر در بيابان زائي از روش تحليل عامل استفاده شده است (KMO=۰/۷۱۴ ).
نتايج حاصل از تحليل عاملي نشان مي دهد‚ متغيرهاي انساني موثر در تخریب خاک و پوشش گیاهی را مي توان به ترتيب اولويت در قالب هفت عامل شامل :
۱ - ضعف قوانين, مقررات و استراتژي پايدار در مديريت منابع طبيعي
۲ - ضعف آموزش و ترويج كشاورزي و منابع طبيعي
۳ – خلاء مديريت روستائي و كشاورزي
۴ - آلودگي هاي صنعتي و شيميائي
۵ - ضعف نظارت بر كاربري اراضي
۶ – فقر و توسعه نيافتگي روستائي
۷ – عدم مديريت صحيح و يكپارچه مراتع طبقه بندي نمود‚ اين عوامل ۲۶۵/۷۵ درصد از واريانس مربوط به تخریب خاک و پوشش گیاهی را در استان را تبيين نموده اند.
بر اساس يافته هاي تحقيق‚ حفاظت از آب‚ خاك و پوشش گياهي و كنترل فرايند بيابان زائي‚ نيازمند تدوين برنامه جامع با مشاركت فعال كليه دستگاه هاي مرتبط با موضوع است. بازنگري قوانين منابع طبيعي و تدوين قانون جامع حفاظت‚ تقويت نظام آموزش و ترويج منابع طبيعي‚ توجه به دانش بومي مردم و بهره برداران‚ فقر زدائي و ايجاد اشتغال در جامعه روستائي‚ اجراي طرح تعادل دام و مرتع, اصلاح مديريت مراتع و موارد ديگر بخشي از مهمترين راهكارها براي مبارزه با اين پديده است.
واژگان[ویرایش]
تخریب خاک, پوشش گیاهی، بيابان زائي، حفاظت خاک، ایران
وبلاگ مبانی ترویج کشاورزی و توسعه روستایی
