کاشت، داشت و برداشت جو بدون پوشینه

کاشت، داشت و برداشت جو بدون پوشینه

فهرست مندرجات۱ - معرفی
۲ - عملیات زراعی( تهیه زمین )
۳ - عملیات کاشت
۴ - عمق بذر
۵ - آبیاری مزرعه
۶ - تناوب زراعی
۷ - تراکم مناسب
۸ - برداشت جو بدون پوشینه
۹ - ساختمان شیمیایی دانه جو
۹.۱ - کربوهیدراتها
۹.۲ - چربی
۱۰ - ترکیب و ارزش غذایی
۱۱ - تفاوت ظاهری جو بدون پوشینه با جو معمولی
۱۲ - منبع

معرفی[ویرایش]

جو با نام علمی (۲N=۱۴ ) Hordeum Vulgar یکی از مهمترین گیاهان خانواده غلات می باشد و از نظر میزان تولید در مرتبه پنجم پس از گندم و برنج و ذرت و سیب زمینی (FAO۱۹۹۵ ( قرار دارد . گیاه جو در ابتدا فقط به عنوان علوفه مورد استفاده قرار می گرفت .
اما امروز به طور گسترده در تغذیه انسان و بالاخص در تهیه نوشیدنی ها و مالت به کار می رود.
جو به دو گروه ۲ ردیفه و ۶ ردیفه تقسیم می شود. جو ۲ ردیفه بیشتر در صنعت مالت سازی و۶ ردیفه در صنایع غذایی بکار می رود و دارای عملکرد بالاتری نیز می باشد. از لحاظ سازگاری با شرایط محیطی جو وضعیت خوبی را به دلیل قدرت تحمل شوری آن نسبت به سایر غلات دارا می باشد. کشت جو بدون پوشینه در دو دهه اخیر در کانادا و اروپا گسترش یافته و کاربرد آن جهت تغذیه طیور رو به افزایش یافته است.
سابقه کشت این محصول در ایران به بیش از ۳۰ سال می رسد و در حال حاضر در استان های کرمان ، یزد ، مرکزی ، سیستان وبلوچستان ، کرمانشاه ، ایلام ، اصفهان وگلستان درسطح محدودی کشت می شود.
جو بدون پوشینه با نام های محمدی، پیغمبری، مکه ای بین کشاورزان معروف است واحتمالاً منشأ آن مناطق خشک عربستان بوده و از آنجا به مناطق مختلف کشور آورده شده است. عملکرد آن در اغلب موارد بیش از عملکرد جو معمولی است و یکی از محاسن این جو عدم ریزش دانه پس از رسیدن است. استفاده از جو بدون پوشینه و تریتیکاله جایگزین خوبی جهت جبران کمبود ذرت و گندم وارداتی درکشور می باشند .
با توجه به ارزش غذایی جو لخت در تغذیه طیور و امکان تولید این محصول در کشور و با عنایت به اینکه کشور ایران جزو مناطق نیمه خشک می باشد استفاده از بارندگی های زمستانه در زراعت های پاییزه و زمستانه در اولویت قرار می گیرد. بنابراین جایگزین نمودن جو لخت به جای ذرت دانه ای در تغذیه طیور از اهمیت و جایگاه خاصی بر خوردار می باشد.

عملیات زراعی( تهیه زمین )[ویرایش]

آماده کردن زمین مستلزم اجرای عملیات شخم و دیسک به همراه نرم کردن خاک و از بین بردن کلوخه ها می باشد. بعد از آماده شدن زمین مبادرت به کشت نموده که بر اساس آبی یا دیم بودن عرصه نوع کشت ردیفی و یا دستپاش و سیستم آبیاری انتخاب می گردد .

عملیات کاشت[ویرایش]

بذر کاری به صورت دست پاش و یا به وسیله بذر کارها بطور خطی انجام می پذیرد. در مزارعی که خوب آماده نشده اند و دارای علف هرز می باشند طریقه دست افشانی به ردیفکاری ارجعیت دارد. فواصل بوته ها در کشت دست پاش یکنواخت بوده در حالیکه در کشت های خطی فواصل زیادی بین خطوط خالی مانده وعلفهای هرز فرصتی برای حضور بدست می آورند. بذر کاری در مزارع مکانیزه به وسیله بذر افشان بسیارارزان تر و سریع تر انجام می گیرد. به همین دلیل از کود پاشهای سانتریوفوژ به عنوان بذر افشان و برای زیر خاک کردن بذر از دیسک استفاده می گردد .

عمق بذر[ویرایش]

عمق بذر در خاک به عواملی نظیرزراعت دیم وآبی ،کیفیت زمین و ... بستگی داشته که حداکثر۵ تا ۶ سانتیمتر خواهد بود. در اراضی دیم عمق کاشت زیادتر بوده تا بذر برای روئیدن از رطوبت بیشتراعماق استفاده نماید. در اراضی حاصلخیز و مرغوب بذر درعمق کمتری کاشته شده و جوانه ها زودتر ازخاک بیرون می آیند. اما در زمین های نا هموار بذر در عمق بیشتری قرار گرفته تا شرایط خاک مشکلی در جوانه زنی بذر ایجاد نکند.

آبیاری مزرعه[ویرایش]

در نقاط مختلف کشوربسته به شرایط آب و هوایی مزرعه جو را چند بار آبیاری میکنندکه تعدادآن از ۳ تا ۶ مرحله متفاوت می باشد . مراحل آبیاری به شرح ذیل است :
۱- برای سبز شدن (خاک آب )
۲- برای ظهور ساقه ( ساق آب )
۳- برای بیرون آمدن خوشه ( خوشه آب )
۴- آبی که در موقع رسیدن پرچم و مادگی و عمل تلقیح می دهند ( گل آب )
۵- آبی که در موقع رسیدن دانه ها می دهند و موسوم به ( دان آب ) می باشد

تناوب زراعی[ویرایش]

جو در تناوب با نباتات روغنی وگیاهان وجینی مور د استفاده واقع میشو د. از آنجایی که جو در مقابل عوامل نا مساعد جوی وخشکی وگرما وشوری و عوامل نامساعد خاک مقاوم ترازگندم است. برای احیای اراضی خصوصا خاک های شورآن را در اول تناوب قرار می دهند.

تراکم مناسب[ویرایش]

حداکثرعملکرد دانه غلات ازتراکم گیاهی کمتر از ۲۰۰ بوته درمتر مربع بدست می آید. لذا افزایش در میزان بذر بیش از آنکه موجب افزایش تولیدگردد باعث افزایش هزینه های تولید بدون افزایش عملکرد می شود. از سوی دیگر تراکم بوته مستقر در زمین که از تعداد بذر معینی بدست می آید بسته به فصل، نوع خاک و ..... در یک مزرعه متفاوت خواهد بود . در مدیریت بهینه انتظار استقرار ۸۰ درصد بذر های کاشته شده معقول است اما حتی در کارهای آزمایشگاهی و به هنگام نامساعد بودن شرایط خاک یا شیوع غیر متعارف بیماریها وآفات استقرارکمتر از ۲۵ درصد از بذور نیز دیده شده است .
در نتیجه در توصیه مقادیر بذر برای غله کاران درصد مناسبی برای افت و استقرار به منظور تضمین حداکثر عملکرد گیاه سبز در نظرگرفته می شود. به عنوان مثال ۴۰۰ بوته درمترمربع به طورمعمول برای دستیابی به جمعیت بهینه گندم زمستانه که در شمال اروپا کشت می شود توصیه شده و بطورمتوسط حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ بوته در مترمربع کافی خواهد بود و این در حالی است که بر خلاف علاقه فراوان به حداقل تراکم بوته زراعی برای دستیابی به حداکثرعملکرد هنوز میزان بذرتوصیه شده بر حسب کیلوگرم درهکتاربیان می شود. با توجه به این واقعیت که میانگین وزن دانه گیاهان زراعی درارقام وفصول مختلف ممکن است متفاوت باشد احتمال برآورد میزان بذروتراکم مناسب مشکل خواهد بود.

برداشت جو بدون پوشینه[ویرایش]

جو بدون پوشینه معمولاً زودتر ازجو معمولی وگندم رسیده و زمان برداشت آن یا کمباین زمانی است که رطوبت دانه به کمتر از ۱۳-۱۴ درصد رسیده است .

ساختمان شیمیایی دانه جو[ویرایش]

ساختمان شیمیایی دانه جو به عوامل متعددی همچون رقم و نوع گیاه و شرایط محیطی بستگی داشته و بطورکلی شامل قند ها، پروتین، چربی و خاکستر می باشد .

← کربوهیدراتها
کربوهیدراتها ترکیب اصلی دانه جو می باشد که بیش از ۸۰ درصد وزن خشک گیاه را تشکیل می دهند . عمده کربوهیدراتهای موجوددرجو لخت را نشاسته تشکیل داده و سایرکربوهیدراتها شامل پنتوزان، بتاگلوکان، سلولز، و میزان کمی از تک قندی ها و دو قندی ها می باشد . جو لخت از نظر میزان بتاگلوکان درسطح پایین تری قرار داشته وحداکثر مقدارآن به حدود ۱۶ درصد می رسد. در حالیکه میزان آن درجو های معمولی بین ۳۰ -۳۵ درصد می باشد. میزان بتاگلوکان در جو بسیارمهم بوده زیرا مقدار آن که آبدوست می باشد نیز باعث افزایش حلالیت و در نتیجه افزایش چسبندگی و ایجاد مشکل ویسکوزیته گوارشی در جانوران تک معده ای و کاهش قابلیت هضم مواد غذایی می شود. بخش اعظم سلولز در دانه و پوسته جو قرار داشته که بوسیله آسیاب نمودن کاهش می یابد. جو لخت در هنگام خرمنکوبی نیز دارای میزان سلولز پایین تری از جو معمولی می باشد.

← چربی
دانه جو معمولا بین ۲-۴ درصد چربی داشته که مهمترین آن تری گلیسیرید ها هستندکه به میزان ۷۹-۱/۷۳ درصد ازکل چربی ها را شامل می شود. ۷۷% چربی ها درآندوسپرم ذخیره شده اند.
پروتئین : میزان پروتئین درجو متفاوت بوده که از ۸ % در جو های معمولی تا ۲۰ % در جو لخت است. پروتئین ذخیره موجود در جو هیدروژن بوده که مقدارآن از اسیدآمینه لیزین کمتر می باشد. با افزایش پروتئین کاهش اسید آمینه لیزین همراه خواهد بود.

ترکیب و ارزش غذایی[ویرایش]

ارزش غذایی جو لخت بالاتر از جو معمولی است. درصد فیبر پایین و پروتئین بالای آن از مزیت های این نوع می باشد . درصدآمینو اسیدها بویژه لزین آن نسبت به ذرت بالاتر است. وجود مواد بازدارنده در جو معمولی مصرف آن را درتغذیه طیور محدود نموده بطوریکه استفاده زیاد ازجو معمولی در ترکیب تغذیه طیورسبب کاهش قابلیت هضم خوراک،کندی سرعت عبور مواد غذایی درمجرای گوارشی طیور وکاهش هضم چربی، چسبنگی در مدفوع و مصرف زیاد آب و اسهال در مرغ میگردد. در جو بدون پوشینه چون الیاف پایین می باشد (پایینتر از فیبر ذرت) و مواد باز دارنده کمتری دارد . مصرف آن درتغذیه طیور مشکلات فوق را در برنخواهد داشت.

تفاوت ظاهری جو بدون پوشینه با جو معمولی[ویرایش]

بعد از ظهور خوشه در جو بدون پوشینه وجود یک یا چند انحنا روی ساقه در حد فاصله بین برگ پرچم تا خوشه جو لخت را از سایر ارقام جو معمولی که کشت می گردند متمایز می سازد. با استفاده از این صفت می توان در مزارع بذری جو بدون پوشینه ارقام معمولی را شناسایی وحذف نمود. تفاوت دیگر این است که دانه ها در جو بدون پوشینه هنگام رسیدن همانند دانه گندم در داخل پوشینه بصورت آزاد قرار گرفته و در حین خرمن کوبی جدا می گردد. حال آنکه جو معمولی بدون پوشینه ها به دانه چسبیده و حدود ۱۰ تا ۱۴ درصد وزن دانه را شامل می گردد.

منبع[ویرایش]

پرتال جهاد کشاورزی استان گلستان

جعبه‌ابزار