اشکهران
روستاي اشكهران يكي از روستاهاي بخش بن رود از توابع شهرستان اصفهان ميباشد.اين روستا از شمال به رودخانه زاينده رود و منطقه كوهپايه ،از جنوب به اراضي جرقويه ، از شرق به شهرستان ورزنه وتالاب گاو خوني واز غرب به بخش جلگه منتهي مي شود .
وجه تصميه اشكهران «اشكهران از ديد تاريخ نويسان»
حمدالله مستوفي درباره ي ناحيه رويدشت كه يك از نواحي اصفهان در قرن هشتم به حساب مي آمده گفته است كه منطقه رودشت شصت پاره ديه (ده) داشت كه از بين آنها ورزنه ، اشكهران (اشكهران ) ، قورتان ( قولفان )و كمندان ، معظم قواي آن بوده است.(مستوفي حمدا لله –قدهه القلوب،صفحه ۵۱)
كه در هر يك به گفته مستوفي كمابيش هزار خانه وجود داشته است. همچنين بازارها ومساجد ومدرسه وحمام وخانقاه در هر كدام از روستاهاي مزبور ساخته شده است (كه هنوز آثاري از انبارها وقلعه هاي آن زمان در اين روستا به جاي مانده است كه خود صحت اين مطلب را تائيد مي كند .)
بناهاي قديمي روستاي اشكهران[ویرایش]
قلعه
قلعه اشكهران بزرگترين عامل در جلوگيري
از تهاجم قبيله ها وديگر قشرها بوده است . در
گذشته به علت اينكه جمعيت روستاها كم ووسايل
دفاع ابتدايي شامل اسلحه هاي سرد بوده است .
مردم روستا جهت مقابله با خطرات ومقابله با راهزنان كه گاه وبيگاه به جان ومال روستائيان دستبرد ميزدند ،به صورت اجتماعي در داخل اين قلعه ها ودژهاي بلند زندگي مي كردند .
در قسمت غربي روستاي اشكهران يك قلعه بسيار بزرگ بنا شده است كه در چهار گوشه آن چهار برج قرار گرفته است .در اطرا ف اين برج ها سوراخهايي جهت تير اندازي ونظارت به اطرا ف ايجاد شده است. ارتفاع برجها در حدود۱۲ متر است . يك درب بسيار بزرگ در قسمت شرقي اين قلعه واقع شده است كه به درون آن راه دارد. الان نيز اين قلعه خالي از جمعيت است ولي ازبناهاي بجا مانده جهت برخي كارها استفاده مي شود .
لازم به ذكر است كه بزرگترين قلعه در اين بخش در روستا ي قورتان است كه اين روستا در يك كيلو متري اشكهران واقع مي باشد ودرگذشته هنگام هجوم راهزنان ، مردم روستاهاي اطراف به آن قلعه پناه مي بردند .
انبار آب[ویرایش]
يكي از بناهاي قديمي اين روستا ،انبار قديمي مي باشد كه به شيوه اي خاص وزيبا ساخته شده است .چون اين منطقه از روزگار قديم با مشكل كم آبي مواجه
بوده است ، لذا انبارهايي در روستا بنا مي كردند ودر مواقع لزوم آن را پرآب مي كردند ودر مخزن انبار تا چندين ماه ذخيره مي كردند . انباري كه در حال حاضر در روستا به شيوه سنتي بنا شده است درساخت وساز آن از مصالحي چون آجر،گل ومواد ديگري استفاده شده و به صورت گنبدي آن را بنا كرده اند .از اين نمونه فقط يك مورد بيشتر ساخته نشده است .علت آن شايد به خاطر كمي جمعيت وكوچك بودن روستا بوده است . البته اين انبار از نظر بهداشتي داراي مشكلات زيادي بوده است. نكته جالب در بناي اين انبار اين است كه ساختمان انبار طوري بنا شده است كه آب آن هميشه خنك وسرد است وبر فراز اين انبار بادگيرهايي جهت خنك نگه داشتن آب انبار ساخته شده است. در حال حاضر ازآب اين انبار استفاده نمي شود وقبل ازاينكه آب آشا ميدني به اين روستا لوله كشي شوداين انبارها به وسيله تانكرهاي آب پر ميشد وآب آن مورد استفاده قرار مي گرفت.
پل قديمي[ویرایش]
پلي كه به دست يك معمار يزدي و باهمكاري مردم روستا در سال… برروي رودخانه زاينده روددركنارروستاي اشكهران ساخته شد،درعرض چند روز توسط سيلاب ويران شد وبه گفته قدماي محل اين پل هنوز به طور كامل ساخته نشده بود كه به دليل كوتاه بودن ستونهاي
آن وفاقد استحكام بودن در اثر سيلابي كه در اين رودخانه جاري شد ،فرو ريخت كه بعدا روي اين رودخانه پل سيماني ديگري بادقت بيشتري بناشد.
برج هاوكبوترخانه ها[ویرایش]
تقربيابيشترروستاهاي قديمي توابع اصفهان داراي برج هاوكبوترخانه هايي مي باشندكه اشكهران نيز يكي از اين روستاهامي با شدكه در آن كبو تر خا نه ديده مي شود.وجوداين برجهاوكبوترخانه ها مزايائي داشته است.ولي الان هيچ استفاده اي ازاين كبوترخانه هانمي شود.چون اين كبوتر خانه هابيشتر در مزارع ساخته مي شد،مي توان فهميدكه ازفضله آنهابه عنوان كود استفاده مي شد. اين برجهارافقط به كبوتران اختصاص مي دادندتاكبوتران ازمزارع به راحتي غذاي خود را تامين كنند واز طرف ديگر كشاورزان بتوانند از فضولات آنهابه عنوان كوداستفاده كنند.به گفته قدماي روستااستفاده هاي ديگري كه ازاين برجهامي شد ،اين بودكه عده اي ازروستائيان درداخل اين برجهابه نگهداري از مزارع و روستامي پرداختندوبه همين خاطراينكبوترخانه ها بيشتر درسر راه اصلي ورود به روستابنامي شد.زيراهمان طوركه گفته شد در قديم الايام غارت ودزدي بسيار رايج بوده است .
امام زاده بابا شيخ علي[ویرایش]
اين امام زاده با قدمت نسبتاً زياد در نزديكي گلستان شهدا واقع شده است.طبق مندرجات كتيبه اي كه اخيراًدر مورد اين بنا در دسترس قرار گرفته است اطلاعا ت بيشتري را در مورد بيو گرافي فرد مذكور دراختيار ما قرار مي دهد.
موقعيت عمومي- خصوصي
وجه تسميه ي بن رود[ویرایش]
بن به معني ريشه وانتها و به دليل قرار گرفتن در انتهاي رود خانه ي زاينده رود،بن رود نام گرفته است.
جمعيت اين بخش در حدود ۲۷۰۰۰نفر است بخش بن رود داراي يك شهرستان به نام ورزنه ،دو دهستان و۱۷ روستا است .اين بخش در حدود۴/۱۳ درصد از وسعت شهرستان اصفهان را به خود اختصاص داده است.
روستاي اشكهران كه يكي از روستاهاي اين بخش ميباشد به علت واقع شدن در مجاور رود خانه زاينده رود از يك طرف ونيز احاطه شدن به واسطه باغهاودشتهاي اطراف از طرف ديگر،از طبيعتي بسيار سبز بر خوردار مي باشد.
آب وهوا[ویرایش]
ميزان متوسط بارندگي ساليانه اين روستا با ميزان متوسط بارندگي شهر ورزنه كه در فاصله ۵كيومتري اين روستا واقع شده است،تفاوت محسوسي دارد .اين ميزان بارندگي در حدود ۸۵ ميلي متر است.
آب و هواي گرم وخشك به علت مجاورت با كوير داراي تابستان هايي خيلي گرم وزمستان هايي نسبتا سردي مي باشد.به همين علت اختلاف درجه حرارت در شب و روزمتفاوت مي باشد .خشك ترين ماههاي اين بخش در ماههاي تير ومرداد مي باشدكه مي توان گفت بارندگي اصلا وجود ندارد.
پوشش گياهي[ویرایش]
شرايط نسبتا مساعد آب وهوايي وجنس مرغوب خاك در اين منطقه پوشش گياهي خوبي راايجاد كرده است ،به علت كم بودن بارندگي در اين منطقه وواقع شدن دركنارمنطقه كويري كشت ديم اصلا صورت نمي گيرد. بيشتر محصولاتي از قبيل گندم وجو ،چغندر قند پنبه ،يونجه و محصولاتي جاليزي مانندخربزه ، هندوانه ،گوجه ، خيار…رامي توان نام برد.كه ازاين قبيل ميوه هانيز درحداستفاده عموم روستابه عمل مي آيد.
بقولات وسبزيجات[ویرایش]
بزيجات اين روستا شامل محصولات زير است :شاهي،تره،تربچه،ريحان نعناع، شنبليله جعفري، چغندر، زردك (هويج)،بادمجان، شلغم،كدو، پياز كه بيشتراين محصولات به اندازه نياز ومصرف خانواده ها به عمل مي آيد .
محصولات كشاورزي وميوه ها[ویرایش]
سابقاگندم روستاي اشكهران ومنطقه «بن رود»چندان خوب نبوده است.
به همين جهت ازنان محلي آن هيچ وقت تعريف نمي شد.
ولي درحالحاضرگندم دراين بخش وبلوك رويدشت ازنوع بهترين گندم محسوب مي شود.
از سايرحبوبات ومحصولات پنبه ،جو، ارزن ذرت ، كنجد ، شاهدانه وسياهدانه مانند ساير نقاط بخش به عمل مي آيد.
يونجه سهم عمده غذاي حيواتات در اين روستا مي باشد .
يونجه اي كه دراين روستا كاشته ميشود تا ۷ مرتبه چيده ميشود ودوام آن تا ۷ الي۸ سال مي باشد.
دراين روستاعلف شيرين بيان به مقدار فراوان به چشم مي خورد.
به طوري كه امسال يعني در سال ۸۱ مقدار زيادي از اين گياه جمع آوري شد
وبه شهرستان هايي مانند شيراز فرستاده شد. به زبان محلي، اين گياه ًٌُُ«چيله» يا« آند» نام دارد.
← اقسام ميوه هااز درختان ميوه اي كه در اين روستا زياد به چشم مي خوردمي توان به درخت توت واناراشاره كرد.
درختان ديگري مانند زردآلو ،آلوچه ،شكرپاره ،سنجد ،پسته، انار، انگوروانجير نيز
در باغهاي اين روستاسابقامحصولات خوبي در برداشتند
ولي اخيرابه خاطر زمستان سردي درسال۳۷۵ ۱ باعث شد كه ييشتر درختان باغ ها
از جمله انار مورد تهاجم اين سرماقرارگيرد به طوري كه اين نوع درخت به ندرت در روستايافت مي شود.
← درختچه هاي گلاز درختان گلي كه در اين روستا پرورش داده مي شوند
فقط به درختان گل سرخ،آتشي وگل محمدي مي توان اشاره كرد.
ازگل محمدي بيشتر درتهيه گلاب استفاده مي شود.
فصل گل دهي اين درختچه ها در فصل بهار به مدت كوتاهي مي باشد.
پرندگان[ویرایش]
اين روستا به دليل سرسبز بودن و خوش آب وهوا بودن و از همه مهمتر قرار گرفتن در كنار رود خانه زاينده رود زيستگاه پرندگان بسياري بوده است .
از پرندگان در اين بخش مي توان كبوتر خانگي و صحرائي ،گنجشك وسارا رابه تعداد بيشمار يافت .
يك نوع گنجشك در اين بخش كاكلي نام دارد كه مانند خروس تاج دارد .
نوع ديگر آن كلاغ وزاغ كه به آنها كلاغ زنگي نيز گفته مي شود،در اين منطقه ديده ي شوند .
در اطراف رود خانه پرندگاني به نام هاي
لاشخور و لك لك نيز ديده مي شوند.از انواع پرندگان مي توان غاز،اردك،پرستو وجغد را نام برد را نام برد.
حيوانات وحشي واهلي[ویرایش]
روستاي اشكهران همانطوركه قبلا گفته شد به علت مجاوربودن با رود خانه زاينده رود ونزديك بودن با باطلاق گاو خوني در طول فصل هاي سال كما بيش محل زيست بيشتر حيوانات اين باطلاق بوده است از جمله :گرگ، شغال، روباه، گراز، از ويژگيهاي مناطق صحرايي ، كويري و دشتهاي پهناور و خشك، در سطح جلگه رويدشت ميزان نزولات جوي سالانه در حدود ۸۰ ميليمتر و بسيار ناچيز است، به همين جهت تامين آب اهميت والايي براي روستاييان دارد لذا از روزگاران باستان در اكثر روستاها آب انبارهايي ساخته شده كه بعضي از آنها هنوز هم موجود است .
قديمي ترين آب انبارها در شرق
اصفهان در
کاشان و آب انبارهاي كوي كوشك صفي ۱۰۳۷ هجري ساخته شده است كه براي جلو گيري از آلودگي آبها در انبارها شيوه خنك كردن آن استفاده از بادگيرها بوده و براي هرآب انبار يك تا چهار برج خنك كننده بادگيري مي ساخته اند . (خلیلی ورزنه ، ۱۳۷۵)
ساختمان مخازن آب انبارها به این شکل است که بدنه اي استوانه شكل دارند و بيش از يك سوم(۳/۱) ظرفيت آنها در زمين نهفته است.روي مخازن آب مسقفي مخروطي گنبدي ديده مي شود كه در راس يا اطراف آن بادگيرهايي ساخته اند. برداشت آب از طريق راه پله هايي كه معمولا عمقش با گودي آب انبارها برابر و يا حدي پايين تر است انجام مي شود و با شيري كه در بعضي آب انبارها تعبيه شده آب آن تخليه مي شود.
ظرفيت آب انبارها در روستاها متفاوت و بستگي به جمعيت و پراكندگي محلات دارد. بیشتر روستاهای این منطقه آب انبارها را از طريق قناتها تامين مي كرده اند. (خلیلی ورزنه ، ۱۳۷۵)
يكي از بناهاي قديمي اين روستا انبار قديمي مي باشد كه به شيوه اي خاص وزيبا ساخته شده است .چون اين منطقه از روزگار قديم با مشكل كم آبي مواجه بوده است ، لذا انبارآبي در روستا بنا مي كردند ودر مواقع لزوم آن را پر ازآب مي كردند ودر مخزن انبار تا چندين ماه ذخيره مي كردند. ساختمان انبار طوري بنا شده است كه آب آن هميشه خنك وسرد است و علت آن وجود بادگيرهايي است كه بر فراز آن بنا شده است .در حال حاضر ازآب اين انبار استفاده نمي شود وقبل ازاينكه آب آشا ميدني به اين روستا لوله كشي شوداين انبارها به وسيله تانكرهاي آب پر ميشد وآب آن مورد استفاده قرار مي گرفت .(نقل از افراد مطلع روستا)
انباري كه در حال حاضر در روستا به شيوه سنتي بنا شده است درساخت وساز آن از مصالحي چون آجر،گل ومواد ديگري استفاده شده و به صورت گنبدي آن را بنا كرده اندتا نور و گرما را منعکس کند. از اين نمونه فقط يك مورد بيشتر ساخته نشده است .علت آن شايد به خاطر كمي جمعيت وكوچك بودن روستا بوده است . البته اين انبار از نظر بهداشتي داراي مشكلات زيادي بوده است. نكته جالب در بناي اين انبار اين است كه ساختمان انبار طوري بنا شده است كه آب آن هميشه خنك وسرد است وبر فراز اين انبار بادگيرهايي جهت خنك نگه داشتن آب انبار ساخته شده است..(نقل از افراد مطلع روستا)
در حال حاضر ازاين انبارآب استفاده نمي شود وقبل ازاينكه روستا از آب آشا ميدني لوله كشي بهره مند شود اين انبارها به وسيله تانكرهاي آب پر ميشد وآب آن مورد استفاده قرار مي گرفت.نکته جالب توجه این که فقط دختران به انبار
آب مراجعه می کردند و به ندرت زنان به آنجا مراجعه کنند.زمان مراجعه ساعت ۹ الی ۱۱صبح وزمان اوج مراجعه به آب انبارساعت ۳ الی ۵ بعد ازظهر بود. مردان و پسران حق رفتن به انبار آب در این مواقع را نداشتند. در واقع انبار آب مرکز تجمع وتعامل اجتماعی دختران بود.در آنجا دختران با همدیگر در مورد مسائل گوناگون از قبیل : ازدواج ، سریال های تلویزیونی ، پیرامون کار قالیبافی شان و ..... صحبت می کردند.
بعضی مواقع با شایعاتی که از این مکان به تمام اهالی روستا منتقل می شد جریان های اجتماعی و تعامل و برخورد اجتماعی اهالی روستا را تحت تاثیر قرار می داد .مثلا این شایعات می توانست زندگی یک خانواده را بر هم بزند.یا اینکه مقدمات ازدواج یک دختر و پسر را فراهم کرد و بیشترین علاقه دختران روستا از رفتن به آب انبار از همین امر سرچشمه می گیرد.چون این مکان کلید حل مشکلات تمام دختران و پسران روستا در امر ازدواج بود.آب انبار از سال ۱۳۷۳ با اجرای طرح لوله کشی آب منحل شدو این امر برای دختران روستا یک شوک بزرگ بود. برای زنان ۳۰ سال به بالا امروزی آب انبار خاطرات خوشی را در ذهن آنها تداعی می کند و حتی آرزو می کنند که کاش دوباره آب انباری بوجود آید. (نقل از زنان مسن مطلع روستا)
همچنین با کنار گذاشته شدن حمام عمومی، به خاطر فرسوده گی آن، زنان ودختران روستا برای تعامل و برخورد اجتماعی جای دیگری را انتخاب کردندیعنی ، مرکز تعامل وبرخورد اجتماعی خود رابه مسجد منتقل کردند.
تا قبل از سال ۱۳۷۵ دو مکان برای زنان و دختران روستا بسیار دوست داشتنی و جذاب بود یکی آب انبار و دیگری حمام عمومی روستا. چون گذشته از کارکرد اصلی این دو مکان جنبه تفریجی برایشان داشته و حس متعلق به جمع بودن و متعلق به گروهی بزرگ بودن را برای آنها ارضا می کرده که این امر از جنبه روانشناسی بسیارحائز اهمیت است .
پل قديمي اشكهران[ویرایش]
پلي كه به دست يك معمار يزدي و باهمكاري مردم روستا تقریبا در سال۱۳۶۷ برروي رودخانه زاينده روددركنارروستاي اشكهران ساخته شد، درعرض چند روز توسط سيلاب ويران شد وبه گفته قدماي محل اين پل هنوز به طور كامل ساخته نشده بود كه به دليل كوتاه بودن ستونهاي آن وفاقد استحكام بودن در اثر سيلابي كه در اين رودخانه
جاري شد ، فرو ريخت كه چندی بعددر نزدیکی همین پل خراب شده ، با همکاری جهاد سازندگی پل بتنی یا سيماني ديگري بادقت و استحکام بیشتری ساخته شد.این پل اکنون برای عبورکشاورزان از رودخانه به زمین های کشاورزی اطراف صورت می گیرد. (نقل از افراد مطلع روستا)
منبع[ویرایش]
سایت روستاهای ایران
