یمق
شهرستان
بوئین زهرا استان
قزوینبررسی ویژگیهای جغرافیایی و انسانی سکونتگاه روستایی مطالعه موردی ، روستای یمق
بررسی ویژگیهای جغرافیایی و انسانی سکونتگاه روستایی
مطالعه موردی ، روستای یمق
مجید محمدی یمقی
کارشناس جغرافیا و برنامه ریزی شهری
Majid۱۹۱۰۲@gmaile.com
چکیده
چشم اندازهای روستایی جزء قدیمی ترین مراکز سکونتگاهی روی زمین به شمار می روند و از بدو پیدایش جوامع بشری ، روستاها مرکز تجمع اجتماعات انسانی بوده است. برنامه های توسعه روستایی به موازات توسعه شهرها در اکثر کشورهای جهان یکی از ارکان برنامه ریزی محسوب می شود. در کشور ایران نیز بنا به ضرورتهایی از جمله تمرکززدایی از کلانشهرها و مهار معضلات شهری ، طی سالهای اخیر توسعه سکونتگاههای روستایی به یک اصل مهم در برنامه ریزی های کلان و خرد کشور تبدیل شده است. آنچه مسلم است برنامه ریزی ، زمانی اثربخش خواهد بود که منطبق با ویژگیهای جغرافیایی ، تاریخی ، فرهنگی ، اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی منطقه هدف باشد.
روستای یمق واقع در بخش آبگرم شهرستان آوج استان قزوین ، به عنوان یکی از قدیمی ترین سکونتگاههای انسانی منطقه محسوب می شود و مطالعه و شناخت ویژگیها ، جاذبه ها و چالشهای این روستا گامی در راستای موفقیت برنامه های توسعه روستا خواهد بود.
واژگان کلیدی: روستای یمق ، چشم انداز روستایی ، توسعه روستایی ، سکونتگاه روستایی.
مقدمه[ویرایش]
هسته اولیه پیدایش و تشکیل جوامع بشری و سکونتگاههای انسانی از بدو پیدایش چه به صورت کوچ نشینی و چه به صورت یکجانشینی در کنار منابع آب شیرین مانند رودخانه ها و چشمه ها بوده است و در واقع آب منشأ ظهور و افول تمدن روی کره زمین محسوب می شود و خداوند نیز در قرآن مجید به اهمیت آب و جایگاه آن در حیات موجودات زنده اینگونه اشاره کرده است (و جعلنا من الماء کل شی حی ، سوره انبیا آیه۳۰ ) به استناد این آیه ، عامل اصلی پیدایش حیات و رشد و نمو حیوانات و نباتات آب میباشد ، «آب جوهر حیات و مایه آبادانی و یک عنصر اساسی در حیات و ساختارهای اقتصادی – اجتماعی جوامع است.مختاری هشی ، حسین ۱۳۹۲)» علاوه بر منابع آب شرب مناسب ، عوامل طبیعی و اقلیمی و موقعیت جغرافیایی هر منقطه با توجه به کارکردهای منطقه مسکونی در مکان گزینی یک نقطه جهت سکونت تأثیرگذار بوده است. در قرون گذشته اوضاع سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی هر منطقه و ضرورتهای دفاعی و امنیتی در کنار کارکردهای شهرها و روستاها ، روی مکان یابی ، نحوه ساخت و شیوه اداره شهر و روستا تأثیر مستقیم داشته است. استقرار روستاها بر روی تپه ها و خاکریزهای طبیعی و مصنوعی و ساخت برج و باروهای مستحکم با تجهیزات دفاعی جهت دفع حملات احتمالی گروههای مهاجم و جانوران درنده نشان از اهمیت موقعیت دفاعی روستاها در قرون گذشته دارد. در واقع کارکردهای اقتصادی ، فرهنگی و اجتماعی شهرها و روستاها و شیوه زندگی و ریخت ظاهری مساکن روستایی در ادوار گذشته متأثر از عوامل طبیعی ، اقلیمی ، موقعیت جغرافیایی و اوضاع سیاسی ـ اقتصادی و اجتماعی ـ فرهنگی منطقه بوده است.
«هزاران سال پیش از این آشنایی با رمز و راز رویش گیاهان انسان را زمین گیر کرد ، کشاورزی آغاز شد و گردهم آمدن کشاورزان روستا را پدید آورد.حجت،عیسی،۱۳۸۵» پس از روی آوردن انسان کوچ نشین به یکجانشینی ، چشم اندازهای روستایی نخستین مراکز سکونتگاهی روی کره زمین بوده و در شکل گیری و شکوفایی تاریخ تمدن بشری ، روستاها نقش پیشگامان تمدن ساز را بر عهده داشته و با دارا بودن فرهنگ غنی و اقتصاد خودکفا ، به عنوان یک جامعه مولد و پویا در ابعاد مختلف اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی ، سیاسی و .... یک نهاد تأثیرگذار به شمار می رفتند.
«با توجه به ویژگیهای طبیعی ـ اکولوژیک ، تاریخی ـ فرهنگی و اجتماعی ـ اقتصادی مناطق مختلف ، عوامل گوناگون و متنوعی در تجمع سکونتگاههای روستایی دخالت دارد. عمده ترین این عوامل و نیروها عبارت است از:
الف) دفاع در برابر گروههای مهاجم یا جانوران.
ب) محدودیت منابع آب.
ج) پیوندها و بستگیهای خانوادگی و طایفه ای.
د) فعالیتهای خاص زراعی و تأکید بر کشت و ورز گروهی.
هـ) سیاستگذاریهای خاص و برنامه ریزیهای کالبدی.
و) عوامل سیاسی ، مذهبی و ایدئولوژیک. سعیدی،عباس،۱۳۸۱»
با نگاهی به اوضاع سیاسی ـ امنیتی و اقتصادی ـ اجتماعی ادوار گذشته ، اهمیت موارد الف و ب برای ما کاملاً روشن و قابل لمس می باشد. هرچند امروزه از میزان اهمیت و اعتبار این عوامل کاسته شده و جای خود را به عوامل دیگری داده اند.
در کشورهای کمتر توسعه یافته این سکونتگاههای اولیه انسانی که به عبارتی گاهواره تمدن به شمار می روند با رشد سریع شهرنشینی در سده های اخیر و تراکم بیش از حد امکانات رفاهی و خدماتی و تأسیسات زیربنایی در شهرها و کلانشهرها ، مورد غفلت و بی مهری واقع شده اند و به تبع آن مهاجرت بی رویه روستائیان به شهرها که در مواردی خالی شدن روستا از سکنه را به دنبال داشته و زمینه را برای رشد افسار گسیخته و بیمارگونه شهرها و بروز ناهنجاریها و معضلات شهری مانند حاشیه نشینی ، تراکم بالای جمعیت در نقاط شهری ، آلودگی زیست محیطی ، ترکیب ناموزون ساختار شهری ، بالا رفتن آمار جرم و جنایت در مناطق شهری و ... فراهم کرده است.
«سکونتگاههای روستایی ، بخصوص در کشورهای جهان سوم که نزدیک ۲/۱ جمعیت اینگونه کشورها را در خود جا داده اند با مسائل و مشکلات حادتری از قبیل ، مهاجرتهای روستایی ، پائین بودن سطح اشتغال ، پائین بودن سطح بهره وری در بخش کشاورزی ، فقدان یا کمبود زیربناهای رفاهی و خدماتی و ... مواجهند. رکن الدین افتخاری ، عبدالرضا و قادری ، اسماعیل، ۱۳۸۱» در کشور ایران پس از اجرای قانون اصلاحات ارضی در آغاز دهه ۱۳۴۰ که منجر به فروپاشی نظام ارباب رعیتی و شکل گیری نظام خرده مالکی و تغییر شیوه تولید در روستاها گردید روستاها را از یک نهاد تولید کننده محصولات کشاورزی ، دامی ، صنایع دستی با اقتصاد خودکفا ، به یک جامعه مصرف کننده تولیدات صنعتی و خدماتی شهرها تبدیل کرد. وقوع انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ ، شروع جنگ تحمیلی ۸ ساله ، بازسازی ویرانه های جنگ در اوایل دهه ۷۰ موجب گردید که توسعه روستایی در برنامه ریزیهای کشور جایگاه مناسبی نداشته و یا در مرحله اجرا با کندی روبرو شود. فقدان مدیریت راهبردی جهت توسعه مناطق روستایی کشور باعث مهاجرت روستانشینان به شهرها بویژه در دهه ۶۰ و ۷۰ و به موازات آن رشد سریع و ناموزون شهرها و کلانشهرها ، افزایش نرخ بیکاری و روی آوردن به شغلهای کاذب و غیرمولد و دهها معضل دیگر را موجب گردیده است.
استان قزوین به رغم داشتن استعدادها و پتانسیلهای فراوان به دلیل مجاورت با پایتخت و کلانشهر تهران و کرج از این قاعده مستثنی نبوده و در این بین ، بخش آبگرم شهرستان آوج به دلیل محرومیت مزمن و عدم توجه به زیرساختهای توسعه روستایی در دهه های گذشته یکی از مناطق مهاجرفرست استان بوده است و بررسی ها نشان داده است که مقصد اصلی مهاجران نیز شهر های تهران و کرج می باشد.
در سالهای اخیر در راستای سیاست تمرکززدایی و مبارزه با رشد نابهنجار شهرها و مهار مهاجرتهای بی رویه به شهرها ، توسعه مناطق روستایی در کانون توجه مدیران و برنامه ریزان کشور قرار گرفته است.ارائه خدمات بهداشتی ، درمانی و احداث تأسیسات زیربنایی و مخابراتی و توسعه شبکه حمل و نقل در روستاها گواه این مطلب است. «مسلماَ هیچ گونه برنامه ریزی و طرحی نمی تواند به مرحله اجرا درآید و یا اگر به مرحله اجرا درآید نمی تواند بازدهی خوبی داشته باشد ، مگر آنکه با خصوصیات و استعدادهای جمعیت و عوامل اجتماعی و فرهنگی آنها هماهنگ باشد.(شیعه،اسماعیل،۱۳۸۱)» این مقاله سعی دارد به معرفی اجمالی از ویژگیهای جغرافیایی ، فرهنگی ، اقتصادی ، تاریخی و اوضاع اجتماعی و سیاسی روستای یمق واقع در دهستان کلنجین بخش آبگرم شهرستان آوج ، استان قزوین ، در ادوار گذشته تا امروز بپردازد. این روستا با تمدنی ۹ هزار ساله ، یکی از سکونتگاههای باستانی منطقه بوده و در حال حاضر نیز علیرغم اینکه عنوان محرومترین روستای منطقه را یدک می کشد اما در زمینه های اقتصادی ، سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی یکی از روستاهای فعال منطقه به شمار می رود. امید آن می رود بتوانیم با شناخت و معرفی پتانسیلها و جاذبه های روستایی سهم اندکی در رشد و شکوفایی روستا داشته باشیم.
روش تحقیق[ویرایش]
روش تحقیق این مقاله به صورت توصیفی ـ تحلیلی بوده و گردآوری اطلاعات از طریق مطالعه کتابخانه ای ، مشاهده میدانی و مصاحبه با افراد انجام گرفته است. متاسفانه به دلیل فقدان منابع مکتوب ، در بیشتر موارد به حافظه تاریخی و روایات پیشینیان مراجعه شده است. هر چند وجود بالغ بر ۱۰ تپه باستانی در نقاط مختلف روستا حکایت از قدمت دیرینه روستا دارد ولی به دلیل عدم مطالعه و تحقیق کافی در مورد این آثار ، اطلاعات زیادی از سیر تکوینی و شیوه زندگی ساکنان روستا در ادوار تاریخ در دسترس نمی باشد. با این حال عدم دسترسی به منابع اطلاعاتی دلیلی بر انجام ندادن یک تحقیق علمی نخواهد شد ، بسا اینکه همین اطلاعات اندک و به ظاهر بی ارزش پس از گردآوری و طبقه بندی بتواند راهگشای خیلی از مسایل و مجهولات منطقه مورد مطالعه و نقطه آغازی بر مطالعات بعدی باشد.
ویژگیهای جغرافیایی[ویرایش]
روستای یمق با ارتفاع میانگین ۲۱۲۰ متر از سطح دریا بین طولهای ً۵۵ َ۲۸ ْ۴۹ تا ً۵۴ َ۳۲ ْ۴۹ شرقی و عرضهای ً۲۷ َ۲۹ ْ۳۵ تا ً۴۱ َ۳۲ ْ۳۵ شمالی در فاصله حدود ۱۴۰ کیلومتری جنوب قزوین و ۴۵ کیلومتری جنوب شرقی آبگرم و ۳۶ کیلومتری شرق آوج واقع شده است. این روستا با وسعتی بالغ بر ۵۰۰۰ هکتار از سمت شمال با روستاهای گل زمین و چاه برف و از سمت جنوب با روستای استلج و از سمت شرق با روستاهای دانک و چاه برف و از سمت غرب با روستاهای استلج و قره داش پرچیک مجاور است و طبق آخرین تقسیمات سیاسی و اداری کشور تابع بخش آبگرم شهرستان آوج استان قزوین می باشد.
از نظر زمین شناسی روستای یمق در کمربند آتشفشانی ـ رسوبی حاشیه جنوبی (کمربند ارومیه دختر) قرار دارد. این کمربند « از حدود آوج شروع شده تا آتشفشان بزمان در حاشیه جنوبی واحد ساختمانی ایران مرکزی با امتداد شمالغرب ـ جنوب شرق می باشد.جداری عیوضی ، جمشید ، ۱۳۸۰»
سازه اصلی روستای یمق ، روی تپه ای در دامنه شرقی کوه رامند علی استقرار یافته است به طوری که قله کوه رامندعلی با ارتفاع تقریبی۲۱۵۰ متر از سطح دریا در ضلع جنوب غربی کاملا مشرف به روستا میباشد و از سمت شرق نیز منتهی به زمینهای کشاورزی حاشیه رودخانه می شود ، این رودخانه در پای ارتفاعات مشرف به روستا معروف به دولایولار (کوهها ؛ تپه ها) قرار دارد ، این ارتفاعات که در ضلع شرقی روستا واقع است به صورت زنجیروار با جهت جنوب به شمال از منتهی الیه شمالی روستای استلج شروع شده و تا منتهی الیه جنوبی روستای کلنجین امتداد یافته است و از نقاط صعب العبور روستا می باشد و راه ارتباطی روستا نیز در زمینهای بالادستی این ارتفاعات احداث شده و یک گردنه پیچ درپیچ روستا را به راه اصلی ارتباط می دهد ، که در فصول یخبندان تردد از گردنه یکی از چالشهای اساسی روستائیان به حساب می آید.
وجود سنگهای آتشفشانی و سنگهای آتشفشانی ـ رسوبی دوره سنوزوئیک به ویژه ائوسن بر روی سنگهای چین خورده الیگوسن و پلیوسن از ویژگی بارز مورفولوژیکی ارتفاعات و ناهمواریهای روستای یمق می باشد.
ویژگیهای اقلیمی[ویرایش]
براساس داده های آماری ایستگاه هواشناسی آوج که نزدیکترین ایستگاه به یمق می باشد میزان بارندگی متوسط سالیانه روستا طی یک دوره آماری ۱۰ ساله از ۱۳۷۵ الی ۱۳۸۵ به میزان ۳۲۰.۶ میلیمتر با آب و هوای سرد و نیمه مرطوب کوهستانی همراه با زمستانهای سرد می باشد. میانگین حداکثر دما ۳۰.۸ درجه سانتیگراد و میانگین حداقل دما ۱۰.۳- درجه سانتیگراد میباشد ، حداکثر دمای مطلق ۳۶.۴ درجه سانتیگراد و حداقل دمای مطلق ۱۹- درجه سانتیگراد و میانگین دمای سالیانه روستا ۱۰.۰۶ درجه سانتیگراد ثبت گردیده است. میانگین رطوبت نسبی منطقه ۵۰.۸۸% و میانگین حداکثر سرعت وزش باد ۱۴.۱۷ متر بر ثانیه با جهت غالب جنوب غربی به شمال شرقی می باشد.(اداره کل هواشناسی قزوین)
منبع آب شرب روستا یک چشمه در دامنه جنوب غربی کوه رامندعلی در فاصله حدود ۵۰۰ متری روستا با آب گوارا و خنک می باشد و هر چند در سالهای اخیر با حفر چند حلقه چاه کم عمق جهت بالا بردن دبی آب که از طریق کانال زیرزمینی به هم مرتبط می شوند تبدیل به قنات شده است که با سیستم لوله کشی به منبع آب هدایت و از آنجا وارد شبکه آبرسانی روستا می شود و طبق نمونه برداریها و مطالعات صورت گرفته از نظر ناخالصی و سختی آب جزو آبهای مطلوب منطقه می باشد.
رودخانه یمق ، منبع اصلی آبیاری زمینهای کشاورزی روستا می باشد و شاخه ای از رودخانه خره رود می باشد که معروف به کلنجین چای (رودخانه کلنجین) است و از ارتفاعات و حوضه آبریز استلج و ارتفاعات دولایولار (کوه ها) سرچشمه می گیرد و علاوه بر مشروب ساختن زمینهای روستای استلج و یمق و گل زمین تا پیوستن به خره رود زمینهای مجاور خود را سیراب می کند. بستر رودخانه در مقاطعی از مسیر خود ، در طول فصل خشک سال (مرداد و شهریور) کاملاً خشک می شود و علت اصلی آن نیز بهره برداری کشاورزان و کم شدن ریزشهای جوی در حوضه آبریز می باشد.
تعداد ۵ نهر توسط ۵ بند انحرافی اصلی و تعدادی نهر فرعی از رودخانه منشعب می شود. جدول شماره ۱ نام و مشخصات نهرهای اصلی منشعب از رودخانه را نشان می دهد.
ردیف
نام محلی نهر و بند
سازه بند و نهر
طول نهر
وسعت زمینهای زیر کشت
مدت زمان آبدهی
دبی متوسط آب
۱
باش ارخی
سنتی
حدود ۳ کیلومتر
حدود ۱۵ هکتار
سه ماهه اول سال
۱ اینچ
۲
سوپورگه لی ارخی
بتن
حدود ۵ کیلومتر
حدود ۱۰۰ هکتار
تمام سال آبی
۳ اینچ
۳
دگیرمان ارخی (قارالات ارخی)
سنتی
حدود ۵ کیلومتر
حدود ۶۰ هکتار
تمام سال آبی
۲ اینچ
۴
اوتای ارخی
سنتی
حدود ۱.۵ کیلومتر
حدود ۵ هکتار
تمام سال آبی
ا اینچ
۵
باغلار ارخی
سنتی
حدود ۳ کیلومتر
حدود ۲۰ هکتار
سه ماهه اول سال
۱ اینچ
جدول شماره ۱- نام و مشخصات نهرهای اصلی منشعب از رودخانه یمق
پوشش گیاهی و جانوری:
پس از ناهمواریها ، پوشش گیاهی ویژگی برجسته هر چشم انداز جغرافیایی میباشد. «جالب ترین و چشم گیرترین چهره سیاره زمین پس از ناهمواریها ، پوشش گیاهی آن است.(شکویی،حسین،۱۳۷۹)» پوشش گیاهی روستای یمق غیر مشجر بوده و شامل انواع مختلفی از گیاهان خودرو میباشد که قریب به اتفاق آنها استفاده دارویی و خوراکی برای انسان و دام دارند. گونه غالب پوشش گیاهی در مناطق بکر ، گون می باشد که شیره آن در صنایع دارویی وشیمیایی کاربرد دارد و ساقه نیز به عنوان هیزم و علوفه دامی مورد استفاده قرار می گرفت که طی سالیان اخیر با جایگزین شدن نفت ، این نوع استفاده از این گیاه متوقف شده است. اکثر گیاهان مراتع روستا ریشه دایمی دارند و در فصل سرما ساقه آنها خشک و با شروع بهار طبیعت از ریشه ساقه جدید رشد می کتد. تصویر شماره ۱ گوشه ای از پوشش گیاهی و جدول شماره ۱ تعدادی از گونه های غالب پوشش گیاهی روستای یمق را با ذکر مشخصات و کاربرد آن نشان می دهد.
سیقیر قویروقو (دم گاو) ، سارو تیکان(تیغ زرد) ، ساقّار ، سیچان اوتو(علف موش) ، سوتلوگن ، یملیک(شنگه) ، قیاخ ، لس تیکان ، توبّال تیکان ، سوگودک ، جیران اوتو ، چوپان چورگی ، دوه بورنو ، توخلوباشو ، مصطفی چیچگی ، چیچک ، پیتک ، خلفه ، گوی تیکان ، شقایق ، چپیش اوتو ، قویون اوتو ، قوزو قولاقو ، آت یونجاسو ، تلخه ، سارو یونجا ، قانقال ، قینّیرقا ، گلین بارماقو (انگشت عروس) ، قیرخ پوقوم ، دلی شبدر (شبدر وحشی) ، قمیش(نی) ، ترشک ترشک و ...... از دیگر گونه های گیاهی در روستای یمق میباشند. علاوه بر گیاهان خودرو ، درختان تبریزی و بید و سنجد و گونه هایی از درختان خودرو مانند بور ، اولقون نیز در پوشش گیاهی روستا به چشم می خورند.
از مهمترین گونه های جانوری روستای یمق می توان به گرگ ، روباه ، خرگوش ، شغال ، گراز ، مار ، لاک پشت ، خارپشت ، موش صحرایی (جبری سیچان) ، کبک ، عقاب ، قرقی ، قناری ، بلبل ، هدهد ،کلاغ ، جغد ، گنجشک ، باقره قره و ..... اشاره نمود.
ردیف
نام محلی
معنی لغوی
کاربرد
توضیحات•
۱
گون
گون
دارویی و صنعتی ، هیزم و خوراک دام
شیره گون مصرف دارویی و در صنایع شیمیایی کاربرد دارد.
۲
ورک
-
دارویی ، هیزم و خوراک دام
دانه ورک در درمان اسهال مفید است.
۳
سوپورگه
جارو
تهیه جارو ، هیزم و خوراک دام
از کنار هم قراردادن تعدادی ساقه این گیاه جارو تهیه می شود
۴
پورپوز
-
هیزم و خوراک دام
در مواردی به عنوان مصالح ساختمانی کاربرد داشت.
۵
سیقیر دیلی
گل گاوزبان
دارویی ، خوراک دام
دم کرده گل گاوزبان آرام بخش و کاهش دهنده استرس است.
۶
آت قویروقو
دم اسبی
خوراک دام
تعلیف دام در مرتع و به استفاده صورت خشک در آغل.
۷
بویمادرن
بومادان
دارویی و خوراک دام
دم کرده این گیاه در کنترل قند خون بسیار مفید است.
۸
شتره
شاه تره
دارویی و خوراک دام
در درمان حساسیت های پوستی توصیه شده است.
۹
شوورن
خاک شیر
دارویی و خوراک دام
برای درمان یبوست و پایین آوردن تب مفید است
۱۰
ککلیک اوتو
آویشن
دارویی و خوراک انسان
در درمان ریزش مو توصیه شده است.
۱۱
کاسنی
کاسنی
دارویی و خوراک دام
مصرف عرق کاسنی در درمان ناراحتی کبد توصیه شده است.
۱۲
قزیاقو
قازیاقی
خوراک دام و انسان
برگ تازه قزیاقی در تهیه و پخت انواع غذاهای محلی کاربرد دارد.
۱۳
دولاشوخ
پیچک
خوراک دام
چرای دام در مرتع
۱۴
سوقاناخ
پیاز کوهی
خوراک انسان
به صورت تازه همراه سبزیجات مصرف می شود.
۱۵
یارپوز
پونه
دارویی و خوراک انسان
به صورت تازه همراه سبزیجات و دم کرده آن از بین برنده نفخ معده است.
۱۶
بولاغ اوتو
علف چشمه
دارویی و خوراک انسان
مصرف آن به صورت تازه همراه سبزیجات در کنترل فشار خون مفید است.
← • منبعتجربیات ساکنان روستا
جدول شماره ۲ – گونه های غالب پوشش گیاهی در روستای یمق
ویژگیهای جمعیتی[ویرایش]
در منابعی نظیر لغت نامه دهخدا تعداد سکنه روستا ۵۲۶ نفر ذکر شده است که نشان از رونق روستا در سالهای گذشته دارد. بررسی تعداد جمعیت روستا در دوره های آماری نشان می دهد که این روستا بعد از دهه ۱۳۴۰ همیشه دارای رشد جمعیت با نرخ منفی می باشد به طوری که در یک فاصله ۱۰ ساله از ۱۳۵۵ الی ۱۳۶۵ جمعیت روستا به نصف کاهش یافته است. طبق آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵ جمعیت روستا ۲۲۶ نفر و ۵۶ خانوار بوده است. جدول شماره ۳ اطلاعات جمعیتی و خانوار روستا را در دوره های آماری نشان می دهد
سال آماری
تعداد جمعیت
تعداد خانوار
بعد خانوار
نرخ رشد
۱۳۵۵
۵۰۵
۹۷
۵.۲
-
۱۳۶۵
۲۹۳
۵۲
۵.۶۳
۵.۴۴-
۱۳۷۵
۲۵۵
۴۵
۵.۶۶
۱.۲۹-
۱۳۸۵
۲۲۶
۵۶
۴
۱.۲-
جدول شماره ۳ – اطلاعات جمعیتی روستا در دوره های آماری
مهمترین عامل رشد منفی جمعیت در روستا ، مهاجرت به شهرها بویژه جوانان و نیروی فعال روستا می باشد ، قریب به اتفاق این مهاجران با انگیزه پیدا کردن شغل و موقعیت اجتماعی مناسب اقدام به مهاجرت کرده اند.
پائین بودن سطح درآمد روستائیان نسبت به ساکنان شهری و عدم رشد و توسعه زیرساخت های روستایی ، محرومیت مزمن منطقه و روستا که ریشه در دوران سلطه نظام ارباب رعیتی در منطقه و بهره کشی ظالمانه از مردم و تاراج دسترنج روستائیان زحمتکش در جهت رنگین کردن سفره عیش و نوش اربابان زر و زور دارد که پیروزی انقلاب اسلامی ، روستائیان را از یوغ استثمار مالکان و ظلم عمال آنان نجات داد ، ولی عدم توجه به مناطق روستایی به دلایلی که قبلاَ ذکر شد ، روستاها بویژه در فصل زمستان بی شباهت به خانه سالمندان نیست و این یک زنگ خطری برای مدیران و برنامه ریزان کشور است.
ویژگیهای اقتصادی[ویرایش]
کشاورزی و دامداری دو رکن اصلی اقتصاد روستای یمق می باشند و ساختار اصلی اقتصاد خانوار روستا بر این دو پایه استوار است و در کنار این دو فعالیت ، صنایع دستی و خرید و فروش محصولات زراعی و دامی نیز در اقتصاد خانوار روستایی ایفای نقش می کنند.
عمده ترین محصولی که در روستا کشت میشود گندم دیم است و این روستا با تولید سالانه بالغ بر ۲۰۰۰ تن گندم یکی از تولید کنندگان این محصول استراتژیک به شمار می رود. پس از گندم، جو ، یونجه ، نخود ، عدس ، سیب زمینی و سایر محصولات سیفی و جالیزی در حد نیاز خود کشاورزان کشت و تولید می شود. کشت سیب زمینی ، مهمترین محصول آبی روستا طی سالهای اخیر بوده است و آوازه سیب زمینی خرقان مدیون کشاورزان روستای یمق بوده است ، اما طی سالهای اخیر با توجه به قانون مقایسه سود ، کاشت آن توجیه اقتصادی نداشته و در حد نیاز خانوار کشت می شود.
دامداری رکن دوم اقتصاد روستا میباشد که از دیرباز شغل اصلی ساکنان روستا به شمار می رفته است. دامداری سنتی به روش چکانه ای شیوه غالب در میان مردم روستا می باشد که از پیوستن چندین رأس میش و بز از هر خانوار ، یک گله تشکیل می شود. پرورش تعداد ۱ الی ۴ رأس گاو ، ۱۰ الی ۵۰ رأس میش و بز در هر خانوار روستایی متغیر است که در مرحله اول نیاز خود روستائیان را تأمین و در مرحله دوم نیز اقلام مازاد بر نیاز خود را شامل انواع فرآورده های دامی و لبنی نظیر پشم ، پوست ، دام زنده ، ماست ، کره ، روغن حیوانی ، کشک به فروش می رسانند.
محصولات باغی نیز اخیرآ به جرگه تولیدات کشاورزی روستا تبدیل شده است که مهمترین این محصولات گردو ، انگور ، بادام ، گیلاس ، سیب و زردآلو میباشد و در چند سال آینده روستای یمق به یکی از تولید کنندگان عمده گردو در بین روستاهای منطقه تبدیل خواهد شد.
زنبورداری به روش سنتی در کندوهای بافته شده از شاخه درختان خودرو ، در دهه های گذشته در روستا رواج داشت که متأسفانه به دلیل بروز خشکسالی در سالهای اخیر و عدم استفاده از روشهای نوین در حال حاضر جایگاهی در اقتصاد روستا ندارد.
قالیبافی ، مهمترین هنر دستی ایرانیان و به عبارتی شاهکار هنری ایران ، در این روستا نیز از جایگاه خاصی برخوردار بوده است. بافت قالی و قالیچه و قالی باریک معروف به قراداغی یکی از مهمترین صنایع دستی مردم این روستا بویژه زنان خانه دار بوده است که متأسفانه به سرنوشت کشت سیب زمینی دچار شده است.
ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی[ویرایش]
مردم روستا به زبان ترکی تکلم می کنند و پیرو دین اسلام و شیعه دوازده امامی بوده و مردمی متدین و معتقد به اصول و مبانی دین مبین اسلام هستند و نسبت به شعائر دینی مانند نماز جماعت بویژه در ماه مبارک رمضان و شبهای قدر و آئین های عزاداری ماه محرم علاقه خاصی دارند.
روستا به صورت مجتمع ، توسط شورای اسلامی و دهیاری اداره می شود و از نظر اجتماعی مردمی خونگرم و مهمان نواز هستند و بنا به موقعیت جغرافیایی و اقلیمی غالب منطقه تا حدودی افرادی سخت کوش و محافظه کار که خصلت اصلی مردمان مناطق کوهستانی می باشد.
نگاهی اجمالی به فرهنگ و رسوم روستا گویای این واقعیت است که این آداب و سنن ریشه در تاریخ کهن و باستانی روستا دارد. از آئینهای خواستگاری ، بله برون و مراسم جشن عروسی در روستا گرفته تا مجالس ترحیم و مراسم خاکسپاری اموات و آئینهای
سایت ها و وبلاگ های روستا[ویرایش]
یمق یادگار دیروز، امانت فردا
