پرورش ماهی در استخرهای ذخیره آب کشاورزی
پرورش ماهي دراستخرهاي ذخيره آب کشاورزي
[۱] مقدمه[ویرایش]
در عصر حاضر، به دلیل محدودیت برداشت آبزیان از دریاها و اقیانوس ها، آبزی پروری در آب هاي داخلي مورد توجه ویژه اكثر كشورها قرار گرفته است. همچنين جامعه جهانی، از بعد دیگری نیز به اهمیت تولید و مصرف آبزیان پی برده است، و آن؛ «موضوع کیفیت مناسب و ارزش غذايي گوشت ماهی نسبت به سایر فرآورده های غذایی» است.
ظرفيت هاي منابع آبی موجود در ایران - از جمله استان خراسان رضوی- زمینه مناسبی برای توسعه پروش ماهی به وجود آورده است. ۱۰.۹۲۰ حلقه چاه کشاورزی، ۶.۲۸۴ رشته قنات و ۱.۶۹۵ چشمه در بخش كشاورزي استان خراسان رضوی با تخليه ۴/۸ متر مكعب، نشان دهنده استعداد استان، برای پرورش ماهی است. نتایج «طرح شناسایی منابع آبی استان» نشان می دهد که بخش عمده اي از آب هاي بخش کشاورزی، برای پرورش ماهی مناسب اند.
نكته مهم وقابل تامل آن است كه پرورش ماهي در اين منابع به صورت دو منظوره بوده و هيچ گونه مصرف آبي را به همراه ندارد. اساساً پرورش ماهي، يك روش براي بهره وري بیشتر از منابع آب به شمار مي رود.
مزاياي پرورش ماهي دراستخرهای ذخیره بخش كشاورزي[ویرایش]
پرورش ماهي در اين استخرها، موجب مي شود آب خروجي از استخر، غني شده و املاح مورد نياز گیاه را، به صورت محلول، از طريق آوندها به گیاه برساند.
نتيجه اين اقدام، افزايش توليد محصولات كشاورزي - با كيفيت بهتر- خواهد بود. اين موضوع، در مورد چند نوع محصول گياهي نظير؛ يونجه ، برنج وچغندر قند آزمايش شده، كه جواب تمام آن ها، مثبت بوده است.
از سوي ديگر، پرورش ماهي دراستخرهاي ذخيره، ميزان مصرف كود را تا حدودي كاهش مي دهد كه از نظر زيست محيطي نيز نكته اي قابل توجه است.
همچنين، پرورش ماهي براي كشاورز سود اقتصادي به همراه داشته و مي تواند بسياري از هزينه هاي جنبي او را به آساني جبران كند. حدوداً به ازاي هر كيلوگرم توليد ماهي، ۱۵۰۰ تومان سود، عايد كشاورز مي شود.
مزيت مهم ديگر، توليد و ورود گوشت ماهي - به عنوان غذاي سلامتي- در سبد غذايي خانوار روستايي و شهري است. امروزه، مصرف سرانه آبزيان، يكي از شاخص هاي مهم جهاني در توسعه كشورها به شمار مي رود.
گونه هاي مورد نظر براي پرورش[ویرایش]
به تناسب دما و شوري آب و اقليم منطقه، گونه هاي متنوعي براي پرورش وجود دارد.
• مثلاً براي آب هاي گرم و شيرين با دماي بالاي ۲۰ درجه سانتي گراد، دو گونه از ماهيان گرمابي به نام «كپور» و «آمور» را مي توانيم پرورش دهيم.
• در آب هاي خنك با دماي ۱۲ تا ۱۸ درجه سانتي گراد نيز، پرورش ماهي قزل آلا ميسّر است.
هر چند، تجارب چندين ساله كارشناسان بخش، شيوه هايي را در اختيار ما گذاشته است كه در دماهاي خارج از اين دامنه هم، بتوانيم پرورش ماهي داشته باشيم.
توجيه اقتصادي پرورش ماهي قزل آلا و كپور، در استخرهاي ذخيره
همان طور كه قبلاً ذكر شد، منابع آبي هدف در اين پروژه، چاه هاي کشاورزي و قنوات است.
- دماي مناسب منابع آبي؛
• براي پرورش ماهي قزل آلا «۱۲ تا ۱۸ درجه»
• و براي ماهي کپور «بالاي ۲۰ درجه سانتيگراد» است.
- طول دوره پرورش (بسته به دماي آب)؛
• براي ماهي قزل آلا «۶ تا ۸ ماه»
• و براي ماهي کپور «۸ ماه و بيشتر» است.
- متوسط وزن در زمان برداشت؛
• ماهي قزل آلا «۳۵۰ تا ۴۰۰ گرم»
• و ماهي کپور «۸۰۰ تا ۱۰۰۰ گرم» مي باشد.
همان طور كه در جدول زير مشاهده مي شود، در سال ۱۳۸۸؛
o قيمت تمام شده ماهي قزل آلا «۲۲.۰۰۰ ريال» و ماهي کپور «۱۵.۰۰۰ ريال» محاسبه شده است.
o قيمت فروش ماهي قزل آلا «۴۰.۰۰۰ ريال» و ماهي كپور «۳۰.۰۰۰ ريال» مي باشد.
در مجموع توليد ماهي قزل آلا و كپور، در استخرهاي ذخيره، به بهره وري منابع آبي كمك كرده و سود اقتصادي مناسبي را براي كشاورزان به همراه دارد.
جدول محاسبه سود دوره پرورش ماهي قزل آلا و کپور- براساس قيمت سال
۱۳۸۸
قیمت تمام شده ............قزل آلا ۲۲۰۰۰ ریال..........کپور ۱۵۰۰۰ریال
قیمت فروش................قزل آلا ۴۰۰۰۰ریال............کپور ۳۰۰۰۰ریال
سودخالص در هر کیلو ماهی..........قزل آلا ۱۸۰۰۰ ریال............کپور ۱۵۰۰۰ریال
مدت پرورش ................قزل آلا ۶ تا ۸ ماه................کپور ۸ماه و بیشتر
• توضيح: درآمدهاي اعلام شده فوق، بر اساس نرخ تورم ساليانه، در هزينه ها و تقاضاي خريد (عامل افزايش قيمت فروش در سال هاي مورد نظر) داراي تغيير خواهد بود.
چالش های پرورش ماهی در استخر های ذخیره آب کشاورزی[ویرایش]
۱. آشنايي نبودن كشاورزان، با فن پرورش ماهي و دسترسي نداشتن به كارشناسان فن، از مهم ترين چالش هاست، كه اين موضوع، اهميت ترويج فرهنگ آبزي پروري را نشان مي دهد.
۲. چالش بعدي، باور نادرست كشاورزاني است كه اقدام به اجراي سيستم هاي قطره اي و باراني در اراضي خود كرده اند. اين گروه از كشاورزان تصور مي كنند پرورش ماهي، براي سيستم آبياري نوين مشكل ايجاد مي كند. بايد يادآور شد كه پرورش ماهي هيچ تأثير منفي در سيستم آبياري قطره اي و باراني ندارد و فقط نياز به شستشوي فيلترها را بيشتر مي كند. "هرچند كه در صنعت روز شيلات، فيلترهايي با توانایی بيشتر در حذف مواد (نسبت به فليترهاي آبياري تحت فشار) وجود دارد كه با نصب آن ها، این نگراني رفع مي شود".
۳. چالش سوم، هماهنگ كردن زمان پرورش ماهی با نظام آبياري کشاورزی است. براي رفع نگراني در اين زمينه، بايد در زمان شروع فصل كشاورزي و روشن شدن چاه -براي آبياري مزرعه- اقدام به رهاسازي بچه ماهي كرد. وزن رها سازي بايد به گونه اي تنظيم شود كه قبل از شروع دوره خاموشي چاه، ماهي به وزن بازارپسندي رسيده و صيد شود.
: تجارب پرورش دهندگان ماهی نشان می دهد
بین اجرای سیستم های آبیاری تحت فشار و پرورش ماهی در استخرهای ذخیره، تعارضی وجود ندارد
اقدامات لازم برای ماهی دارکردن استخرها ی ذخیره آب کشاورزی[ویرایش]
- شستشو و تميز كردن كامل استخر قبل از رها سازي ماهي
ـ نصب برج هواده یا ایجاد حالت ریزش آب در استخر، برای تأمین اکسیژن مورد نیاز ماهی قزل آلا
ـ نصب توری در محل ورودی و خروجی استخر
منبع آبی بايد حداقل ۱۰ لیتر در ثانیه آب داشته باشد. پیش بینی احتمال قطع آب بسیار ضروري است. لازم است برق اضطراری تأمین شود.
ـ تنظیم ارتفاع آب استخر (بالا آوردن خروجی استخر)۷۰-۵۰ سانتی‌متر
ـ فنس کشی پیرامون استخر، به منظور رعایت مسایل بهداشتی و امنیت تولید
کشاورزگرامی؛
در صورت مناسب بودن دما و کیفیت آب، بهتر است استخر ذخیره آب کشاورزی را دو منظوره احداث كنيد.
مزایای اقتصادی پرورش ماهی در استخرهای ذخیره آب کشاورزی[ویرایش]
• افزایش بهره وری منابع آبی
• تولید گوشت ماهی به عنوان غذای سلامتی
• ایجاد اشتغال، کمک به اقتصاد خانوار وکشور
• بهبود تولیدات زراعی و باغی از طریق غنی شدن آب کشاورزی
کشاورزگرامی
برای احداث استخر دو منظوره (کشاورزی و پرورش ماهی) و یا اصلاح استخرهای ذخیره آب موجود، با کارشناسان رابط شیلات و اداره آب و خاک شهرستان مشورت كنيد
با توجه به رشد جمعيت و نياز مردم به غذا، آبزي پروري نه تنها يك فرصت، بلكه يك ضرورت است
منابع[ویرایش]
| ۱. | ↑ نگارش: خسرو شیرقاضی – محمدعلی محمدی |
