مدیریت بقایای گیاهی
مدیریت بقایای گیاهی
[۱] مقدمه[ویرایش]
خاکورزی حفاظتی در مناطق خشک
خاکورزي حفاظتي از دهه ۱۹۴۰ در اروپا و آمريكا به عنوان يك سيستم جايگزين
گاوآهن برگردان‌دار، به علت خشکسالی‌های بوجود آمده و به منظور جلوگيري از فرسايش آبي و بادي مورد توجه قرار گرفت و
کشاورزی بدون شخم براي اولين بار معرفي گرديد.
علاوه بر حفظ و نگهداري منابع آب و خاك، سلامتي مواد غذايي، حفظ طبيعت و محيط زيست از موارد دیگری است که در شرايط كنوني توجه كشورهاي پيشرفته را در استفاده از سيستمهاي خاكورزي حفاظتي به خود معطوف داشته است.یکی از مشخصات مناطق خشک ونیمه خشک ما پایین بودن رطوبت هوا که موجب افزایش شدت تبخیر وتعرق می شود و در نتیجه باعث افزایش آب مورد نیاز گیاه میگردد که یکی از راههای کاهش تبخیر حفظ بقایای گیاهی در سطح یا نزدیک سطح خاک در مناطق خشک به خصوص در فصل تابستان که میتوان دور آبیاری را افزایش داد و از مشخصات دیگر منطقه فقیر بودن خاک از
مواد آلی است که مدیریت بقایای گیاهی از روش های اصلاح و حاصلخیزی این مناطق میباشد .
خاکورزي حفاظتي[ویرایش]
هدف از
خاکورزی حفاظتی كاهش شدت عمليات خاكورزي و مديريت بقاياي گياهي موجود در سطح خاک مي‌باشد. هرگونه تلاش در كم‌كردن شدت عمليات خاكورزي، كاهش عمق شخم و يا سست و لق‌كردن خاك بدون زیر و رو (برگرداندن) کردن آن، خاكورزي حفاظتي محسوب مي‌گردد.
در اين سيستم پس‌مانده‌هاي محصول قبلي تماماً يا قسمتي از آن (حداقل ۳۰ درصد) در سطح يا نزديك سطح خاك نگهداري مي‌شود حفظ بقاياي گياهي در سطح يا نزديك سطح خاك در روش‌هاي خاكورزي حفاظتي باعث حفظ رطوبت خاک، جلوگيري از شستشوي ذرات خاك بر اثر ضــربات باران در اراضی شیب دار و كاهش فرسايش آبي میگردد، همچنين كاهش شدت برهم‌زدن خاك در سيستم خاكورزي حفاظتي از خردشدن و جابجايي زياد ذرات خاك و پودرشدن آن جلوگيري كرده و باعث كاهش فرسايش بادي میگردد.
← چگونگی اعمال خاکورزی حفاظتی در مناطق خشکبرگردان نکردن خاک و حفظ بقایای گیاهی در سطح در صورت عدم اعمال مدیریت صحیح می‌تواند موجب بروز موانعی در کشت محصول بعدی گردد. وجود زياد
علفهای هرز ، يكي از مشكلات مشاهده شده در سيستم خاكورزي حفاظتي مي‌باشد.
دانه‌هاي باقي‌مانده محصول قبلي و بذور علفهاي هرز به علت حفظ بقاياي گياهي در سطح خاك و عدم برگردان شدن خاك، شرايط مساعدی براي سبزشدن در اين روش خاكورزي را دارند. اين مشكل در تناوب غلات با محصولات رديفي به علت ريزش بذور غلات از
کمباین و قرار گرفتن در ترک‌های زمين و سبز شدن سریع تر آنها نسبت به محصول اصلی بیشتر مشاهده میگردد.
علاوه بر آن حفظ بقايای گیاهی در سطح خاك در خاكورزي حفاظتي در طي كشت‌هاي متوالي به خصوص در مناطق با نظام دو كشتي كه فرصت كمتري براي پوسيدن بقايا وجود دارد، تجمع بقاياي گياهي در سطح را به دنبال خواهد داشت. حجم زياد بقاياي گياهي در سطح خاك، خطر ابتلا به بيماريها و حمله آفات را افزايش مي‌دهد. در این پروسه عمل کاشت و مبارزه با علفهاي هرز با افزايش حجم بقايا به مرور زمان مشکل مي‌گردد.
همچنین متفاوت بودن شکل بستر کاشت در دو محصول متوالی (بستر پشته‌اي و مسطح) از موانع دیگردر اعمال روش حفاظتی می باشد. بطور مثال غلات در برخی استانهای کشور بصورت مسطح و
ذرت بر روي پشته كاشته مي‌شود.
بنابر این برای اعمال خاکورزی حفاظتی نیاز به یک مدیریت خاص میباشد که بتواند مشکلات اشاره شده را تا حد زیادی کاهش دهد. مطالعات و آزمایش‌های انجام شده در ایران مشخص نموده که در بین روش های مختلف مدیریتی که در دنیا در دست اجرا است روش خاکورزی پشته‌ای با شرایط مناطق خشک ایران تطابق بیشتری دارد
اهداف کلی خاکورزی حفاظتی[ویرایش]
کنترل فرسایش
افزایش باروری خاک
باقی ماندن رطوبت درخاک
افزایش بازده مصرف آب
کاهش مصرف انرژی و نیروی کارگری ومصرف نهاده ها
روش‌هاي خاکورزي حفاظتي[ویرایش]
كم‌خاك‌ورزي و بيخاكورزي دو روش متداول در خاكورزي حفاظتي است. در روش كم‌خاك‌ورزي عملیات بر حسب نوع گیاه و میزان بقایای محصول قبلی تا عمـــق کــافی(۱۵-۸ سانتی متر) برای قرار دادن کود و بذر و مخلوط کردن بقایا با لایه سطحی انجام می گیرد.
در روش بيخاكورزي هیچ نوع عملیات خاک ورزی صورت نمی‌پذیرد و تنها ماشین کاشت كود و بذر را باحداقل به هم خوردگي در خاك قرارمی دهد. در روش بيخاكورزي بقاياي گياهي در سطح خاك(روی خاک) رها می گردند.
روش های خاکورزی حفاظتی در مناطق مختلف دنیا با توجه به شرایط خاک و اقلیم هر منطقه بومی گردیده و از مزایای ویژه ای که برای آن منطقه دارد استفاده میگردد.
مزاياي خاكورزي حفاظتي در مناطق خشك[ویرایش]
حفظ رطوبت خاك
افزايش درجه حرارت خاك در فصل پاييز و تعديل آن در فصل تابستان
افزايش حاصلخيزي خاك
پيش‌رس كردن محصول در نظام دو كشتي
مشکلات موجود درانجام کشاورزی حفاظتی[ویرایش]
الف- مشکلات اساسی موجود:
۱- عدم آگاهی کشاورزان از سیستم کشاورزی حفاظتی
۲- عدم وجود دستگاههای خاکورز مرکب به اندازه نیاز
۳- عدم وجود دستگاههای بذر کار کشت مستقیم به اندازه نیاز
ب-مشکلات فنی:
۱- عدم تسطیح مناسب اراضی
۲- رویش سریع علف های هرز قبل از سبز شدن محصول اصلی
۳- عدم تخمین جگالی ظاهری خاک و تشخیص درصد میزان ماده آلی موجود خاک توسط کارشناسان
۴- عدم انتخاب مزارع دارای شرایط ماسب نوع کشت( کم خاکورزی؛بی حاکورزی)
پیشنهادات[ویرایش]
باتوجه به سابقه دیرینه بعضی از کارشناسان و تجربه چند ساله در کشت و زراعت لذا لازم است که نظرات آنها رامحترم شمرد و در صورت صلاحدید آن را توصیه نمود.
لازم است اجرای طرح مدیریت بقایای گیاهی را یک پروژه اجباری دیکته شده تلقی ننمود تا اگر چنانچه جائی نتیجه ای منفی داشت ؛ تبلیغات سوئی علیه این طرح بی نظیر نشود.
با توجه به رهیافت های موجود ترویجی در کشور نسبت به فرهنگ سازی و آموزش زارعین اقدام نمود و این مهم نیاز به برنامه ریزی و تخصیص اعتبارات ویژه دارد.
پیوندها[ویرایش]
بانک مقالات کشاورزی
