ترکان
روستاي ترکان/
خاتم /
یزدروستای ترکان به موازات کویر یزد کرمان واقع شده و درست در انتهای رودخانه هایی واقع گردیده که از رشته کوههای بوانات استان فارس سرچشمه گرفته و به طرف دریاچه نمک سرازیر می شوند.
روستای ترکان
موقعیت جغرافیایی این روستا[ویرایش]
اگر از شهرستان یزد بطرف مهریز و از آنجا کرانه هستی زای کویر مروست را در نوردیم به روستای زیبایی میرسیم که حدود ۲۰۰ کیلومتر با یزد فاصله دارد.این روستا که در میان کویری حد فاصل استان یزد و کرمان جای گرفته همچون پلی ما بین سه استان یزد،کرمان و فارس واقع شده.
روستای ترکان به موازات کویر یزد کرمان واقع شده و درست در انتهای رودخانه هایی واقع گردیده که از رشته کوههای بوانات استان فارس سرچشمه گرفته و به طرف دریاچه نمک سرازیر می شوند.
این روستا از لحاظ قدمت به صدر اسلام می رسد که تاریخ دقیقی از چگونگی اولین ساکنان آن وجود ندارد، همچنین این روستا نیز چون دیگر مناطق کشور از حمله نا جوان مردانه مغول در امان نماند و حمله این افراد باعث شد که اسکلت اصلی روستا دست خوش تغییر گردد.به طوریکه گفته شده طول روستا از ابتدای بخش مروست تا انتهای شهرستان خاتم ادامه داشته به طوریکه منطقه هرات و مروست از یک شهر بزرگ به نام "مرجان" که نام قدیم همین روستای ترکان و هرابرجان است، تشکیل می شده و به مرور زمان به علت وجود سیلابهای بزرگ، این شهر به صورت روستاهای پراکنده ای پدیدار گشته است. بطوریکه:
روستای ترکان هرابرجان نیز هم اکنون به دو روستای مجزا بنام ترکان و هرابرجان شکل گرفته و زمانی در حدود سالهای ۱۳۵۰ نام این دو روستا جابجا گردیده. یعنی هرابرجان نام روستای ترکان بود و نام هرابرجان کنونی ده ترکان و هرابرجان نام داشت،که بوسیله یک تابلو که از ترکان به هرابرجان برده شد نام روستا تغییر کرد و این شد که نام ترکان را به این روستا اختصاص داده و ده ترکان که قدری کوچکتراز روستای ترکان بود به هرابرجان معروف گردید.
به طور کلی چه قدیم و چه اکنون مرکزیت این دو روستا در ترکان کنونی بوده و هم اکنون از لحاظ پیشزفتهای فیزیکی و کمی و کیفی روستای ترکان به مرکز این دهستان تبدیل گردیده اما متاسفانه وزارت کشور نام هرابرجان را ثبت نموده و این تغییر نام باعث بروز مشکلات و اختلافاتی برای اهالی هر دو روستا گردیده است.
بطور مثال سابقه مراکز آموزشی روستای ترکان به زمان تاسیس دارالفنون امیرکبیر می رسد که همزمان با تاسیس این دارالفنون مدرسه ای در روستای ترکان ایجاد گردید که هم اکنون به عنوان منزل مسکونی مرحوم قباد عمرانی مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین تمامی دانش آموزان از منطقه هرات و مروست سابق و شهرستان خاتم و بخش مروست کنونی جهت تحصیل به این مدرسه می آمدند،و تنها مدرسه ی این منطقه بزرگ همین مدرسه و دبستان بود(که به دبستان زهره معروف بود ) به هر حال همین مدارس بودند که از این روستا تعداد بسیار زیادی از جوانان به پست های مهم دولتی و خصوصی رسیدند که هر کدام از آنها مایه افتخار این روستا هستند.از جمله" سعدالله عمرانی" که تقریبا از مسن ترین این افتخارات است و هم اکنون بعد از گذشت حدود ۶۰ سال مجدداً به روستا باز گشته و در جهت آبادانی این روستا اقداماتی انجام داده که در همین جا لازم میدانم از وی تشکر و قدر دانی نمایم.
در این روستا لهجه به خصوصی وجود دارد که ریشه اصلی آن از زبان اصیل فارسی می باشد، بطوریکه ادای کلمات به صورت فارسی بوده اما در روستاهای اطراف چنین لحجه شیرینی وجود ندارد و فارسی ترین زبان و لهجه این منطقه مربوط به روستای ترکان است...
خوشبختانه بعد از انقلاب اقدامات عمرانی و رفاهی زیادی در این روستا صورت گرفته که بعنوان مثال می توان از ساختمانهای دولتی جدیدی چون: مرکز بهداشت که در حال درمانگاه شدن می باشد، دبیرستانهای شبانه روزی، ساختمان بسیج، کتابخانه، بانکهای کشاورزی و صادرات،کارخانجات و غیره را نام برد...
وجود ساختمان مخابرات و ایجاد خط تلفن ثابت و همراه تاثیر شگرفی در این روستا داشته بطوریکه هم اکنون مهم ترین وسیله ارتباطی کشاورزان تلفن همراه می باشد...وجود چاههای کشاورزی که هم اکنون علاوه برکاشت محصولات قدیمی و سنتی به کاشت پسته نیز تغییر نموده باعث ایجاد اشتغال و درآمدی جهت کشاورزان گردیده، اما متاسفانه بعلت ایجاد چاههای عمیق کشاورزی و غیر اصولی که در این دهه گذشته صورت گرفته باعث کاهش بیش از حد آب قناتها گردیده بطوریکه کشاورزان با مشکلات کمبود آب روبه رو هستند.
وجود جاده بین شهری سیرجان- اصفهان به موقعیت سوق الجیشی روستا کمک شایانی نموده بطوریکه از این طریق نیز منبع درآمدی برای تعدادی فراهم آمده است.
محصولات کشاورزی،نحوه آبیاری و تامین آب:
روستای ترکان آب شرب و کشاورزی خود را به دو طریق قنات و چاه کشاورزی تامین می کند. این روستا از چندین رشته قنات به نامهای قنات ، کنه سر، قنات باغ، انجیره، علی آباد و شمس آباد تشکیل گردیده، همچنین سابق آب کشاورزی خود را از این چند قنات تامین میکرد تا اینکه بر اثر خشکسالی قنات انجیره و علی آباد خشک شده و هم اکنون قنات های کنه سر ، قنات باغ و شمس آباد مورد استفاده کشاورزان قرار می گیرد.
روستای ترکان آب خود را از ۲ منطقه قنات باغ و شمس آباد و همچنین از چندین چاه کشاورزی که بعد از انقلاب حفر گردید،تامین میکند.(چاه کشاورزی تل سیاه،انجیره ، شمس آباد، علی آباد، سیف آباد و...)
محصولات اصلی روستا: گندم، جو، انگور، بادام، پسته، زرد آلو، انار، یونجه، وغیره می باشد.
اکثر کشاورزان در این روستا زمینی را از ارباب اجاره نموده و به امر کاشت که بیشتر محصول گندم بود اقدام مینمودند،در این مورد کشاورز از کاشتن گندم تا آبیاری و نگهداری را بر عهده داشته تا تابستان آن را درو نموده و در پایان تمامی محصول را به ارباب داده تنها مقدار ناچیزی را به عنوان دستمزد سالانه برداشت میکرد که آن هم در مقابل زحمات بسیار زیاد کشاورز محصول کمی بود،علاوه بر آن مقداری از محصول به دشت بان (نگهبان دشت) و مقداری به کدخدای روستا می رسید که در نهایت کمترین سهمیه به کشاورز می رسید.
بهر حال نحوه کاشت داشت و برداشت محصول در زمان سابق بسیار بسیار برای کشاورز سخت و طاقت فرسا بوده و بطور کلی مقرون به صرفه نبود تا اینکه بعد از انقلاب با خروج ارباب و حذف نظام فئودالی کشاورزان به مقداری آب و زمین دسترسی پیدا نمودند تا بتوانند شکم زن و بچه های خود را سیر کنند.
(آثار تاریخی)[ویرایش]
برج قدیمی
روستای ترکان بعلت اینکه در ایام گذشته بیشتر مورد هجوم دزدان و غارتگران قرار می گرفته در اطراف روستا برج و باروهای کوچک و بزرگی جهت نگهبانی از روستا وجود دارد.
مهم ترین برج ترکان برج بزرگیست که هم اکنون بعلت ساخت و ساز اهالی در بالای روستا به پائین ترین محل روستا نمایان است.این برج در سالهای بسیار دوری ساخته شده که تاریخ دقیقی از ساخت اولیه آن وجود ندارد. اما بعد از گذشت چندین سال بر اثر باران و طوفانی بزرگ تا نیمه های برج خراب می شود که تاریخ این اتفاق در حدود سال۱۲۶۸ بوده که توسط چند تن از بنّاهای روستا مجدداَ بازسازی میشود.و هم اکنون نیز با اندکی تخریب به همان صورت در پایین ترین نقطه روستا نمایان است...
شریف السادات:
یکی دیگر از آثار باستانی روستا "امامزاده شریف السادات" معروف به " چهار طاقی " میباشد که در منطقه جنوب شرقی روستا قرار گرفته و تمامی افرادی که قبلا فوت نموده اند از جمله شیخ فاضل، روحانی معروف روستا در این امامزاده و یا اطراف آن به خاک سپرده شده اند.
در قدیم هر پنج شنبه عصر روحانی محل در این امامزاده روضه می خواند و مطرب محل نیز دور گنبد امامزاده ساز و نقاره مخصوص می نواخت و هر پنج شنبه محل راز و نیاز اهالی بود، اما هم اکنون از مطرب و ساز و نقاره خبری نیست و فقط روحانی محل روضه خوانی می کند.
گنبد چهارده معصوم:
در شمال روستای ترکان اتاقکی گنبدی شکل وجود داشت که هم اکنون به علت تخریب آن تنها یک اتاق از آن به جا مانده .
در روایت است که فردی از عوامیها به خواب میبیند که این محل ،محل وجود و رفت و آمد چهارده معصوم بوده و از سالهای دور در این محل مردم به راز و نیاز و روضه خوانی می پرداختند. صبح روز عاشورا تمامی اهالی با دسته های سینه زنی و زنجیر زنی به همراه نخل روستا(مافه) به این محل آمده و مشغول عزاداری می شوند.
همچنین در روز چهاردهم فروردین نیز اهالی از صبح زود به این محل آمده و مشغول پختن آش نذری (آش گندم ) می شوند
و تا ظهر در آن جا میمانند و با خانواده خود و دیگر اهالی مشغول تفریح و بحث و گفتگو میشوند. در این روز تمام اهالی از صبح زود قبل از طلوع آفتاب به اطراف گنبد چهارده معصوم آمده و با گذاشتن چند گلوخ و آجر اجاقی درست می کنند و با جمع آوری مقداری هیزم آتش درست میکنند تا اینکه در ساعت ۹ صبح تمام اهالی آش خود را پخته و آماده میکنند.
بسیاری از اهالی هرات و مروست و هرابرجان جهت بازدید از مراسم و آش خوردن توسط اهالی و اقوام دعوت می شوند و در پایان با اتمام روضه خوانی مراسم نیز به پایان می رسد.
در قدیم رسم بود که تمام افراد روستا در این روز می بایست به گنبد چهارده معصوم رفته و بوسیله دودهای اجاق آتش نوک دماغ خود را سیاه می کردند و از این طریق به اهالی می رساندند که ما در مراسم چهارده معصوم شرکت کرده ایم.
منبع: وبلاگ روستای ترکان
