تاتوره
گیاهی است یکساله به ارتفاع ۲۰۰ _ ۵۰ سانتى متر، از تیره
سیبزمینیگیاهشناسی[ویرایش]
جزو
گیاهان داروئی محسوب می‌شود.از این گیاه ماده آتروپین بدست می آید که خاصیت ضدسم دارد.خود این گیاه سمی میباشد.آب موجود در آوندهای این گیاه اگر در چشم ریخته شود باعث باز ماندن مردمک چشم می‌شود.اگر جوشانده این گیاه به کسی خورانده شود،اعصاب ارادی انسان برای مدتی غیر ارادی می‌شود.ومصرف جوشانده این گیاه به مقدار زیاد باعث مرگ می‌شود.
تاتوره يك گياه علفي يكساله است كه از خرداد تا مهر گل مي دهد و به احتمال زياد بومي شمال شرقي آمريكاي شمالي مي باشد و از آنجا به ديگر مناطق آمريكا, اروپا و ساير مناطق دنيا وارد شده است. تاتوره در زمينهاي باير, كنار جاده و نزديك مناطق مسكوني در ارتفاعات كم تا نسبتاً زياد در بيشتر مناطق معتدله و نيمه حاره نيمكره شمالي يافت مي شود. امروزه اين گياه در تمام كشورهاي دنيا يافت مي شود. بيشتر داروي خام در برگهاي گياهان گلدار و بندرت دربذور رسيده وجود دارد. برگها را در سايه يا در گرماي مصنوعي حدود ۵۰ درجه سانتي گراد خشك مي كنند. دارو طعم تلخ و شوري دارد. با توجه به اينكه گياه شديدا سمي است دقت زيادي هنگام جمع آوري بايد صورت گيرد و فرد جمع كننده بايد از دستكش و ماسك جهت محافظت چشم ها و دهان استفاده كند. برگها حاوي الكالوئيدهاي تروپان سمي به مقادير ۵/۰ درصد بوده و علاوه بر آن بذور حاوي حدود ۲۰ درصد روغن مي باشند. عمل الكالوئيدهاي تروپان و موارد استفاده آن همانند بذر البنج و بلادون مي باشد.دارو بعضي اوقات در سيگارهاي ضد تنگي نفس استفاده مي شود. تاتوره معمولاً بصورت وحشي جمع آوري مي شود. انواع زراعي آنهايي هستند كه براي تهيه دارو استفاده مي شوند بخصوص گونه هايي كه غني از اسكوپولامين مي باشند .اين گياه از نيمه دوم قرن شانزدهم در اسپانيا شناخته شده بود و به ديگر كشورها به‌عنوان يك گياه زينتي وارد شد. يك قرن بعد از اين وضعيت خارج شد و به‌عنوان يك گياه وحشي مستقر گرديد
معرفی گیاه[ویرایش]
تاتوره DATURA STRAMONIUM: نام داتورا (DATURA) كه به زبان لاتين به اين نبات داده شده مشتق از نام فارسي تاتوره است زيرا اين نبات اصلاً ً بومي ايران بوده به نام هاي تاتوله ، جوزماش ، نبات اهريمني ، علف شيطان و غيره نيز ناميده مي شود . دسقوريدس و تئوفر است دو تن از علماي قرن اول و دوم يونان اين گياه را جزو نباتات سمي نام برده اند . در قديم اين گياه در داروسازي مصارف زياد داشته و در طب انساني و دامپزشكي به كار مي رفته است تاتوره به طور وحشي در زمين هاي لم يزرع و كنار جاده ها مي رويد .اين نبات بومي مشرق زمين بوده منشاء اصلي آن كناره بحر خزر است ، در اواسط قرون وسطي به تمام اروپا و بعد به آمريكا و نقاط ديگر برده شده است و در اكثر ممالك دنيا به مقدار فراوان وجود دارد تاتوره درخچه ايست يك ساله با ساقه اي بي كرك و منشعب به طول ۴۰ سانتي متر تا ۲ متر استوانه شكل وبه رنگ سبز ، قطر ساقه اصلي نسبت به رشد گياه به ۱-۲ سانتي متر مي رسد . برگ هاي اين گياه معمولاًمتناوب بوده صفحه آنها پهن و بيضي نوك تيز و يا منظم و مدور است طول برگ ها ۱۰-۱۲ و عرض شان ۶-۸ سانتي متر است اگر كمي از برگ تازه تاتوره را در دست له نمائيد بويي تهوع آور وغير مطبوع از آن متصاعد مي گردد. ولي برگ خشك شده بوي خيلي كمتري دارد برگ ها گس ،قي آور و دانه كمي تلخ است گل هاي تاتوره شبيه شيپور و تك تك مي باشد و در گل بيش از يك يا دو روز دوام ندارد . دانه هاي تاتوره شبيه دانه هاي سماق و شكل شان قلوه اي و در دو سطح جانبي صاف و هموار و در سطح زيري و روئي زگيل دار است . رنگ اين دانه ها سياه مايل به قهوه اي است و بزرگي آنها ۴-۵ ميلي ليتر است ميوه آن بيضي شكل خاردار و كپسول است كه با چهار شكاف باز مي شود . ماده سمي اين گياه ماده « داتورين » است . داتورين از سه آلكالوئيد آتروپين ، هيوسيامين و اسكوپولامين تشكيل يافته است . اين آلكالوئيد ها در نبات به حالت تركيب با اسيد ماليك ، اسيد اتروپيم و اسيد داتوريك وجود دارد كه در بين آنها مقدار آلكالوئيد هيوسيامين از سايرين بيشتر استSINGH & VASHISHTA (۱۹۷۷) اظهار مي دارند تاتوره بوته اي است كه در ساحل نهرها مي رويد و داراي يك نوع آلكالوئيد است كه باعث مسموميت اعصاب شده و در صورتي كه خورده شود باعث نفخ ،بي قراري ، فلج و كوري مطلق و مرگ سريع شتر خواهد شد . درمان : براي نجات مسموم بايستي سم وارد شده به معده را با استفاده از داروي قي آور خارج نمود ،زيرا حالت استفراغ غالباً خود به خود ايجاد نمي شود و معمولاً ً از ضد سم هائي نظير مورفين يا پيلوكارپين استفاده مي شود خوراندن قهوه غليظ ومحرك هاي مختلف و غيره مفيد است.
طبق برخي از داستان‌ها و منابعن كاهنه ي بزرگ معبد آپولو در دلفي، پيشگوئيهاي عجيب خود را بعد از استنشاق دود تاتوره، بر زبان آورده است. گياه اثر قوي افيوني و مخدر دارد و توهم و دوبيني از نتايج آنست. سرخپوستان بومي جنوب غربي آمريكا با راهنمايي جادوگران قبيله، تاتوره را در تشريفات مذهبي مخصوص سن بلوغ و ديگر مراسم خاص خود به كار ميبرده اند. ساكنان اوليه آمريكا تاتوره را گياه خطرناك ميشناخته اند و به آن سبب ديوانه يا سيب شيطان نام داده بودند. مردم حتي از كاشتن تاتوره در باغچه و مزارع خود نيز خودداري ميكرده اند. به اعتقاد مردم، تاتوره قدرت آن را داشته است كه جادوگردان را احضار كند. اما جادوگران قبيله براي اين گياه كه احساس عجيب پرواز را در انسان به وجود مي آورد، ارزش زيادي قائل بوده اند. تاتوره يك گياه سمي است كه اثر افيوني بسيار قوي دارد و شبيه بلادون است و مانند بلادون داراي ارزش دارويي و پزشكي نيز هستند.
زيستگاه طبيعي[ویرایش]
گياه بومي اروپا و غرب آسياست. در خاكهاي حاصلخيز و خمرطوب و خاكهاي شن دار و اغلب در گودالهاي، كنار نهرها، حوضچه ها و استخرها مي رويد
مشخصات ظاهري[ویرایش]
بوته معطر متعلق به خانواده ي نعناع و به شكل بوته هاي كوتاهي در روي زمين مي رويد و ساقه مستقيم آن تا ۳۰ سانتيمتر هم رشد ميكند. ساقه ي شاخه دار و چهار بر آن داراي برگهاي تخم مرغي شكل است كه با كرك كم پشتي پوشيده شده اند و به رنگ سبز مايل به خاكستري هستند. لبه هاي برگها دندانه دار و يا به شكل حلوزونهاي دو كپه اي مي باشند.
پونه بوي تندي شبيه نعناع از خود متصاعد ميسازد. در اواخر تابستان، گلهاي دو لبه اي آبي رنگ مايل به بنفش در محور برگها شكوفه ميكنند و تشكيل حفه هاي گل فشرده اي را ميدهند. ۴ فته‌هاي محققان ايراني نشان داد: عصاره بذر گياه «تاتوره» قادر است درد حاد افزايش يافته به وسيله ديابت را به ميزان معني‌داري كاهش دهد.
با بررسي اثر ضد دردي عصاره الكلي بذر گياه تاتوره در موش‌هاي صحرايي نر ديابتي ناشي از تزريق «استرپتوزوتوسين» انجام شده، واكنش به درد حاد و مزمن ناشي از صحفه داغ و فرمالين به دنبال مصرف «استرتپوزوسين» و ديابتي شدن موش‌هاي صحرايي به ميزان معني‌داري افزايش پيدا ميكند.
همچنين عصاره الكلي بذر گياه تاتوره در دوزهاي بالاي mg/kg/BW ۵۰ توانايي كاهش درد افزايش يافته در آزمون‌هاي صفحه داغ و فرمالين ( به ويژه در ۱۰ دقيقه بعد از تزريق فرمالين ) را داراست، اما عصاره گياه در اين دوز و بالاتر بر هيپر آلژزياي مزمن ناشي از تزريق فرمالين اثر معني‌داري ندارد
ديابت و به ويژه عوارض ناشي از آن كه به عنوان يكي از شايع‌ترين بيماري‌ها كه در سنين متفاوت و با علل مختلف بروز ميكند، افراد درگير را با مشكلات فراوان روبرو كرده است.
از جمله مهم‌ترين اين عوارض افزايش حساسيت به عوامل دردزا (هيپرالژزي) و در بعضي موارد افزايش آستانه درد (آلودينياي ناشي از نور و پاتي) را مي‌توان نام برد.
با توجه به آثار سوء و عوارض جانبي داروهاي شيميايي بر بدن بيماران، در دهه‌هاي اخير استفاده از طب سنتي به خصوص گياه درماني بيشتر مد نظر محققان قرار گرفته است.
گياه تاتوره Datura stramonium L. از گياهان طبي است كه در ايران به عنوان داروي ضد درد خوبي معرفي شده است، اما مشخص شده مصرف بي‌رويه اين گياه (در انسان به شكل سيگار) موجب بروز عوارضي مثل افزايش فعاليت ترشحي و حركت دستگاه گوارشي مي‌شود.
بررسي‌هاي انجام شده به وسيله محققان نشان داده است كه اين گياه حاوي الكالوييدهاي متعدد تقليد كننده سيستم پاراسمپاتيك است.
با توجه به مطالعات اخير كه نشان داده‌اند تركيبات الكالوييدي مانند آگونيست‌هاي موسكاريني داراي اثرات ضد دردري قوي هستند، با توجه به اين كه گياه تاتوره غني از اين تركيبات مي‌باشد، بنابراين احتمال دارد كه اين گياه به خصوص بذر آن كه منبع سرشاري از اين تركيبات است ، بتواند اثرات ضد هيپرآلژزي از خود نشان دهد.
شرح گیاه[ویرایش]
گیاهی علفی، یکساله و به ارتفاع ۳۰ تا ۸۰ سانتی متر و حتی متجاوز از یک متر است ساقه منشعب و برگهای پهن آن، مجموعاً ظاهر خاصی برای گیاه بوجود می آورد که از دور می توان به سهولت آنرا تشخیص داد. منشأ اصلی تا توره در هندوستان و سواحل دریای خزر بوده است ولی امروزه در غالب نواحی آمریکا، اروپا و آسیا و ایران پراکندگی دارد. تاتوره ریشه ای نسبتاً ضخیم و ساقه گرد و منشعب دارد. برگهای پهن و نوک تیز آن به درازای ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر و به عرض ۷ تا ۱۰ سانتی متر می رسد و در آنها ۵ تا ۷ لوب اصلی نوک تیز، نامنظم و دندانه دار تشخیص داده می شود. از مشخصات برگهای آن این است که در آغاز قبل از رسیدن به رشد کامل پوشیده از کرک در هر دو سطح پهنک است،ولی بتدریج که برگها مسن می گردد عاری از کرک می شود. گلهای درشت آن، ظاهری بوقی شکل و وضع منفرد بر روی ساقه دارد و در فاصله ماههای خرداد و مرداد ظاهر می شود. جام گل آن ابتدا دارای حالت فشرده و مچاله شده است ولی پس از باز شدن کامل چین خوردگی آن از بین می رود. تا توره دارای میوه ای به صورت پوشینه خاردار و محتوی ۴۰۰ دانه(بطور متوسط) است که در ۴ ردیف جای دارند و با پیدایش چهار شکاف طولی از آن خارج می گردند از نکات قابل توجه آنکه دانه های این گیاه قادر است به مدت یک قرن قدرت رویش خود را در زمین حفظ نماید.
نیاز اکولوژیکی[ویرایش]
منشأ تاتوره مناطق گرمسیری حاره ای است لذا در طول رویش به درجه حرارت مناسب و نور کافی نیاز دارد. اگر چه بذور در درجه حرارت ۱۲ تا ۱۵ درجه سانتیگراد جوانه می زنند ولی درجه حرارت مطلوب برای جوانه زنی ۳۰ درجه سانتی گراد است.دمای مناسب برای رویش گونه های مختلف تاتوره ۱۸ تا ۲۲ درجه سانتی گراد است.این گیاهان به سرما حساس می باشند بطوریکه گیاهان جوان در (۲-) درجه سانتی گراد و گیاهان مسن در (۴-) درجه سانتیگراد دچار سرمازدگی شده و خشک می شوند. بارندگی سالانه برای رشد تاتوره ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلی متر است. برای کشت تاتوره باید از خاکهایی با ضخامت سطح الارضی مناسب استفاده نمود.
آماده سازی خاک[ویرایش]
تاتوره گیاهی است که تقریباً در هر نوع خاکی می روید ولی برای کشت آن در سطوح وسیع خاکهایی با بافت لوم رسی توصیه می شود. این گیاه به مقادیر مناسبی ازت نیاز دارد. در فصل پائیز پس از افزودن کودهای حیوانی مورد نیاز زمین را شخم عمقی می زنند سپس کودهای شیمیایی به میزان ۳۰ تا ۴۰ کیلوگرم در هکتار ازت، ۴۰ تا ۶۰ کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و ۶۰ تا ۸۰ کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس به عنوان مقادیر پایه به خاک افزوده و به وسیله دیسک به عمق ۱۵ تا ۲۰ سانتی متری زمین می فرستند.اواخر زمستان زمین را تسطیح کرده و بستر خاک را برای کشت بذر آماده می نمایند. کاربرد ۳۰ کیلوگرم در هکتار ازت و ۳۰ کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر در بهار نتایج مطلوبی در عملکرد دارد. پس از اولین برداشت افزودن ۳۰ کیلوگرم در هکتار ازت همراه با آبیاری سبب تسریع در رویش گیاهان می شود.
تاریخ و فواصل کاشت[ویرایش]
تناوب کاشت برای تاتوره مهم نیست و تقریباً می توان آنرا با اکثر گیاهان به تناوب کشت نمود کشت مداوم تاتوره در یک زمین مناسب نیست و بهتر است تکرار کشت آن در یک زمین پس از ۳ سال انجام گیرد. اواخر اسفند زمان مناسبی برای کشت مستقیم در زمین اصلی است.زمان مناسب برای کاشت بذر در خزانه هوای آزاد اواخر اسفند ماه می باشد.
← کاشتتکثیر تاتوره توسط بذر انجام می گیرد. بعضی آنزیم های بازدارنده رشد در بذور این گیاهان سبب کاهش چشمگیر قوه رویشی آنها می شود از این رو به منظور افزایش قوه رویشی بذور را باید قبل از کشت به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت در دمای ۳۵ تا ۴۰ درجه سانتی گراد در آب خیساند.کاشت تاتوره به دو روش مستقیم و غیرمستقیم صورت میگیرد. کاشت مستقیم : در زمان مناسب (اواخر اسفند) اقدام به کشت ردیفی بذور در زمین اصلی می شود.بذور در ردیفهایی به فاصله ۶۰ سانتی متر کشت می شوند.عمق بذر تاتوره در هنگام کشت باید ۲ تا ۵/۲ سانتی متر باشد.
برای هر هکتار زمین به ۱۲ تا ۱۵ کیلوگرم بذر با کیفیت مناسب نیاز است. پس از کشت برای ایجاد تراکم در بستر سطحی خاک،غلتک زدن مناسب است و سبب هماهنگی در رویش بذور می شود. پس از کشت بلافاصله باید زمین را آبیاری نمود. کاشت غیر مستقیم : اواخر زمستان اوایل بهار بذور را در خزانه هوای آزاد کشت می نمایند وقتی گیاهان چهار برگی شدند و ارتفاع آنها به ۸ تا ۱۲ سانتی متر رسید نشاء ها را در ردیفهایی به فاصله ۶۰ تا ۷۰ سانتی متر در زمین اصلی کشت می شوند.فاصله دو بوته روی ردیف کاشت ۲۵ تا ۳۰ سانتی متر مناسب می باشد. بعد از انتقال آنها را آبیاری می نمایند.
← داشتانجام شخم عمیقی در فصل پائیز به منظور از بین رفتن علفهای هرز و تهویه خاک ضرورت دارد.رشد اولیه این گیاهان به کندی صورت می گیرد و علفهای هرز به سرعت رشد می کنند و سطح زمین را می پوشانند لذا مبارزه با علفهای هرز در اوایل رویش گیاهان ضرورت دارد علف کشهای مناسب تاتوره عبارتند از ترفلان (Treflan) و اولیترف (Olitref) به مقدار ۵ تا ۶ لیتر در هکتار می باشد از علف کش گراماکسون (Gramoxon) هم می توان قبل از رویش بر علیه علفهای هرز به صورت محلول پاشی استفاده نمود.برای مبارزه با قارچ عامل لکه برگی (Alternaria Crassa) می توان از ارتوسید (Orthocid) ۲ درصد یا از محلول دیتان (Dithane) به صورت محلول پاشی استفاده نمود.
← برداشتاگرچه گیاهان در مرحله گل دهی بیشترین مقدار آلکالوئید را دارند ولی طول برگها که به ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر رسید،نیز می توان آنها را برداشت کرد. اولین برداشت در اوایل تیر، دومین برداشت بین ماههای مرداد – شهریور و سومین برداشت و آخرین برداشت قبل از فصل سرما و در اواخر پائیز انجام می گیرد. پس از آخرین برداشت باید گیاهان را ریشه کن نمود. اندام های برداشت شده را باید خشک کرد. بدین منظور می توان از خشک کن های جریان هوای گرم با دمای ۵۰ درجه سانتی گراد استفاده نمود. مقدار محصول ۸ تا ۱۵ تن در هکتار وزن تازه گیاه است که از آن ۵/۱ تا ۵/۲ تن در هکتار وزن خشک بدست می آید.
تذکر : برای جمع آوری بذور ابتدا باید میوه های رسیده را برداشت نمود. پس از خشک شدن میوه ها را خرد کرد و بذور آنرا از سایر قسمتها جدا می نمایند. عملکرد بذر ۲/۱ تا ۷/۱ تن در هکتار می باشد.
