گز روغن
طلای چرب ! آيا شما تاکنون چنين اصطلاح يا نامي را شنيده ايد؟ جاي جاي ايران بزرگ رويشگاه گل ها، گياهان و گونه هاي باارزشي است که با داشتن اهميت و جايگاه خاص در کاربري هاي دارويي، صنعتي و غذايي، بسياري از آن ها براي عموم مردم ناشناخته است.
گز روغن «
گاز رخ » نمونه اي از جمله گياهان منحصر به فرد اما فراموش شده در زيست بوم جنوب شرق ايران محسوب مي شود.
گز روغن (گاز رخ) با نام علمي Maringa Peregarina از خانواده Maringaceae گياهي درختچه اي و منحصر به فرد است که محدوده پراکنش يک ميليون هکتاري آن کوه هاي بشاگرد هرمزگان و شهرستان نيک‌شهر در سيستان و بلوچستان است. حداکثر تراکم طبيعي آن را در اين محدوده يک ميليون هکتاري ۱۱ اصله در هکتار ذکر کرده اند که موارد استفاده فراواني دارد از جمله: از روغن آن در صنعت ساعت سازي و تهيه مواد آرايشي معطر استفاده مي شود. همچنين روغن آن در درمان بيماري هاي جذام و روماتيسم موثراست. از صمغ آن در درمان اسهال و مخلوط با روغن کنجد براي کاهش درد گوش استفاده مي شود. پوست آن در درمان بيماري جرب و خارش هاي پوستي استفاده مي شود و جوشانده آن براي اسپاسم عضلاني مفيد است. گل آن در معالجه بيماري هاي عضلاني و تومور مفيد است و ضد نفخ و دافع انگل خوانده مي شود. کوبيده برگ آن به عنوان مدر در درمان سوزاک به کار مي رود. ريشه آن دافع کرم، خلط آور، تصفيه کننده خون، اشتهاآور و براي ناراحتي هاي قلبي مفيد است. ميوه آن( پس از بودادن) به صورت آجيل مصرف مي شود.
«طلاي چرب»[ویرایش]
«گز روغن» درختچه اي کاملاً اقتصادي است که در سيستان و بلوچستان و منطقه بشاگرد هرمزگان مي رويد و در مناطق کوهستاني و حتي صخره سنگي رشد مي کند و به آب کم نياز دارد و با توجه به ميانگين بارندگي سالانه حدود ۱۰۰ ميلي متر باران در سيستان وبلوچستان و بشاگرد گونه مقاوم اين نوع آب و هوا مي باشد. روغن صنعتي با ارزشي از بذر اين درخت به دست مي آيد که حدود هزارو ۵۰۰ دلار براي هر ليتر ارزش گذاري مي شود. از هر کيلو بذر آن ۲۱۲ گرم روغن قابل استحصال مي باشد. وزن هر دانه حدود نيم گرم و هر درخت که حدود ۶ تا۷ متر رشد مي کند قادر به توليد ۶۰ گرم روغن است. اگر بتوانيم ۲۰۰ درختچه در هر هکتار کاشت کنيم مي توانيم حدود ۱۲ کيلوگرم روغن از محصول در هر هکتار استحصال کنيم.
درختچه گز روغن، علاوه بر ارزش هاي اقتصادي، گياهي و صنعتي از مزيت زيست محيطي نيز برخوردار است؛ به طوري که توسعه کشت آن، به حفظ منابع طبيعي کمک مي کند و مانع از تخريب بيش از اندازه عرصه هاي طبيعي توسط دام ها مي شود. اين گياه با ارزش امروزه در مناطقي از استان بلوچستان غربي، نيک شهر و بشاگرد در استان هرمزگان توليد مي شود.
گل هاي اين درختچه از نيمه دوم بهمن تا اواسط ارديبهشت ماه مي رويد و ميوه هاي آن به شکل لوبياست که اغلب ۸ تا ۱۵ دانه را در کنار هم در بر دارد. اين درختچه از ۲ جنبه حايز اهميت است: اول اين که چنين قابليتي دارد که در مناطق کوهستاني و حتي صخره سنگي رشد کند و دوم اين که روغن صنعتي با ارزش اقتصادي زياد از آن توليد مي شود که در صنعت هواپيماسازي و ساعت سازي کاربرد دارد.
روغن صنعتي يا طلاي چرب[ویرایش]
يکي از مهم ترين خواص درختچه «گز روغن» استحصال روغن از آن است. کارشناسان مي گويند: ۲۱ درصد از هر دانه اين درختچه راروغن تشکيل مي دهد و در صورت توسعه کشت و توليد انبوه مي توان نياز کشور به روغن هاي صنعتي را از محل اين درختچه ها تامين کرد.
يک کارشناس ارشد منابع طبيعي در اين باره مي گويد: روغني که امروزه ساعت سازان کشور با نام تجاري«نووستار» استفاده مي کنند از سوئيس وارد مي شود آن هم با قيمت حدود ۲ ميليون تومان براي هر ليتر و معلوم هم نيست که آيا اين روغن منشاء گياهي دارد يا خير!«دلخوش» مي افزايد: اين گونه گياهي علاوه بر اقتصادي بودن مي تواند ناجي طبيعت خشک استان سيستان و بلوچستان باشد و نياز است دستگاه هاي متولي با تکثير اين گونه گياهي و افزايش سطح زير کشت از يک سو و از سوي ديگر مسئولان صنعتي با احداث کارگاه ها و واحدهاي روغن کشي و استحصال روغن به عنوان مرکز آزمايشي در منطقه اقدام کنند تا سرمايه گذاران و بخش خصوصي براي حضور در اين زمينه ترغيب شوند.
اين گونه گياهي از قديم در بين مردم منطقه اهميت خاص و کاربرد درماني داشته است. از روغن اين گياه علاوه بر مصرف خوراکي براي درمان بيماري هايي از قبيل دردهاي روماتيسمي، جذام، زخم معده و حتي به عنوان پادزهر استفاده مي شده است. دانه هاي اين درخت که در يک نيام و مثل لوبياست روغن تلخي دارد و بر اثر جوشاندن تلخي آن از بين مي رود و روغن خوراکي به دست مي آيد که بسيار مرغوب و مورد توجه ساکنان بومي منطقه است.
امکان افزايش کشت در منطقه[ویرایش]
قسمت هاي ديگر اين گياه از جمله پوست، برگ، گل، ريشه و بذر آن داراي کاربردهاي متعدد در حوزه صنعتي، درماني، خوراکي و بهداشتي است. بذر اين گياه پس از جمع آوري توسط افراد محلي پوست گيري مي شود و پس از جوشاندن و چند مرحله آب گيري مزه تلخ آن از بين مي رود و پس از «تفت» دادن به عنوان آجيل خشک قابل استفاده مي شود. از تفت دادن آن همراه گندم و مخلوط کردن با خرما محصول خوش خوراک و مقوي تهيه مي شود که مورد توجه عرب نشينان حاشيه خليج فارس است و در واقع مي توان آن را منبع درآمد ساکنان منطقه و اشتغال زايي براي آناني دانست که هميشه از نبود صنعت و اشتغال در منطقه در رنج و مشقت هستند.
حال با توجه به اهميت اين موضوع و وجود سطح زير کشت مناسب براي اين ماده ارزشمند که از آن به عنوان «طلاي چرب» ياد مي کنند نياز است دستگاه هاي مربوطه مثل جهاد کشاورزي و صنعت و معدن با احداث واحدهاي کوچک روغن کشي و استحصال در منطقه اقدام کنند تا زمينه حضور بخش خصوصي در اين منطقه براي اين گونه با ارزش فراهم شود و علاوه بر اشتغال زايي درآمد خوبي عايد کشور کند.
چکيده گزارش[ویرایش]
ايران خاستگاه و رويشگاه گياهان با ارزش و منحصر به فردي است که با توسعه و بهره برداري بهينه از آن ها علاوه بر اشتغال زايي، وابستگي به خارج نيز کاهش مي يابد. از جمله اين گياهان درختچه گز روغن است که «طلاي چرب» توليد مي کند. گياهي کاملاً اقتصادي که استان هاي جنوب شرق کشور رويشگاه آن است و توجه به توسعه کشت و بهره برداري مناسب از درختچه هاي گز روغن مي تواند اقتصادي باشد. اگرچه سطح زير کشت اين درختچه دراستان هاي هرمزگان و سيستان و بلوچستان محدود است ولي کاربردها و ارزش هاي غذايي، دارويي و اقتصادي اين گياه مي طلبد متوليان بيش از پيش به فکر توسعه کشت و احياي اين درختچه منحصر به فرد در اين استان هاي محروم باشند. کارشناسان با اشاره به وجود ظرفيت هاي لازم اعلام کرده اند امکان توسعه کشت اين گونه در سطح يک ميليون هکتار وجود دارد.
طبق نوشته ها و مشخصاتی که در این مطالب آمده و درختی را که معرفی کردند مشاهده میشود که این نوع درخت یا درختچه در بشاگرد به آن (گاروم) گفته میشود با همان بادام کوهی که چنین قابلیتهایی را دارد.
منبع[ویرایش]
وبلاگ جوان بشاگردی
