آب انبارهای تاریخی سمنان
گذری بر آب انبارهای تاریخی سمنان+تصاویر
خبرگزاری تسنیم: ایرانیان در گذشته در کنار ساخت قنات‌ها و سدها، به ذخیره سازی آب‌های فراوان زمستانی برای به مصرف رساندن آنها در فصل‌های گرم سال نیز توجه داشته‌اند و برای تحقق این مسئله، «آب‌انبار» را بنیان گذاشته‌اند.
نسخه قابل چاپ
به گزارش خبرگزاری تسنیم از سمنان، این آب‌انبارها محلی برای تأمین آب شرب مردم بوده و به دلیل نوع ساخت و معماری مناسب، آب موجود در این آب‌انبارها همیشه خنک بوده است.
مردم استان سمنان نیز به دلیل قرار داشتن این استان در منطقه‌ای نیمه بیابانی، از گذشته‌های دور به‌ضرورت وجود آب‌انبار پی برده بودند.
بر همین اساس نیز آب‌انبارهای بسیاری در این استان وجود دارد که به‌مرورزمان و با فراهم شدن امکان دسترسی آسان مردم به آب، رفته‌رفته این آب‌انبارها از رونق افتاده و در حال حاضر کاربرد چندانی ندارند و بیشتر به‌عنوان یادگاری از گذشته به آنها نگریسته می‌شود.
در این مجال، با این آب‌انبارهای تاریخی آشنا می‌شویم.
آب‌انبار قلی
در مقابل حمام قلی در سمنان، آب‌انباری قدیمی وجود دارد که به آب‌انبار قلی معروف است و این آب‌انبار در سال ۹۱۲ ه.ش احداث‌شده است.
بر بالای مدخل ورودی آب‌انبار لوحه سنگی مستطیل شکلی به چشم می‌خورد که اشعاری بر روی آن منقوش شده است.
آب‌انبار امامزاده علوی
این آب‌انبار طبق نوشته صنیع‌الدوله، توسط اسماعیل‌خان سنگسری برادر ذوالفقار خان، حاکم جبار سمنان در زمان فتحعلی شاه قاجار ساخته‌شده است.
این آب‌انبار فاقد کتیبه است ولی بر بالای آن آثار یک فرورفتگی به چشم می‌خورد که به‌احتمال‌زیاد محل نصب کتیبه‌ای بوده است.
بر بالای منبع اصلی آب، گنبد مخروطی با بادگیر برای خنک کردن آب وجود دارد.
آب‌انبار ناسار
یکی از مهم‌ترین و عمیق‌ترین آب‌انبارهای سمنان، آب‌انبار ناسار است که در دوران قاجاریه ساخته‌شده است.
این آب‌انبار دارای سردر بزرگی است. بر بالای مدخل ورودی آب‌انبار نیز لوحه‌ای سنگی نصب‌شده که اشعاری بر آن حجاری‌شده است.
آب‌انبار ناسار، دارای پله‌های سنگی پهن و بلند است و سقف پایین آب‌انبار مشتمل بر ایوانی است که به‌صورت دایره و به‌وسیله راهرویی که در سمت راست آب‌انبار قرار دارد به قسمت اصلی راه می‌یابد.
سقف بلند آن، گنبدی و دارای سوراخی بزرگ است که نور داخل آب‌انبار را تأمین می‌کند.
آب‌انبار پاچنار
در نزدیکی قلعه کوچک پاچنار در سمنان، آب‌انبار آجری به نسبت کوچکی قرار دارد که به آب‌انبار پاچنار معروف است و این آب‌انبار دارای سر در آجری و پشت بغل‌های آجری با تزئینات هفت و هشت است.
بر بالای سر در آب‌انبار، کتیبه‌ای سنگی به چشم می‌خورد که اشعاری بر روی آن نوشته‌شده است و چنانچه از مفاد کتیبه برمی‌آید، این آب‌انبار در زمان قاجاریه ساخته‌شده است و بر بالای منبع آب این بنای تاریخی گنبد بزرگ خشتی مخروطی شکل با بادگیر احداث‌شده است.
آب‌انبار صادقیه
آب‌انبار صادقیه در نزدیکی در جنوبی مسجد امام خمینی (ره) در سمنان و در کنار مدرسه‌ای به همین نام واقع‌شده است.
این بنا که در اوایل مشروطیت ساخته‌شده به آب‌انبار صادق خان نیز معروف است و سر در این آب‌انبار آجری و فاقد تزئینات است.
بر بالای مدخل ورودی آب‌انبار کتیبه‌ای به چشم می‌خورد که بدون لوح سنگی است.
آب‌انبار توکلی
آب‌انبار توکلی در خیابان شهید باهنر سمنان قرار دارد. سر در آن آجری و در قسمت بالا و سرتاسر آن با قطار بندی ساده‌ای که به کمک دو رج آجر به‌طور سه‌گوش قرار دارند زینت داده‌شده است.
بر بالای مدخل ورودی آب‌انبار دو نقش از کاشی وجود دارد که عباراتی بر روی آن نقش بسته است.
دیوارهای طرفین آب‌انبار اندکی به جلو متمایل است و در گوشه آن، دو ستون مدور زیبا ساخته‌شده و بر پیشانی سر در آب‌انبار نام "احمد توکلی " بر کاشی لاجوردی به چشم می‌خورد. آب‌انبار دارای ۳۲ پله سنگی به ارتفاع ۲۷ سانتی‌متر است که سقف آن را طاق گهواره‌ای کوتاه با تزئینات آجری زیگزاک تشکیل می‌دهند.
آب‌انبار کارخانه
یکی از زیباترین آب‌انبارهای سمنان و جالب‌ترین آب‌انبار حاشیه شمالی کویر را می‌توان آب‌انبار کارخانه به‌حساب آورد.
این آب‌انبار به علت مجاورت با کارخانه ریسندگی و بافندگی شهر سمنان که خود نیز دارای قدمتی حدود ۸۰ ساله است به این نام خوانده می‌شود.
آب‌انبار کارخانه در سال ۱۳۱۰ هجری شمسی یعنی همزمان با احداث کارخانه مذکور توسط حاج علی‌نقی کاشانی تاجر معروف وقت ساخته‌شده است.
این آب‌انبار دارای سر در زیبا مزین به تزئینات آجری عالی است. دو طرف آب‌انبار، اندکی به جلو متمایل شده و به‌این‌ترتیب، طرح ذوزنقه‌ای پیش فضای آن را به وجود آورده است.
بر بالای مدخل ورودی، تزئینات گچ‌بری همراه با نقوش اسلیمی، وجود دارد که در آن نقش دو شیر نیز به چشم می‌خورد.
در این آب‌انبار، کتیبه‌ای وجود ندارد و سقف آن گهواره‌ای کوتاه با تزئینات آجری ساده است.
آب‌انبار چوب مسجد
آب‌انبار چوب مسجد که در خیابان آیت‌الله طالقانی و نزدیک میدان ابوذر سمنان واقع‌شده، در سال ۱۳۳۴ ه.ش ساخته‌شده است.
این آب‌انبار دارای سقف آجری با تزیینات هفت و هشت و کتیبه‌ای از کاشی است که اشعاری به خط سفید لاجوردی بر روی آن نوشته‌شده است.
پشت بغل‌های دو طرف مدخل ورودی دارای کاشی‌های هفت‌رنگ زیبایی است.
آب‌انبار شرق سمنان
این آب‌انبار در شرق سمنان و در جنوب مسیر اصلی تهران – مشهد، پائین تر از پارک جنگلی سوکان واقع‌شده است.
این آب‌انبار دارای سر در آجری است و سقف گهواره‌ای آن با آجر به‌طور ساده پوشانده شده و فاقد تزئینات معماری است.
آب‌انبار سنا دره
این آب‌انبار در آرامستان سابق سنا دره سمنان واقع است.
سردر آن ساده و طاق گهواره‌ای آن از گچ پوشانده شده و منبع اصلی آن از خشت و گل درست‌شده است.
آب‌انبار بیابانک
این آب‌انبار در روستای بیابانک واقع‌شده، دارای سر در آجری ساده و منبع آب پله‌ای مدور آجری است.
آب‌انبار لاسجرد
این آب‌انبار در روستای لاسجرد در کنار راه اصلی و ارتباطی به روستا واقع‌شده و دارای منبع آب خشتی و گلی پله مانند (کوتاه) مدور و طاق آبگیری کوتاه است.
آب‌انبار سرخه
آب‌انبار باستانی سرخه که در خیابان عاشورا در شهر سرخه قرار دارد بزرگ‌ترین، زیباترین و مهم‌ترین آب‌انبار این شهر است که بر اساس معماری سنتی خاص ناحیه کویری با گنبد عظیم مخروطی تا بالای منبع آن پله‌های مدوری احداث‌شده است.
بر بالای گنبد آن بادگیری کوچک برای عبور جریان هوا به چشم می‌خورد و از مدخل ورودی آب‌انبار که اکنون بسته است تا شیرهای آب بیش از چهل‌پله وجود دارد.
قدمت این آب‌انبار را بیش از چهار قرن تخمین زده‌اند.
آب‌انبار گرمسار
بزرگ‌ترین آب‌انبار شهرستان گرمسار است که از بناهای بسیار جالب این ناحیه به شمار می‌رود.
این آب‌انبار در ضلع شمالی مسجد جامع گرمسار بناشده و منبع بزرگ و اصلی آن به‌صورت گنبد پله‌ای مدور آجری در داخل کوچه قرار دارد که به‌صورت میدانگاهی درآمده است.
تعداد پله‌های مدور آن از ابتدای زمین تا ابتدای بادگیر ۲۴ پله است.
ژرفای آبگیر آن در حدود ۱۴ متر بود که به مدت پنج ماه از سال آب آشامیدنی اهالی شهر و حومه آن را تأمین می‌کرد.
سر در بزرگ و طاق گهواره‌ای آب‌انبار مذکور در سمت بازار بود که اینک مسدود شده است.
سایر آب‌انبارهای تاریخی استان سمنان:
آب‌انبار جهادیه (شاهجوی) در سمنان، آب‌انبار حاجی شیخ در خیابان ابوذر سمنان، آب‌انبار علی‌آباد در گرمسار، آب‌انبار کوشک در گرمسار، آب‌انبار ده نمک در روستا ده نمک گرمسار، آب‌انبار رستم‌آباد در روستای رستم‌آباد گرمسار
http://www.tasnimnews.com/Home/Single/۶۹۳۵۹۹
|
