مشارکت مردمی
مفهوم مشاركت چيست ؟
مشاركت بر اين عقيده بنيادين استوار است كه همه افراد حق دارند در مورد اموري كه مربوط به خودشان است احساس مسئوليت نمايند ؛ در باره آن فكر كنند ؛ انديشه خود را بدون ترس بيان كنند و بر تصميم هايي كه بر زندگي آنها اثر مي گذارد ؛ دخالت داشته باشند .
بنيادي ترين انديشه زير ساخت مشاركت پذيرش اصل برابري مردمان است .مردمان هر گاه در پيوند با يكديگر از اهميت و ارزش برابر برخوردار شوند آنگاه مشاركت ميان آنان مي تواند به"برخاستن و خيز برداشتن ياري دهد "
و سود بهره منديهاي بسيار براي همه فراهم آورد .
نكته : از ديدگاه مشاركتي همه افراددر مورد اموري كه مربوط به خودشان است ؛ احساس مسئوليت مي نمايند و حق دارند در مورد آنها فكر كنند وانديشه خود را آزادانه بيان نمايند .
در بنگاههاي اقتصادي مشاركت به مفهوم كوشش دسته جمعي و همكاري تمام افراد (مديران ؛كاركنان و مشتريان ) براي دستيابي به اهداف و منافع مشترك است .
در مديريت مشاركتي فاصله بين كاركنان ومديران كاهش مي يابد؛ آنها در تصميم گيري ها و روند برنامه ريزي دخالت داده مي شوند و به همان نسبت از فوايد ودستاوردهاي ناشي از مشاركت برخوردار خواهند بود .
تعاريف وبرداشتهاي متعددي از مفهوم مشاركت مطرح شده است كه درهمه آنها اصول ومباني مشتركي يافت مي شود .
جنبه هاي مشترك وبنيادين مشارکت[ویرایش]
برخي از جنبه هاي مشترك وبنيادين كه بر آنها تآكيد شده است عبارتند از :
v برابري مردمان و برخورداري از حقوق شهروندي
v توزيع قدرت در بين مردم وسهيم كردن آنان در اختيارات وتصميم گيريها
v اجازه دادن به مردم براي نظارت بر اموري كه بر سرنوشت آنان تاثير دارد
v ايجاد فرصتهاي برابر براي پيشرفت همه مردم به خصوص گروه هاي پايين جامعه
مفهوم مشاركت در فعاليتهاي تعاوني چيست ؟[ویرایش]
منظور از مشاركت دخالت دادن افراد در تصميم گيري است . دموكراسي شيوهاي است كه انسانها درآن تصميم مي گيرندو روشي براي حقانيت تصميم گيران محسوب مي شود. هدف از واژه دموكراسي يا مشاركت مردمي تعيين اقداماتي است كه مي توان بر اساس اين مفهوم و از طريق عضويت در تعاوني نكات سودمندي را به اعضاء آموزش داد.
به منظور تحقق كامل مشاركت مردمي در فعاليتهاي تعاوني ضروري است :
اعضاي تعاونيها براي مشاركت آمادگي داشته باشند
تعاونيها براي پذيرش مسئوليتهاي ناشي از مشاركت آماده باشند
مشاركت به عنوان بخشي از وجوه تمايز تعاونيها با شركتهاي رقيب قلمداد شود
مشاركت به عنوان وسيلهاي براي دفاع از ارزشهاي اعضاء و رفع نيازهاي آنان تلقي گردد
نكته : ساختارهاي مشاركتي تعاوني ها براي اعضاء جنبه حياتي دارد. زيرا به ياري آن مي توان سازمانهايي مسئول و موفق براي برآورده ساختن نيازها و تحقق بخشيدن به آرزوهاي آنان ايجاد كرد.
نگرش تعاونيها به فرآيند جلب مشاركت اعضاء در فعاليتهاي تعاوني چيست ؟[ویرایش]
يكي از نكات مهمي كه با موفقيت تعاوني ها ارتباط دارد؛ جلب مشاركت اعضاء در غعاليتهاي تعاوني است . اين موضوع ميتواند جايگاهي براي تعاوني ايجاد كند كه در سايه آن اعضاء شركت همديگر را بهتر بشناسند وفعاليتهاي اقتصادي به شيوهاي كمتر رسمي و به نحو مطلوب انجام شود .
كساني كه با امور تعاوني سر وكار دارند به خوبي ميدانندكه بعضي از تعاوني ها از حالت واقعي خود خارج وسال به سال در صد اعضائي كه در مجامع عمومي و در انتخابات شركت مي كنند كاهش مي يابد . مشكل اين گونه شركتهاي اين است كه چگونه در صحنه اقتصاد رشد چشمگيري داشته باشند و در عين حال اعضاي تعاوني در كارها مشاركت داشته و بر امور بازرگاني تعاوني نظارت كنند.
تكنيكهاي جلب مشاركت اعضاء درتعاونيها[ویرایش]
۱- افزايش مشاركت اعضاء
(الف - توسعه عضويت وتصميم گيري : لازم است همه اعضاء در پيشبرد تعاوني مشاركت كنند و نقشهاي مرتبط با تصميم گيري و سياستگذاري اعضاء در اختيار هيات مديره نباشد ؛ در اين زمينه بايد:
۱- اطلاعات مربوط به فعاليتها و امور حياتي تعاوني به اطلاع اعضاء برسد
۲- سازوكارها و روش مناسب براي آگاهي از نظرات اعضاء ايجاد شود
۳- اعضاء در برنامه ريزي هاي بلند مدت وكوتاه مدت تعاوني شركت نمايند
۴- اعضاء به نامزد شدن در انتخابات ترغيب شوند
(ب - مجمع عمومي به عنوان كانون تجلي مشاركت اعضاء در تعاوني :
مجمع عمومي به عنوان عاليترين ركن اتخاذ تصميم و نظارت در امور شركت تعاوني مي باشد و بخش اعظم موفقيت هر تعاوني به ايفاي نقش مطلوب اين ركن مربوط مي شود . حياتي ترين تصميمات تعاوني از جمله تشكيل تعاوني ؛ تصويب اساسنامه ؛ انتخاب مديران‌و بازرسان ؛ رسيدگي به صورتهاي مالي ؛ نحوه سرماي گذاري ؛اخذوام ؛ كاهش وافزايش سرمايه وبسياري از تصميمات سرنوشت ساز ديگر مانند ادغام وحتي انحلال تعاوني در مجامع عمومي اتخاذ ميگردد.
نكته : مجمع عمومي كانون هاي نمايش اقتدار ومشاركت مؤثر اعضاء در امور تعاوني قلمداد مي گردد.
(ج - زمينه هاي جديد براي فعاليت اعضاءابداع و شناسايي شود
زمينه هاي فعالت جديد براي اعضاء بر اساس نيازها تعيين ومشخص گردد و اين اقدام به شيوه هاي زير عملي مي گردد :
۱- جويا شدن از اظهار نظرات اعضاء از طريق ارسال پرسشنامه
۲- برگزاري مصاحبه حضوري با اعضاء فعال تعاوني به منظور آگاهي از اظهار نظرات آنان در خصوص نيازهايشان
۳- اجرايي وعملي نمودن نظرات اعضاء به روشهاي مختلف جهت ارائه و عرضه خدمات به افراد متقاضي
(د – توسعه مشاركت اعضاءدر امور بازرگاني
مشاركت اعضاء در امور بازرگاني به منظور افزايش قدرت ونيز هدايت عمليات با هدف رفع نيازهاي اقتصادي وتامين مالي تعاوني توسعه يابد
۲- روابط بين اعضاء ومديران به شيوه هاي زير تقويت گردد :
(الف – شناخت نيازهاي اعضاء :
با شناسايي نيازهاي اعضاء ومطابق با منافع تعاوني خدمات لازم ارائه گرددو اعضاء از طريق اظهار نظرات وپيشنهادات به همكاري با مديريت اجرايي تعاوني تشويق شوند
(ب – ايجاد نظام ارتباطات با راه اندازي و توسعه شبكه كامپيوتري بين اعضاء و كاركنان به منظور جمع آوري اطلاعات دقيق از وضعيت تعاوني
(ج- ايجا نظام آموزش اعضاء :
برگزاري برنامه هاي آموزشي براي مديران و اعضاء و كاركنان تعاوني به منظور آموزش روشهاي برقراري ارتباط بين مديران و كاركنان و اعضاء به شيوه اي كه مناسب تعاوني باشد
۳- نوسازي ساختار سازماني
(الف – ايجاد ساختار جديد :
براي مشاركت اعضاء نظامي طراحي و ايجاد مي شود كه با نظامهاي نمايندگي وتصميم گيري مستقل قابل انطباق بوده و بر كنار از مراتب ديوان سالاري ؛ مسئوليت واختيار زيادتري به رده هاي پايين سازمان تفويض شود كه اين امر نقش مؤثري در روابط بين اعضاء و مديران خواهد داشت . بنابر اين سازماندهي مجدد جهت افزايش دخالت اعضاء مناسب از فرصتها وارتباطات و تقويت ريشه هاي تعاون در اجتماع ضرورت دارد
(ب- مشخصات ساختار جديد :
روشهايي كه تعاونيها مي توانند براي ايجاد ساختار جديد وافزايش دخالت اعضاء بمنظور تقويت ارتباطات و فرصتها و ريشه هاي تعاوني در اجتماع بكار گيرند از جمله :
۱- گسترش ارتباطات با ديگر سازمانهاي تعاوني جهت حمايت از فعاليتهاي بازرگاني
۲- تشكيل و ايجاد گروههاي كاري دايمي و ترغيب اعضاي ناراضي به بحث در باره مشكلات و پيدا كردن راههاي رفع آن
۳- تلاش براي كسب هويت اعضاء در تعاوني نظير فروشگاه محلي
۴- برقراري ارتباط سازنده با مجامع محلي و منطقه اي
(ج – تمركز زدايي:
همزمان با اقدامات مذكور لازم است با استفاده از تمركز زدايي مي توان حداكثر خدمات ممكن را به اغضاء ارائه داد و منافع بيشتري را براي آنان تامين نمود . از طريق كميته ها وشعب تعاوني مي توان ابداعات محلي را برانگيخت و هدف مزبور را محقق ساخت .
( د- ايجاد تحرك ونو آوري :
به منظور ايجاد نوآوري و حركتهاي تازه تعاوني ها مي توانند در فعاليتهاي خود از قبيل : تدوين چشم انداز ؛ماموريتهاي جديد براي مشاركت اعضاء و ارزيابي نيازهاي تعاوني به صورت آگاهانه و فعال مشاركت نمايند .
۴- توسعه فعاليت كاركنان :
(الف – حمايت كاركنان از مشاركت اعضاء براي تثبيت اين نگرش :
بايد يك نظام آموزشي ايجاد كنيم و به تدوين و اجراي برنامه هاي آموزشي و حرفه آموزي جهت كمك به كاركنان براي فعاليتهاي بازرگاني به شيوه تعاوني ومنطبق با فرهنگ تعاوني را محقق سازيم
(ب – مشاركت كاركنان در تصميم گيري:
ارتباط اعضاء و كار كنان بايد بر اساس همكاري باشد وكاركنان براي ابراز عقيده و تصميم گيري در پاره اي امور فرصت داشته باشند .
۵- قبول مسئوليتهاي اقتصادي و اجتماعي
تعاونيها علاوه بر تعهد در زمينه هاي رفاه مادي اعضاء بايستي نقش فعال در ايجاد تعادل بين نيروهاي رقيب بازار ايفاء كنند به نحوي كه اعضاء آنان از فشارهاي كنترل نشده بازار زيان نبينند بنابر اين مسئوليت تعاوني ها در دنياي كنوني خيلي بيش از پرداختن به امور بازرگاني است . لذا ضروري است مديريت تعاوني به طور مداوم دستاوردهاي تعاوني و كم و كيف آن را به اعضاء و كاركنان وكساني اطلاع دهد كه در خارج از تعاوني هستند .
نتيجه گيري[ویرایش]
از آنجايي كه يكي از راههاي افزايش مشاركت اعضاء در تعاونيها جلب تعهد و وفاداري اعضاء به تعاوني مي باشد كه مي توان از روشهاي زير براي افزايش مشاركت گروهي در تعاوني استفاده نمود:
ü افزايش مشاركت اعضاء در برنامه ريزي ها
ü بهبود بخشيدن به روابط مديران و اعضاء به وسيله شناخت نيازهاي اعضاء ؛ ايجاد نظام ارتباطات و توسعه فعاليتهاي آموزشي
ü توسعه فعاليتهاي كاركنان به منظور گسترش ارتباط آنها با اعضاء ومشاركت آنان در تصميم گيري
ü نو سازي در ساختار سازماني وتفويض اختيار در زمينه هاي ممكن به اعضاء
ü توسعه و تشكيل گروههاي كاري در باره مشكلات و پيدا كردن راه حل آنها
عنوان مقاله:
مشارکت محوری و نقش آن در فعالیت بنگاههای اقتصادی تعاونی تهيه كننده :شيرين شفيعي
وزارت تعاون -دفتر آموزش
بهمن ماه ۱۳۸۶
