گلال
روستای گلال را بهتر بشناسیم
فاصله روستا تا شهرستان
پاوه در قسمت جنوبی به سمت روستای
نوریاب -پاوه ۴کیلومتر می باشد.
روستا ی گلال از کهن ترین روستاهای پاوه با جمعیتی نزدیک به ۱۲۰۰نفرمی باشد.
موقعیت جغرافیا[ویرایش]
موقعیت جغرافیای روستا از شمال به شهرستان پاوه جنوب به روستاهای زردویی و تین از شرق به روستاهای درمور و خانقا غرب روستای دشه و شمال غربی به روستای نوریاب و پاوه می باشد فاصله روستا تا شهرستان پاوه در قسمت شرقی رو به روستای
خانقاه -پاوه ۸کیلومتر
فاصله روستا تا شهرستان پاوه در قسمت جنوبی به سمت روستای
نوریاب -پاوه ۴کیلومتر می باشد.
معیشت روستا[ویرایش]
شغل اکثر روستا باغداری- کشاورزی -دامداری می باشد گلال به واسطه قرار گرفتن در موقعیت بین کوهها و قله های اتشکده از شمال شرقی و از شمال کوه کوله و از غرب قله بران شاخ و قله های حسن اقا و بناول قرار گرفته که دارای باغاتی می باشد که باغات روستا از درختان گردو توت انار انجیر و دیگر موارد می باشدکه میوه درخت گلابی دیم مشهور و فراوان تا جای که به سایر شهرهای استان صادر می شود.
در مورد گلال چندین معنی اشاره شده است:
۱-به معنی گل کوزه گری و سفالگری می باشد یعنی جای که کوزه گری و سفالگری در انجا رواج داشته که این معنی باتوجه یافت انواع کوزه ها در زمین ها کو ه ها و غارها صدق می کند
۲-واژه دیگر به ساختن گلاب در ان محل اشاره دارد و دارای کارگاه گلاب سازی بوده که باتوجه به باغات و وجود گل های عطری این معنی نیز صدق می کند
۳-در واژه کردی (گلال)یا گلاله به جای گود و دره مانند گفته می شود که چون این روستا در دامنه کوه اتشگاه و کوله و بران شاخ قرار دارد این معنی صدق بیشتری دارد .
قدمت روستا[ویرایش]
در مورد قدمت روستا با توجه به نبودن تاریخی مستند که متاسفانه در دسترس نیست نمی توان دقیقا قدمت ان را بیان کرد اما اثار باستانی و وجود اشیاء زیرزمینی و کوزه ها و تپه ها و غارها حاکی از قدمت صدهزار صاله را دارد با توجه با وجود اشیاء یافته شده زیرزمینی و جود کوزه ها و اشیائ گلی و سفالی قدمت ان به قبل از اسلام بر می گردد.
هوزی گه لالی یا طایفه گلالی ها که از مشهورترین طایفه های گلال می باشند که براساس اسناد و مدارک مستند از جمله کتاب اقای صدیق بوره که یی که در سال ۲۶۱۱برابر با ۱۹۹۹ میلادی تهران چاپ شده می خوانیم که گلالی نام طایفه ی از کرد است که با مهاجران و ساکنان ان ۵۰۰۰خانواده می باشندکه در سال ۸۸۸-۸۵۷هجری برابر با سال ۱۴۹۳-۱۴۵۲میلادی گروهی از انها به شهر زور(شاره زور)عراق کوچ و مابقی در همان روستا گلال امروز در پاوه ساکنند همچنین میرشرف خان بتلیسی در کتاب خود (شرف نامه)که در سال ۱۰۰۵هجری مطابق با ۱۵۹۶ میلادی نوشته شده درباره گلالی ها می نویسد که داسترک و نهاوند شهر زور عراق جایگاه و مکان گلالی ها بوده است.
در زمان شاه عبدالحمید در سال ۱۲۰۳-۱۱۸۷هجری ۱۷۸۹-۱۷۷۳میلادی بین سپاه قدرتمند عثمانی و گلالی ها در شاره زور عراق جنگی روی می دهد و تا چند سال ادامه می یابد و گلالی ها ضررو زیان زیادی به سپاه عثمانی وارد می کنند ک بعد ها عثمانی ها با استفاده از سپاه قدرتمند خود توانستند این قیام را سرکوب کنند و گروهی از مردان شجاع این طایفه را تبعید کنند
طایفه گلالی ها همیشه رئیس قبیله داشتند و به اغا معروف بوده در زمان فوت رسم براین بود با مشورت بزرگان جانشین تعیین گردد که همان طور که اشاره شد در کتاب هوزه ی گه لالی این مورد اشاره شده و برای صدق این ادعا می توان به دوتا از کوه های گلال به اسم محمود اغا و حسن اغا در قسمت جنوب غربی روستا اشاره کرد.
چشمه ها ، هه وارگه ها(ییلاق) ، اثار باستانی[ویرایش]
چشمه های دائمی در روستا و کوهستان های ان چشمه پراب و معدنی رزله، چشمه معدنی و زلال طاویر،چشمه هانه سببدان،چشمه کیلی و چشمه بزه ریشه و زه هوره که چشمه دائمی می باشنددر نزدیکی روستا چشمه کاریز و هانه کله و تفسان.
هه وارگه ها که در سالهای پیش مردم روستا در فصل تابستان و گرما ، دامداران در حدود ۵ماه از سال را جهت استفاده از چراگاه از ان استفاده می کردنند عبارتند: هه وارگه ی زه مگا ، هه وار گی کیلی ، هی وار گه ی بناول ، هه وار گه ی روسمیان
اثار باستانی
غار باستانی (وله ولان)این غار در روبروی روستا در قسمت شمالی ان واقع شده با ارتفاع ۵۰ متر از ارتفاع صخره ای با دو طبقه و سه دریچه به ابعاد (طبقه اول ۴•۳) و دریچه های ان که دو دریچه می باشند به ابعاد (۱.۵•۱.۵)می باشند و طبقه دوم ان که با پله به طبقه اول متصل است به ابعاد(۲•۳)می باشد که یک کانال ابی هم در پایین غار روبه مزارستان روستا سرازیر شده و مشهور به تلان که سرچشمه از روستای خانقاه می باشد سرچشمه گرفته و از کنار غار گذشته و اثار سنگ چین و شکاف سنگی ان هنوز باقی و وجود دارد که در چند سال اخیر توسط اداره میراث فرهنگی و گردشگری پاوه با اعزام یک تیم باستانشناسی بازدید به عمل امده است.
اثار باستانی دیگر تپه مشهور (زرنگری) می باشد که در چند سال گذشته توسط حفار های غیر مجاز حفاری و اشیاء و عتیقه جات زیادی در ان بدست امده و اثار و ویرانه ها که حاکی از یک روستای مخروبه و دفن شده می باشد هنوز مشهود و معلوم است.
پدیده طبیعی دیگر در قسمت جنوبی روستا واقع شده است به نام زاخان که صخره های بزرگی در ان زیر و رو شده که ظاهرا از رانش کوه ایجاد شده است.
مساجد روستا[ویرایش]
روستای گلال دارای ۲مسجد به اسامی
۱-مسجد جامع به مساحت ۴۰۰ متر مربع که در سال ۷۹ تا ۸۴ با همکاری مردم روستا احداث شده که یکی از مساجد نمونه استان می باشد
۲-مسجد حضرت عبدالله بن عمر(رض) که یکی از مساجد قدیمی و باستانی روستا می باشد که بعد اسلام ساخته شده ولی تاریخ دقیق و بنای اولیه ان در دست نیست و چندین بار تجدید بنا شده که اخرین بار در سال ۱۳۴۱ می باشد.
پیرها و امام زادهای روستا که دارای چهار امام زاده می باشد که اثار و بقعه ی انها موجود است
۱-پیر محمد در کنار مسجد جامع روستا
۲-پیر حسین در قسمت غربی روستا
۳- پیر سعید در وسط روستا در کنار مسجد قدیم
۴- پیر حسین در جنب راه گلال به نوریاب در جنوب روستا.
