تکثیر خرما به روش کشت بافت
تكثير خرما به روش كشت بافت
كشت بافت گياهي عبارت است از تكنيكي كه براي توليد و تكثير گياه كامل از بخش هايي مانند سلول يا بافت گياه استفاده مي شود . اين نوع تكثير موسوم به تكثير خرد يا ريزازديادي بوده و با دو روش توليد گياهك از طريق اندام زائي و جنين رويشي يا گياهك زائي امكان پذير مي باشد . در هر دو روش وجود يك محيط آزمايشگاهي استريل و استفاده از هواي تصفيه شده الزامي است . خوشبختانه در سال هاي اخير تكنولوژي توليد نهال كشت بافت خرما به كشور وارد شده و به حالت بومي درآمده است .
فوائد تكثير خرما به روش كشت بافت[ویرایش]
۱) درختان خرماي حاصل از كشت بافت كاملاً شبيه به والدين مي باشد(True To Type) بنابراين كليه صفات والد نظير مقدار محصول؛ وضعيت رشد؛ مقاومت به بيماري و آفات به گياهان توليد شده منتقل مي شود .
۲) امكان توليد انبوه نهال شبيه به گياه مادري وجود دارد .
۳) واريته هاي كمياب خرما را مي توان در مقياس وسيع توليد كرد .
۴) تكثير نخل خرما به روش كشت بافت را مي توان در هر زمان و هر فصل انجام داد بنابراين تحت تاثير شرايط فصلي نمي باشد .
۵) مدت زمان توليد نهال به حد قابل ملاحظه اي كاهش مي يابد .
۶) امكان توليد ارقام ماده برتر و سالم ؛ واريته هاي مقاوم به بيماري ؛شوري و تنش هاي محيطي و همچنين توليد انبوه پايه هاي نر پرگرده با ويژگي هاي متازنيايي مطلوب وجود دارد .
۷) نهال كشت بافت داراي سيستم ريشه ي توسعه يافته مي باشد بنابراين درصد بقاء آنها در مزرعه حدود ۱۰۰% است.
۸) نهال كشت بافت در هرزمان از سال قابل كاشت در زمين اصلي مي باشد .
۹) هويت نهال حاصل از كشت بافت مشخص و تضمين شده است .
۱۰) انتقال نهال راحت تر و هزينه آن كمتر است .
۱۱) بدليل استفاده از گياهان بدون آلودگي ؛ خطر انتشار آفات و بيماري هاي نخل از يك منطقه به منطقه ديگر وجود ندارد و يا بسيار نادر است .
۱۲) گياهان حاصل از كشت بافت ؛ باغات يك دست از نظر ساختار ژنتيكي و ظاهري؛ رشد سريع و ثمردهي زود هنگام را توليد مي كنند .
لازم به ذكر است كه عملكرد ؛ كيفيت و وضعيت رشد ارقام مختلف خرما در مناطق خرماخيز كشور متفاوت است . اين تاثير مربوط به ارتفاع منطقه از سطح دريا؛ نوسانات دمايي منطقه؛ رطوبت نسبي محيط و ساير عوامل محيطي مي باشد بطوريكه كشت برخي از ارقام در بعضي از مناطق اصلاً توصيه نمي شود . به عنوان مثال رقم پيارم در مناطقي كه از سطح دريا بالاتر باشند توليد ميوه با كيفيت بهتر مي كند حال آنكه رقم شهابي بدليل سازگاري با شرايط مرطوب مناطق ساحلي و توليد محصول خوب در اين مناطق توصيه مي شود
در حال حاضر با توجه به مناسب بودن ارقام خشك و نيمه خشك خرما ( ارقامي كه ميوه آن در زمان رسيدن داراي ۱۲% تا ۱۵% رطوبت باشد ) جهت فرآوري ؛ بسته بندي ؛ انبارداري مدت دار و صادرات ؛ توليد ارقام يادشده بيشتر رايج است . با بررسي هاي انجام شده و تحقيق بر ارقام مختلف تجاري خرما در ايران ؛ ارقام سازگار با هر كدام از استان هاي خرماخيز كشور به قرار زير مي باشد :
ارقام سازگار خرما قابل توصيه جهت توسعه نخيلات در استان هاي خرماخيز كشور
ارقام خرماي سازگار با منطقه
بوشهر
زاهدي ؛ شهابي ؛ خاصوئي ؛ برحي ؛ مجول
خوزستان
استعمران ؛ برحي ؛ زاهدي ؛ ديري ؛ خاصوئي ؛ خلاص ؛ حلاوي ؛ بريم ؛ مجول
كرمان
پيارم ؛ زاهدي ؛ مجول
فارس
پيارم ؛ زاهدي
هرمزگان
پيارم ؛ زاهدي ؛ ديري ؛ خاصوئي ؛ برحي ؛ خلاص ؛ توري ؛ مجول
جيرفت و كهنوج
پيارم ؛ زاهدي ؛ استعمران ؛ ديري ؛ توري ؛ مجول
سيستان و بلوچستان
پيارم ؛ زاهدي ؛ ربي ؛ استعمران
يزد
پيارم ؛ زاهدي ؛ كبكاب ؛ بريم ؛ خلاص
اصفهان
خلاص ؛ برحي
سمنان
زاهدي ؛ برحي
خراسان جنوبي
زاهدي ؛ كبكاب
كرمانشاه
زاهدي ؛ اشرسي
ايلام
زاهدي ؛ اشرسي ؛ استعمران
مراحل مختلف رشدي نهال هاي كشت بافت خرما و گلدان هاي مناسب جهت نگهداري آن: ۱) گلدان تورپيدو يا اژدري A۲:
گلدان هايي از جنس پلي اتيلن سياه رنگ كه بدليل شكل مخروطي و نداشتن سطح اتكا بصورت باكس هاي ۹ و ۲۵ تايي به بازار عرضه مي شود . اين گلدان براي نگهداري نهال هاي كشت بافت خرما بعد از خروج از محيط رشد درون شيشه در آزمايشگاه تا زمان توليد ۶-۵ برگ و افزايش ارتفاع مطلوب حدود ۵۰-۴۰ سانتيمتر مورد استفاده قرار مي گيرد .
اين شرايط بعد از گذشت ۶ -۴ ماه از زمان نگهداري نهال هاي درون گلدان اژدري در گلخانه سازگاري قابل مشاهده مي باشد .
۲) گلدان پلاستيكي ۳ ليتري B۱ :
گلدان ها از جنس پلاستيك با رنگ هاي متنوع و حجم ۳ ليتر ( ارتفاع ۱۸ سانتيمتر و قطر ۱۲ سانتيمتر ) مي باشند كه براي نگهداري نهال هاي رشد كرده و داراي ۵-۴ برگ با ارتفاع ۵۰-۴۰ سانتيمتر مناسب مي باشد . با توجه به رشد نسبي مناسب در اين مرحله ؛ درصورت وجود شرايط مناسب كشت در منطقه نظير عدم تابش شديد آفتاب و وزش بادهاي گرم و خشك و آبياري كافي ؛ قابل انتقال و كشت در زمين اصلي مي باشد . اين نهال بعد از ۴-۳ سال در صورت اعمال مراقبت هاي لازم به بار خواهد نشست .
۳) گلدان پلاستيكي ۸ ليتري B۲ :
گلدان ها از جنس پلي اتيلن حجم ۸ ليتر ( ارتفاع ۲۸ سانتيمتر و قطر ۲۰ سانتيمتر ) مي باشند كه براي نگهداري نهال هاي رشد كرده و داراي ۶-۵ برگ اصلي با طوقه كاملاً مشخص و ارتفاع ۸۰-۶۰ سانتيمتر مناسب مي باشد . با توجه به رشد مناسب نهال در اين مرحله ؛ درصورت وجود شرايط مناسب كشت در منطقه ؛ قابل انتقال و كشت در زمين اصلي مي باشد . اين نهال بعد از ۳-۲ سال در صورت اعمال مراقبت هاي لازم به بار خواهد نشست .
۴) گلدان پلاستيكي ۲۰ ليتري C۱ :
گلدان هايي از جنس پلي اتيلن با حجم ۲۰ ليتر مي باشند كه براي نگهداري نهال هاي رشد كرده و داراي ۹-۶ برگ اصلي با طوقه كاملاً مشخص و ارتفاع ۱۰۰-۸۰ سانتيمتر مناسب مي باشد . با توجه به رشد نهايي نهال جهت نگهداري در گلدان نهال در اين مرحله قابل انتقال و كشت در زمين اصلي مي باشد . اين نهال بعد از ۲ سال به بار خواهد نشست .
خصوصيات و نکات قابل توجه در گلخانه سازگاري ۱ ) کنترل دما
نگه داشتن دما در حدود ۳۰ درجه سانتيگراد (۱۲ درجه سانتيگراد نقطه خطر و ماکزيمم درجه حرارت ۳۵ درجه سانتيگراد).
استفاده از آبياري کف گلخانه در هنگام وقوع افزايش دما . براي اين منظور مي توان از سيستم ميست يا پاشيدن دستي آب توسط شيلنگ روي كف بتوني يا راهروهاي گلخانه استفاده نمود
۲ ) ممانعت از تابش مستقيم نور خورشيد به روش ذيل :
استفاده از تکنيک سايه دهي يا رنگ پاشي بوسيله حصير يا برگ هاي خشک نخل براي جلوگيري از افزايش دما و تابش مستقيم نور آفتاب خصوصاً در فصل بهار و تابستان .
(براي اين منظور سطح رويي گلخانه توسط حصير چوبي يا برگ نخل بطوركامل پوشيده مي شود . اين حالت پاعث ايجاد سايه و عدم تابش مستقيم نور خورشيد به گياهان مي شود و نور عبور كرده از حصير و درزهاي آن كافي خواهد بود )
۳ ) کنترل رطوبت :
استفاده از دستگاه هاي رطوبت زا يا آبپاشي سطح گلخانه جهت بالابردن رطوبت نسبي فضاي گلخانه ها.
کنترل افزايش بيش از حد رطوبت بوسيله هوادهي گلخانه جهت جلوگيري از شيوع امراض قارچي
( با نصب دستگاه رطوبت سنج مجهز به كليد قطع و وصل كننده سيستم ميست و هواكش مي توان تنظيمات را بصورتي اعمال نمود كه با كاهش ميزان رطوبت محيط از مرز ۴۵% سيستم ميست شروع بكار كرده و در مواقعي كه رطوبت از ۷۰% فراتر رود سيستم تهويه ( هواكش) جهت خارج نمودن رطوبت اضافه محيط روشن گردد )
۴ ) مبارزه با بيماريها و آفات
سمپاشي دوره اي هر ۲ هفته يکبار با قارچ کش و حشره کش هاي معمول در بازار نظير بنوميل يا مانكوزب با غلظت ۲ در هزار مناسب جهت پيشگيري. ۵ ) پوشش کف گلخانه
استفاده از سطح بتوني با پوشش شن به قطر متوسط ۵ سانتيمتر جهت ممانعت از رشد و ورود ريشه به خاک زيرين گلدان ضروري است.
نكته:
۱) درصورت عدم انجام بتون ريزي، استفاده از گوني ضخيم پلاستيکي بر روي پوشش شني به جاي سطح بتوني الزامي مي باشد.
۲) در صورت عدم رعايت موارد فوق ريشه نهال به خاك كف گلخانه نفوذ كرده و در هنگام جابجايي نهال بدليل قطع شدن قسمت اصلي ريشه ضمن وارد آمدن استرس به گياه احتمال خشك شدن آن پس از كاشت در زمين اصلي بسيار افزايش مي يابد
وقتی درباره کشت گیاه صحبت می‌شود، معمولا منظور کشت گیاهان در گلدان ، زیر پلاستیک (Frames) ، در گلخانه و یا مزرعه است. در تقسیم بندیهای رایج در کشاورزی ، کشت گیاهان به بخشهای مختلف شامل زراعت ، باغبانی ، زراعت مناطق گرمسیری ، جنگل‌داری و اصلاح نباتات تقسیم می‌گردد. در سال ۱۹۰۴ هانیگ ، روش جدیدی از کشت گیاهان به نام کشت جنین را ارائه نمود.
او جنین نابالغ تعداد زیادی از گیاهان تیره شب‌بو (cruci Ferae) را در شرایط کشت آزمایشگاهی (in Vitro) ایزوله کرد و از آنها ، گیاهچه‌های زنده بدست آورد. از سال ۱۹۲۰ انواع روشهای کشت بافت ، نظیر کشت آزمایشگاهی بذرهای ارکیده ، کشت کالوس ، کشت اندام مرسوم شد. بعد از سال ۱۹۴۵ ، به تمام روشهای مختلف کشت در آزمایشگاه ، کشت بافت گیاهی اطلاق گردید.
پیوندها[ویرایش]
بانک مقالات کشاورزی
