کدوی تخم کاغذی
کدوی دارویی (کدوی تخم کاغذی)
[۱] Cucurbita pepo L. Subsp.pepo convar. Pepo Var. Styriaca Grebense
نام انگلیسی: Medicinal pumpkin
گیاهشناسی[ویرایش]
گیاهی علفی و یکساله بوده در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر جهان می روید و منشاء آن اروپا و مناطق گرمسیر آمریکا می باشد. دارای ریشه قوی، محکم و مستقیم است. ساقه کرکدار، توخالی، و خزنده و ارتفاع آن بسته به شرایط اقلیمی بین ۳تا۵ متر می باشد. برگها درشت و به رنگ سبز روشن و پنج لبی است که توسط دمبرگ طویل و کرکداری به طول ۲۵ تا ۳۰ سانتی متر به ساقه متصل می شود. گیاه تک پایه بوده و گلهای نر جدا از گلهای ماده بر روی گیاه هستند. گلها زرد رنگ و پنج لبی است و گلهای ماده از نر کوتاهتر هستند. ابتدا گلهای نر به صورت دسته ای بین گلهای ماده به طور جدا از هم ظاهر می شوند.میوه گوشتدار، درشت و کروی شکل و یا کم و بیش کشیده است. میوه های رسیده به رنگ زرد یا سبز زرد هستند. داخل هر میوه ۴۰۰ تا ۵۰۰ عدد دانه وجود دارد. رنگ دانه سبز تیره یا سبز زیتونی است. اطراف دانه را پوشش شفاف و ظریفی احاطه می کند. وزن هزار دانه ۲۰۰ تا ۳۱۰ گرم بوده و طول دوره رویش ۱۲۰ تا ۱۴۰ روز می باشد.
خواص دارویی و مواد مصرف[ویرایش]
از روغن دانه های این گیاه در معالجه تورم پروستات و مداوای سوزشهای ادرار استفاده می شود. داروهایی از قبیل Peponen، Prostaliquid و Gronfing از بذور آن تهیه می شود.
داروهای موجود در بازار[ویرایش]
از این گیاه هم اکنون داروهاثی مختلفی به نام های پپونن، پروستالیکوئید، گرونفیگ و... در بازارهای دارویی دنیا موجود است. در ایران نیز قطره ی معروف پروستاتان که برای بیماریهای پروستات نظیر هایپرتروفی و هایپرپلازی پروستات استفاده می شود از مواد موثره همین گیاه ساخته می شود.
پراکنش[ویرایش]
کشورهای عمده تولید کننده این گیاه آلمان، اتریش مجارستان و رومانی می باشند.
نیازهای اکولوژکی[ویرایش]
این گیاه روز بلند بوده و در طول رویش به نور و درجه حرارت زیاد نیاز دارد. بذور در دمای ۱۲ درجه سانتی گراد جوانه می زنند ولی دمای مطلوب برای رویش گیاه ۲۵ تا ۳۰ درجه سانتیگراد است. رویش گیاه در دمای ۱۴ درجه سانتیگراد متوقف می شود. برگها به شدت به سرما حساس بوده ودر دمای ۱- تا ۲- درجه سانتیگراد دچار سرمازدگی شده و خشک می شوند. این گیاه خشکی را تحمل کرده و نسبت به خاک حساس نیست ولی خاکهایی با بافت متوسط، غنی از مواد و عناصر غذایی را ترجیح می دهد. کشت این گیاه در خاکهای سرد و اسیدی و همچنین در زمینهایی که سطح آب زیر زمین بالا می باشد، مناسب نبوده و به اکثر علفکشها نیز حساس است.
در گذشته بصورت سنتی از دانه های کدوی تخم کاغذی برای دفع کرم کدو استفاده می شد . بعدها تحقیقات نشان داد که دانه های این گیاه و روغن حاصل از آن حاوی مواد مؤثره ارزشمندی مانند: peponen,prostaliquid,gronfing است ،که نقش عمده ای در معالجه غده پروستات و مداوای سوزش مجاری ادرار و معالجه تصلب شرایین دارد. مصرف دانه های این گیاه باعث تقویت و مقاومت بدن در مقابل عوامل بیماریزا می شود . امروزه کدوی تخم کاغذی در صنایع داروسازی خیلی مهم است و در سطوح وسیعی در آلمان،اتریش،مجارستان و رومانی کشت می شود .
کدوی تخم کاغذی متعلق به تیره کدوییان گیاهی است ،علفی،یکساله،با ساقه کرکدار و خزنده،ریشه محکم و برگهای پنج لبی که گلهای نر و ماده آن جدا از هم بر روی گیاه قرار می گیرند. گلها به رنگ زرد و پنج لبی می باشند.گلهای ماده کوتاهتر از گلهای نر می باشند. ابتدا گلهای نر به صورت دسته ای و سپس گلهای ماده به طور جداگانه ظاهر می شوند.میوه گوشت دار ،درشت و کروی شکل و یا کم و بیش کشیده است. میوه رسیده به رنگ زرد یا سبز زرذ می باشد. داخل هر میوه ۴۰۰تا۵۰۰ عدد دانه به رنگ سبز تیره یا زیتونی است. اطراف دانه ها را پوشش شفاف و ظریفی احاطه می کند. وزن هزار دانه آن ۱۰۰تا۳۰۰ گرم است.
اکولوژی[ویرایش]
گیاهی است روز بلند و دمای مورد نیاز برای جوانه زنی بذور۱۲ درجه سانتیگراد ولی دمای مطلوب برای رویش ۲۵تا۳۵ درجه است. رویش این گیاه در دمای ۱۴ درجه سانتیگراد متوقف می شود . برگها به شدت به سرما حساس است به طوری که در دمای ۱تا۲ درجه سانتیگراد گیاه دچار سرما زدگی شده و خشک می شوند. این گیاه قادر است خشکی را تحمل کند . در صورت خشکسالیهای طولانی مدت ریشه قادر به جذب رطوبت از اعماق خاک خواهد بود . دوره رویش این گیاه بسته به رقم و شرایط اقلیمی بین ۱۲۰تا۱۴۰ روز است.
کدوی تخم کاغذی برای رویش به خاک خاصی نیاز ندارد ولی خاک های با بافت متوسط و غنی از مواد غذایی خاک های مناسبی برای کشت می باشد.
کشت در خاک های اسیدی و مناطق سرد مناسب نیست. همچنین در زمینهایی که سطح آب زیرزمینی آن بالاست نباید کشت شود. کدوی پوست کاغذی به اکثر علف کشها حساس است.
مواد و عناصر مورد نیاز[ویرایش]
۳۰تا۴۰ تن کود حیوانی کاملاً پوسیده نقش عمده در افزایش عملکرد دانه و مواد مؤثره گیاه دارد. اگر زمین از مئاد و عناصر غذایی تهی باشد در فصل پاییز به همراه کود حیوانی مقدار ۱۲۰تا۱۶۰ کیلوگرم کود اوره ،۲۴۰تا۳۰۰ کیلوگرم کود فسفاته و ۱۵۰تا۱۸۰گیلوگرم کود پتاسه باید به خاک اضافه کرد.
تاریخ و فواصل کاشت[ویرایش]
در فصل پاییز پس از افزودن کود های حیوانی و شیمیایی به زمین شخم عمیقی زده می شود . ابتدای بهار زمین برای کشت بذر آماده می باشد.
هنگامیکه خطر سرمازدگی بر طرف شد می توان اقدام به کشت نمود . چون این گیاه به سرما حساس است از این رو بهتر است با تأخیر اقدام به کشت شود . زمان مناسب برای کاشت در یزد اوایل فروردین تا نیمه اول اردیبهشت ماه میباشد. بذرها به مقدار ۶تا۹ کیلوگرم، باید در ردیف هایی به فاصله ۱۰۰تا۱۵۰ سانتی متر کشت شود و فاصله بین دو بوته در روی ردیف ۴۰تا۵۰ سانتی متر است . بهتر است کشت به صورت جوی و پشته ای انجام شود و ضمناً بذرها به علت حساسیت گیاه به بوته میری ، در بالای پشته ها کشت می شوند.
چون دانه ها فاقد پوشش هستند باید با قارچ کشهای مناسب ضدعفونی گردند. در هر چاله ۳تا۵ بذر قرار گیرد.
داشت و نگهداری[ویرایش]
پس از سبز شدن بوته های ضعیف را تنک کرده و فقط یک بوته قوی نگه داری می شود. پس از کاشت آبیاری مناسب ضروری است و دوره آبیاری تا قبل از گلدهی ۱۰-۷ روز و بعد از آن هر۶ روز یکبار در شرایط اقلیمی استان یزد می باشد. چون ساقه گیاه خزنده است و علف های هرز می توانند بر آنها غلبه کنند از این رو مبارزه با علف های هرز ضرورت دارد .
آفات و بیماری ها[ویرایش]
این گیاه به برخی آفات و بیماری ها حساس است . به سرعت به بیماری های ویروسی مبتلا می شود مبارزه با آفات ناقل ویروس و همچنین خارج کردن و سوزاندن بوته های آلوده به ویروس نقش مهمی در کنترل ان دارد. از بیماریهای خطرناک کدو می توان از سفیدک سطحی و دروغی نام برد. که برای مبارزه با سفیدک سطحی که در آن سطح برگ از پوشش سفید رنگ متمایل به خاکستری پوشیده می شود، از سموم کاراتان،آفوگان و پودر های گوگرد وتابل به نسبت ۳تا۵ در هزار و معمولاً با ۲تا۳ بار تکرار استفاده می شود. برای مبارزه با سفیدک دروغی که در آن در سطح برگ لکه های زرد یا سفید رنگی ظاهر می گردد که در پشت این لکه ها پوشش قارچی به رنگ سفید متمایل به خاکستری مشاهده می شود، از قارچ کشهای دیتان،کوپروسان سوپر د، زینب، مانکوزب و ارتوسید استفاده می شود.
بوته میری باعث مرگ ناگهانی و از بین رفتن سریع بوته ها می گردد ، که از مواد قارچ کش نظیر سرزان یا تیرام استفاده می شود.
برداشت محصول[ویرایش]
زمان برداشت گیاه به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد. میوه ها از اواسط مرداد ماه به تدریج می رسند . با رسیدن میوه ها برگ ها و ساقه ها خشک می گردند. هنگامیکه ۷۰تا۷۵ درصد میوه ها رسیدند آنها را باید جمع آوری کرد. پس از جمع آوری میوه ها آنها را شکسته و دانه های داخل آن را خارج می کنند. سپس آنها را در دمای مناسب ۳۰تا۳۵ درجه سانتیگراد خشک می کنند. رطوبت مجاز در دانه های خشک شده ۱۲ درصد است. دانه های خشک شده را باید در کیسه های ۴۰تا۵۰ کیلویی بسته بندی و در مکان خنک و خشک نگه داری کرد.
عملکرد بذر بسته به شرایط اقلیمی و خاکی معمولاً ۸۰تا۱۵۰ تن میوه کدو در هر هکتار می باشد ، که از این مقدار ۹۰۰تا۱۵۰۰ کیلوگرم دانه بدست می آید.
اعجاز گیاهان دارویی از روزگاران کهن در میان بشر مورد توجه بوده است و انسان در طول تاریخ موفق به کشف اثر معجزه آسای گیاهان دارویی در درمان بیماریهای مختلف شده است. لیکن با توجه به اثر سریع داروهای شیمیایی کلیه آن تجربیات به تدریج به بوته فراموشی سپرده شد. خوشبختانه این بی توجهی به طبیعت چندان دوام نیافت و بروز اثر ناخواسته و عوارض داروهای شیمیایی و گاهی مقاومت عوامل بیماری زا به داروهای شیمیایی، استفاده از گیاهان دارویی را بصورت محصولات دارویی برخوردار از ماده موثر مشخص، قابل کنترل و عاری از هرگونه آلودگی رواج مجدد داد و یک نگرش جدید نسبت به این ذخایر طبیعی شکل گرفت…
در این میان گیاه کدو تخم کاغذی از جمله گیاهانی است که از دیرباز مورد توجه بشر بوده است. با اینکه از گذشته بسیار دور مصارف خوراکی آن مرسوم بوده است، ولی بعدها به اثر دارویی آن پی برده شد. اولین بار در بین سالهای ۱۹۶۳- ۱۸۶۳ از دانه های این گیاه بعنوان یک داروی سمی در درمان انگلهای روده ای (کرم نواری و کرم های گرد) استفاده شد. بعدها با پیشرفت علم پزشکی و شناخت بیشتر اثر درمانی این گیاه، پزشکان نخست در درمان مشکلات دستگاه ادراری، شب ادراری در کودکان، التهابات و سنگهای مثانه از این گیاه مدد جستند.
سرانجام در دهه اخیر، با شناسایی اثر درمانی این گیاه در درمان هیپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH)، اهمیت و لزوم تحقیق و بررسی پیرامون این گیاه بیش از پیش آشکار شد و در این راستا کشورهای مختلف دنیا گامهای بلندی را در تولید محصولات دارویی گوناگون از آن برداشتند، بطوری که در حال حاضر در کشورهایی مانند آلمان و اتریش ۹۰ درصد بیماران مبتلا به BPH با تجویز داروهای گیاهی بویژه این گیاه امکان پذیر شده است.
خواص درمانی[ویرایش]
مغز دانه کدو اثر دفع کرم دارد. از محاسن آن این است که سمی نیست و می تواند در دفع کرم اطفال مورد استفاده قرار گیرد. قسمت گوشتدار کدو، اثر ملین، مدر و مغذی، نرم کننده، دفع یبوست و رفع سوء هاضمه دارد. برای مبتلایان به مرض قن نیز غذایی مناسب است. امولسیون حاصل از پخش له شده مغز دانه در آب یا شیر اثر آرام بخش دارد و در رفع بی خوابی و تسکین درد ناشی از التهاب مجاری ادرار موثر واقع می شود. تحقیقات نشان داده است که دانه های این گیاه و روغن حاصل از آن حاوی مواد موثر ارزشمندی است که نقش عمده ای در معالجه تورم پروستات و مداوای سوزش مجاری ادرار دارد. این گیاه در صنایع داروسازی اهمیت فراوانی دارد. در حال حاضر از مواد موثره این گیاه داروهایی مانند پپونن، پروستالیکوئید و گرونفینگ تهیه می شود.
معرفی و گیاهشناسی[ویرایش]
گیاهی است علفی، یکساله، دارای ساقه ی توخالی و کرکدار، ارتفاع آن به ۳ تا ۵ متر می رسد. دارای برگ های درشت به رنگ سبز که حالت پنج لبی دارند و توسط دمبرگ طویل و کرک داری به ساقه متصل می شوند. گیاهی تک پایه است که گل های نر و ماده از هم جدا هستند. گل های نر بزرگتر می باشند و به صورت دسته ای و زودتر از گل های ماده ظاهر می گردند. میوه اش سته ی بزرگ کروی شکلی است و حاوی ۴۰۰ و ۵۰۰ دانه می باشد. دانه ها بسیار ظریف هستند و وزن هزار دانه ۲۰۰ تا ۳۰۰ گرم است.
محققین عقیده دارند که این گیاه ۶۰ سال پیش بر اثر یک جهش اتفاقی بوجود آمده است. این گیاه بومی ایران نیست ولی در ایران به جهت مصارف دارویی کشت و کار می شود.
نیازهای اکولوژیکی[ویرایش]
منشا اش اروپا و مناطق گرمسیری آمریکا است. گیاهی روزبلند و نیازمند نور و درجه ی حرارت بالا می باشد. برگ هایش به شدت به سرما حساس هستند. گیاهی متحمل به خشکی است و خاک هایی با بافت متوسط را می پسندد و خاک های اسیدی برایش مناسب نیست.
کاشت، داشت، برداشت[ویرایش]
چون کدوی تخمه کاغذی بسیار حساس به سرما است، کاشت آن در اوایل اردیبهشت ماه صورت می گیرد که خطر سرمای دیررس بهاره رفع شده باشد. بذور در ردیفهای ۵/۱-۱ متری و فاصله بوته ها ۴۵-۴۰ سانتیمتر کاشته می شوند. چون بذر پوشش ندارد به بیماریهای قارچی حساس است، لذا بایستی حتماً بذرها با قارچ کش تیمار شوند. خیس کردن بذرها در آب در جوانه زنی اثر مثبت دارد. بـذرها در دمـای ۱۲ درجه سبــز می شوند (دمای مطلوب ۳۰ـ ۲۵ سانتی گراد است). این گیاه در اثر استفاده ی کود های کاملا پوسیده دارای عملکرد بسیار خوبی خواهد بود و بایستی ۳۰ تا ۴۰ تن در هکتار کود دامی کاملا پوسیده استفاده گردد.
عملیات داشت شامل وجین علف های هرز به صورت میکانیکی است (چون این گیاه به علف کش ها حساس است). مبارزه با بیماری های قارچی مانند سفیدک سطحی و کرکی و مبارزه با ناقلین بیماری های ویروسی مثل شته ها ضروری می باشد.
برداشت زمانی است که ۷۵ درصد میوه ها رسیده اند و معمولا این زمان در اواسط شهریور می باشد. بذور را از میوه ها خارج می کنند و آنها را در دمای ۳۰ تا ۳۵ درجه خشک می نمایند بطوری که ۱۲ درصد رطوبت در بذور باقی بماند. عملکرد میوه ۸۰ تا ۱۲۰ تن است که از این کدو ۹۰۰ تا ۱۵۰۰ کیلوگرم دانه استحصال می گردد.
فراآوری[ویرایش]
دانه ها اهمیت دارویی دارند. دانه ها دارای ۴۰ تا ۶۰ درصد روغن هستند که مهمترین ترکیبات روغن عبارتند از: اسید لینولئیک، ویتامین E، فیتوسترول و پرتوکلروفیل است.
خواص و کاربرد[ویرایش]
دانه ها بصورت گسترده علیه کرم های روده استفاده می شوند. روغن حاصل از بذور برای معالجه تورم پروستات، سوزش مجاری ادرار و معالجه بیماری تصلب شرایین کاربرد دارد. قطره پروستاتان دارویی است که از بذور این گیاه تولید شده و برای درمان بیماری های دستگاه ادرار کاربرد دارد ( این دارو در داروخانه های کشور موجود است). دانه ها و گوشت میوه دارای ویتامین ها و مواد معدنی هستند و برای تقویت بدن مفید می باشند.
گیاهی پیچیده یا بالا رونده ، برگ بزرگ و پوشیده از کرک ، میوه نارنجی تیره ، به شکل کدوی تنبل اما گرد ، گل ها زرد رنگ ، تخم میوه این گیاه بدون پوست می باشد و غشای نازکی اطراف مغز قرار گرفته است .
مواد مؤثره[ویرایش]
گلیکوزید (پپونوزید) ، پروستالیکوئید ، گرونفینگ ، ویتامین E ، فیتوسترون
خواص درمانی[ویرایش]
مهمترین خاصیت درمانی که امروز بدان توجه می شود درمان تورم پروستات ، سوزش مجاری ادراری ، درمان تصلب شرائین ، تقویت کننده عمومی بدن ، افزایش مقاومت بدن در مقابل عوامل بیماری زا ، ضد کرم (کرم کدو) ، آرام بخش و مسکن درد .
روش استفاده[ویرایش]
قسمت مورد استفاده بذر این گیاه است که متأسفانه بسیار کمیاب است .
تخمه کدو + ریشه و اندام هوایی گزنه + میوه خارخسک + بابونه : متوقف نمودن رشد غده پروستات ، درمان تورم پروستات ، ضد التهاب ، محرک سیستم ایمنی بدن ، تسهیل جریان و خروج ادرار
مکانیسم اثر :
این دارو باعث مهار آنزیم تبدیل ستوسترون به ۵ - آلفا - دی هیدروتستوسترون در نتیجه باعث کاهش غلظت آن شده و رشد غده پروستات را متوقف می کند .
عوارض جانبی[ویرایش]
:استفاده از این دارو در اوایل ممکن است سبب مقداری حالت تهوع شود که با ادامه درمان قطع می شود . استفاده بیش از حد باعث تحریک معده می شود .
دارو[ویرایش]
قطره پروستاتان روزی سه بار ۳۰ قطره در یک فنجان آب سرد بعد از غذا
منابع[ویرایش]
| ۱. | ↑ نویسنده : جلال عباسیان |
وبلاگ گیاهان دارویی و معطر ایران - محمدتقی عبادی سایت موسسه تعاونی عصر پیشرفت کشاورزی - خانم مریم یوزباشی [۳]
