توسعه کشاورزی اولین راه برای ساخت تمدن اسلامی
توسعه کشاورزی اولین راه برای ساخت تمدن اسلامی
[۱] چهره ماندگار تاریخ اسلام در دومین سلسله نشست های «
الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت » ، تمدن اسلامی را، تمدنی عنوان کرد، که اتصال به جوهر معرفتی دارد و خود را منطبق با نیاز روز جامعه کارآمد می کند.
نهمین سخنرانی از دومین سلسله نشست های «الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت» با موضوع «از قریه تا مدینه» با حضور دکتر
صادق آیینه وند در دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران برپا شد.
در این نشست که با حضور دکتر
حسن سبحانی ، دکتر
محسن یزدان پناه و جمعی از دانشجویان رشته اقتصاد برگزار شد، دکتر آیینه وند با اشاره به موضوع سخرانی خود که بنیاد تمدنی روزآمد بر اساس جوهر تمدن اسلامی بود؛ گفت: بحثی که خواهم داشت یک نظریه در رابطه با تمدن اسلامی است که با حفظ جوهری و معرفت شناختی این تمدن، بازسازی شده است تا سیر تفکری از بادیه به قریه و سپس به مدینه را بررسی کند.
وی افزود: اگر می خواهیم تمدن بسازیم باید معنی
بادیه ،
قریه و
مدینه را بشناسیم. زیرا در تمدن با این سه حوزه سر و کار خواهیم داشت. در ریشه اعرابی و عربی، ما یک بدوی و بادیه داریم که منطقه جغرافیایی آن منتهی می شود به کوه و مرز آن را آب مشخص می کند. دوم منطقه ریف است که در آن کشاورزی صورت می گیرد و در حاشیه شهر قرار دارد که آن را قریه می دانیم.
قریه محل بروز مدنیت و رسالت است و شهر یا مدینه که محل اجرای حکومت و تمدن است که بر اساس قانون اداره می شود.
این اندیشمند ادامه داد: بر اساس شریعت کسی که از از بادیه به شهر می آید دوباره نمی تواند به بادیه و بدویت بازگردد. یعنی تحریم بعد از هجرت می شود و اگر کسی بخواهد بازگردد کافر و مرتد تلقی خواهد شد. زیرا انسان از یک بادیه نشینی که وابسته به قوم قبیله با چرخه معیوب تفکری است به یک مدنیت و تمدن پای نهاده و باز گشتن به شکل اولیه خطا و جایز نیست. البته در این مبحث شاید امروز شکل ظاهری بادیه وجود نداشته باشد، اما تفکر بادیه نشینی هست و کسی که مبادی آداب و ملزم به قانون و مدنیت نیست، بادیه نشین محسوب می شود، ولو اینکه در شهر
تهران حضور داشته باشد.
این چهره ماندگار تاریخ اسلام در مورد سیر تکوینی تمدن اسلامی نیز گفت: الگوی تمدن اسلامی از ریشه های معرفت شناختی نشات می گیرد و در آن علم در درجه بالای اهمیت است. مسلمانان همواره از سه علوم تاسیسی، تملیکی و اخذی استفاده کرده اند. علوم تاسیسی بر اساس شریعت، کتاب آسمانی و فقه پی ریزی شدند. علوم تملیکی مانند فلسفه، از یونانیان گرفته و توسط اندیشمندانی همچون فارابی و ابن سینا با ساختار تمدن اسلامی هماهنگ شدند و علوم اخدی نیز مانند طب و نجوم که علوم ثابت هستند گرفته و از آن بهره مند شدند.
وی ادامه داد: اگر در حال حاضر در پی طرح ریزی الگوی تمدن اسلامی هستیم باید توجه داشته باشیم این الگو باید کاربردی باشد. ما نمی توانیم بر اساس برخی از تمدن ها که از شیوه اخذ استفاده می کنند و به طور مثال از مهندسی معکوس بهرع می گیرند، یعنی تکنولوژی را وارد و با خراب کردن و سر هم بندی کردن آن برای خود تمدن می سازند استفاده کنیم. این روش پشتوانه تفکری ندارد و در تمدن اسلامی جواب نمی دهد. زیرا تمدن اسلامی از شناخت معرفتی و جوهر پدید می آید. اساس تمدن اسلامی یک تمدن روزآمد است که اتصال به ریشه و انطباق با نیاز در آن وجود دارد.
این استاد دانشگاه با اشاره به جوهر وجودی تمدن اسلامی گفت: برای جنبه های معرفت شناختی تمدن اسلامی زمینه های فراوانی وجود دارد. اما در تعریف و ویژگی ها آن می توان اشاره کرد که
محیط زیست را تخریب نمی کند؛ مقابل اندیشه های حرکت کننده نمی ایستد؛ خدوم است و در خدمت مردم قرار می گیرد؛ تحمیل نمی کند و در مقابل نمی ایستد. این از خصوصیات این تمدن است. هستند تمدن هایی که شاید از جنبه سخت افزاری پیشتر از تمدن اسلامی باشند، اما تفکر معرفت شناختی تمدن اسلامی بیشتر در خدمت مدنیت است و همین دلایل این تمدن را ماندگار کرده است.
وی افزود: از قرن سوم تا پنجم که اوج تمدن اسلامی محسوب می شود، این پشتوانه همواره وجود داشته است. نگاه تمدن اسلامی نیز هرگز سبک توسعه و راه رسیدن به آن را برهم نزده و جوهر سیال تمدن اسلامی توسعه را پذیرفته است. این مسئله باید در طرح ریزی الگوهای جدید نیز به خوبی لحاظ شود. به طور مثال امروز
صنعت توریست یکی از کارآمدترین صنایع است و ایران به عنوان کشوری وسیع با تمدن کهن و میراث فرهنگی فراوان می تواند در این راه گام بردارد. با پشتوانه معرفتی و روزآمدی تمدن اسلامی می شود الگوهایی به دور از افراط در این زمینه طرح ریزی و اجرایی کرد.
وی در ادامه با طرح مسئله تمدن مسلمانان و تمدن اسلامی گفت: یکی از مسائلی که امروز در راه رسیدن به تمدن اسلامی مطرح است این موضوع است که اول از تمدن مسلمانان آغاز کنیم و یا از تمدن اسلامی، زیرا این دو مقوله با هم متفاوت هستند. در تمدن مسلمانان حکومت در دست مسلمانان است و مدیریت می کنند، اما از مسیحی و یهودی زرتشتی تا مشرک کار می کنند و به علم اندورزی می پردازند. آنچه حاصل از این دستاوردهای می شود، به نام مسلمانان و تحت حکومت آنها پدید می آید. عباسیان و فاطمیان تمدن مسلمانان را ساختند. در این تمدن رازی بزرگترین پزشک تمدن اسلامی قرار دارد که از لحاظ عقاید و اندیشه مورد تایید اسلام نبود. اما مدیریت مسلمانان به گونه ای بوده که نگذاشته عقاید و اندیشه های او در جامعه رسوخ پیدا کند، ولی دستاوردهای این عالم که از درجه بالایی نیز در جامعه برخوردار بود در تمدن مسلمانان به کار گرفته شد.
دکتر آیینه وند افزود: از آنجا که تمدن اسلامی بسیار سخت است، به طوری که در آن عالم در درجه اول اهمیت قرار دارد و اساسا عالم کسی است که از دین و علم خود استفاده مادی نمی کند، زمینه برای اجرای تمدن اسلامی فراهم نیست، به نظرم ما باید از تمدن مسلمانان آغاز کنیم و الگوی پیشرفت را بر مبنای تمدن مسلمانان قرار دهیم تا در مدتی کوتاه زمینه اجرای تمدن اسلامی فراهم شود. در این نگاه ما از تمامی علم و عالمان بهره خواهیم گرفت و در مدیریت اسلامی آنها را مورد استفاده قرار خواهیم داد.
این استاد برجسته تاریخ اسلام در جمع بندی مطالب خود گفت. باید در نظر داشت که امروز دنیای اسلام همچنان در تفکر بادیه نشینی وجود دارد و کشورهای حوزه خلیج فارس بدویت را در کنار برج ها تجربه می کنند ما چنین چیز را در تمدن اسلامی نمی خواهیم. ما باید برای ساخت تمدن اسلامی به قریه محل رسالت توجه داشته باشیم که در این راه باید کشاورزی را توسعه داد چون پشتوانه تمدن است. دوم حجاب به معنی امنیت را در مدینه و شهرها مستتر کنیم و با آن معنا بسازیم.
دکتر آیینه وند در پایان نیز گفت: تمدن اسلامی به نظرم شروع شده است و این فرهنگ ما است که باید آن را دریافت کند. ما برای برخورد با این تمدن نیز می توانیم به دو صورت برخورد کنیم. اول اینکه بگذاریم این تمدن اسلامی که به شکل پازل در هر جایی از دنیای اسلام در حال شکل گیری رشد کند تا کامل شود و یا نه همچون جندی شاپور عالمان و نخبگان را در مکانی گردهم آوریم تا تمدن اسلامی شکل بگیرد.
لازم به یادآوری است دومین سلسله نشست های «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت»: بررسی اندیشه ها و تحلیل مبانی با محوریت نقد غرب و ارزیابی میراث تاریخی – تمدنی اسلام و ایران؛ به همت
موسسه توسعه ایرانیان ،
موسسه مطالعات و تحقیقات مبین و
موسسه توسعه و تحقیقات اقتصادی ، توسط
گروه مطالعات توسعه اسلامی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران ، از آبان ماه آغاز به کار کرده است.
منابع[ویرایش]
| ۱. | ↑ دکتر صادق آیینه‌وند- چهره ماندگار تاریخ اسلام |
پیوندها[ویرایش]
اقتصاد ایرانی
