تویه
دوست دارم چرخ آسیابم بچرخد
سمنان - ایرنا - روستای تویه از توابع بخش امیرآباد شهرستان
دامغان در ۴۸ کیلومتری جنوب غربی شهر دامغان و ۸۰ کیلومتری شمال شرقی شهر
سمنان قرار دارد. تویه به معنی رنگین کمان است و دارای طبیعت زیبا و اقلیم پر بارش است.
بر اساس نتایج سرشماری سال ۱۳۸۵، ۴۰۰ نفر ساکن این روستا هستند، اما یکی از ساکنین این روستا ویژگی خاصی دارد او موهایش را در آسیاب سفید کرده و حالا در ۸۵ سالگی و در کمال سرزندگی پیگیر مرمت و احیای آسیاب پیرش است.
'حاج غلامحسین رستمیان' از آن پیرمردهای خوش صحبت و با صفایی است که از ساعتها صحبت کردن با او خسته نمی شوی، خاطرات زیادی دارد، شوخی را هم گاهی چاشنی حرفهایش می کند، با اینکه کار دولتی نداشته و به کشاورزی و آسیابانی اشتغال داشته می گوید،' الان بازنشسته شدم و کار آسیاب اضافه کاری' است.
دلش به آسیابش خوش است و حیات آسیاب نیز به حیات او بند است ...
آنچه در ادامه می خوانید حاصل گفت و گویی صمیمانه با میراث دار آسیابهای آبی در روستای تویه دامغان و تنها آسیابان آسیاب آبی در استان سمنان است.
حاج آقا، چند سال دارید و چطور شد آسیابان شدید؟
۸۵ سال عمر دارم و آسیابانی شغل آباء و اجدادی ماست، سالهاست که پدران من این آسیاب را حفظ کرده اند و امیدوارم با همکاری میراث فرهنگی بتوانم این میراث را برای آیندگان به یادگار بگذارم.
در گذشته روستای تویه همین یک آسیاب را داشته؟
خیر، از دروار تا دشتبو (روستاهای اطراف روستای تویه) ۲۵ آسیاب آبی وجود داشت که متاسفانه همه این آسیابها از بین رفته اند و تنها آسیاب آبی فعال باقی مانده در استان پهناور سمنان، آسیاب من است. در گذشته به دلیل نبود گازوئیل، بنزین و برق، از آسیاب آبی استفاده می شد و از بسیاری از نقاط استان، گندم به این منطقه برای آرد کردن فرستاده می شد.
این آسیاب کی ساخته شده است؟
اجداد ما اینطور گفته اند که از زمانی که چنار در این روستا کاشته شده یعنی حدود دو هزار سال قبل، آسیاب هم ساخته شده و این کار نسل به نسل در خانواده ما ادامه داشته است.
اتفاقا چنار را مشاهده کردم و در نزدیکی منزل و آسیاب شماست، اما واقعا دو هزار سال قدمت دارد؟
بله، کارشناسان قدمت آن را ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ سال برآورد کرده اند و البته این چنار برای مردم از اهمیت و احترام خاصی برخوردار است. حیات این درخت در طی سالهای متمادی و بزرگ شدن آن و سلامتش به نظر من معجزه و نشانه ای از قدرت خداوند است.
برگردیم به موضوع آسیابانی، آسیاب شما با چه روشی کار می کند؟
آسیابهای آبی دو نوع هستند یا ' ناو' یا 'تنوره' و آسیاب من از نوع 'ناو' است. ناو تنه درختی است که داخل آن را خالی کرده اند و آب را با فشار وارد آسیاب می کند و البته آسیاب تنوره بهتر است و اگر آسیابم به آن نوع تبدیل شود بهتر است.
با وجود بالا رفتن سنتان هنوز هم کار آسیابانی را انجام می دهید؟
بله، هنوز بسته به تقاضای مردم جو، گندم و برنج آرد می کنم.
در گذشته درآمدتان از کار آسیابانی چطور بود، شغل پردرآمدی هست؟
۱۰ درصد هر کار سهم آسیابان است یعنی هر ۱۰۰ کیلو گندم که آرد شود، ۱۰ کیلو آرد به عنوان دستمزد آسیابان محاسبه می شود و به دلیل سختی کار و درآمد پایین، فرزندام از این شغل استقبال نکرده اند. البته حق دارند، باید از پس خرج خانواده شان بر بیایند. جوانهای امروزی تحمل زحمتهایی که ما در گذشته می کشیدیم را ندارند، مثلا در گذشته باید یک شبانه روز وقت می گذاشتیم تا ۱۰۰ کیلو گندم، آرد شود.
با این درآمد کم زندگی شما چطور می گذشت، تنها شغل شما همین بوده؟
نه، من کشاورز هم بودم و الان بازنشست شده ام، این کار را به عنوان اضافه کار انجام می دهم.
آیا آرد آسیاب آبی با آرد کارخانه ای تفاوتی دارد؟
بله، موتور برق، آرد را می سوزاند، در کارخانه، سبوس از آرد جدا می شود و این در حالی است که دکترها می گویند آرد سبوس دارد مصرف کنید.
آسیاب آبی سبوس آرد را جدا نمی کند و بسیاری از شیرینی پزی های دامغان از همین آرد برای پخت شیرینی استفاده می کنند.
به دلیل عبور آب از زیر سنگ زیرین آسیاب، هیچ حرارتی بر اثر سایش سنگ بالا و زیرین آسیاب بر هم ایجاد نمی شود و گندم با آرد هیچ گونه تفاوت دمایی ندارد اما آرد کارخانه ای داغ است و دست را می سوزاند.
آیا مردم تویه از آرد تولید آسیاب شما استفاده می کنند.
به دلیل اینکه این آسیاب جوابگوی تمام مردم نیست، بسیاری آرد خود را از شهر تهیه می کنند.
سخن آخر.
امیدوارم این آسیاب مرمت شود و چرخ آن تا سالهای سال بچرخد.ک/۳
تهیه و تنظیم[ویرایش]
سمانه سلطانی پور
