اهمیت اقتصادی قارچ
اطلاعات اولیه قارچها وجوه مشترک فراوانی با گیاهان و آغازیان دارند. در واقع قارچها را گاهی جزء این جانداران طبقه بندی می‌کنند، اما قارچها از بسیاری جهات چنان با سایر جانداران متفاوت هستند که بیشتر زیست شناسان آنها را در سلسله مجزا قرار می‌دهند. قارچها زندگی بسیار موفقیت آمیزی دارند. تقریبا در همه زیستگاههای در دسترس که روی زمین وجود دارد، یافت می‌شوند و بسیاری از آنها از لحاظ اقتصادی و پزشکی حائز اهمیت هستند.
انسان از زمانهای بسیار دور اهمیت قارچهای مخمر را کم و بیش می‌شناخت و از وجود آنها روی مواد قندی ، شیر ، ماست ، خمیر ترش ، سرکه ، الکل ، حتی خاک و بقایای فضولات حیوانی اطلاع داشت و برای تخمیر مواد قندی و تهیه ماست و یا برخی مواد دیگر از آنها استفاده می‌کرد. کپکهای آسکومیست گوناگون سبب پیدایش طعم بخصوص پنیرهای روکفورت ، کممبورت و ... هستند. شکلهای انگلی شامل اقسامی است که میوه‌های مختلف را بیمار می کنند و باعث زنگ جو یا ارگوت می‌شوند.
جنبه‌های مفید قارچها • قارچها همراه با باکتریها ، قندها ، آمینو اسیدها و پروتئین‌ها را تجزیه می‌کنند. قارچها مخصوصا در تجزیه لیگنین چوب نقش دارند. • از قارچها در ساختن آنتی بیوتیکها استفاده می‌شود. پنی سیلین و کریزوفولوین از آنتی بیوتیکهای مستخرجه از قارچها هستند. از قارچ پنی سیلیوم کریزوژنوم آنتی بیوتیکی به نام پنی سیلین استخراج می‌کنند که از رشد استافیلوکوکها جلوگیری می‌کند. کشف خاصیت آنتی بیوتیکی پنی سیلین اولین بار در سال ۱۹۲۵ توسط الکساندر فلیمینگ که در بیمارستان سنت ماری در لندن روی قارچ پنی سیلیوم نوتاتوم تحقیق می‌کرد، صورت گرفت. • قارچها در فرایندهای صنعتی و غذایی نظیر تهیه نان و تهیه پنیر نقش دارند. قارچهایی که مواد قندی را تخمیر کنند، قارچ قندی یا ساکارومیست هستند. از قدرت تخمیری قارچهای قندی در ایجاد الکل ، گاز کربنیک و تخمیر مواد در صنایع متعدد استفاده می‌کنند. در سالهای اخیر با روشهای اصلاح نژاد و انتخاب نژاد بهتر توانسته‌اند انواعی از مخمرها را که امتیازات بیولوژیکی زیادی نسبت به نژادهای وحشی داشته، طعم و مزه فراورده‌ها را مطبوع‌تر می‌سازند، بدست آورند.
ارزش غذایی مخمرها به علت داشتن مقدار قابل توجهی اسیدهای آمینه ، ازت ، فسفر ، ویتامینهای C و D است. در کشور چین به عنوان جبران مواد پروتئینی ، به جیره غذایی افراد از این قارچها اضافه می‌کنند. امروزه از قارچهای جنس آسپرژیلوس در تخمیر مواد غذایی زیاد استفاده می‌شود. • فرآورده‌های مختلفی از قارچها بدست می‌آید که از این فرآورده‌ها به اسیدهای آلی نظیر اسید سیتریک ، اسید گلوکونیک و اسید ایتاکونیک ، می‌توان اشاره کرد. همچنین از قارچها در تهیه هورمونها و ویتامینهایی از قبیل ریبوفلاوین ، بتاکاروتن و در تهیه آنزیمهایی نظیر پروتئازها ، آمیلازها و پکتینازها استفاده می‌شود. ماده دارویی افدرین نیز از قارچها تهیه می‌شود. • بعضی از قارچها با انجام فعالیتهای شیمیایی و تجزیه مواد در خاک اقدام به سم‌زدایی (detoxification) می‌کنند.
• قارچها در تشکیل گلسنگها به حالت سمبیوز یا همزیستی شرکت داشته و به صورت مایکوریز در ریشه برخی از گیاهان دیده می‌شوند. • مصرف خوراکی قارچ ، قارچهایی هستند که برای تغذیه جمع‌آوری می‌شوند، شامل ماش رومها ، تروفولها ، مورلها و پاف بولها. دنبلانها که به گروه تروف بولها تعلق دارند، مهمترین گروه از قارچهای خوراکی بوده و به دلیل بوی تند آنها از خوک یا سگ تربیت شده برای جمع‌آوری آنها استفاده می‌شود. از قارچهای گروه ماش رومها می‌توان به جنسهای قارچ آگاریکوس اشاره کرد. لیکوپرودون نیز دارای مصرف غذایی هستند، اوری کولاریا هم خوراکی هستند. قارچها مورلها به نظر برخی بسیار لذیذ است، ولی در برخی افراد ایجاد الرژی می‌کند. • استفاده از قارچها در کارهای تحقیقاتی : از قارچها بطور گسترده‌ای در این موارد استفاده می‌شود. قارچها را تحت عنوان کارخانه مهندسی ژنتیک هم می‌گویند. از قارچهایی که روی آنها تحقیقات وسیع در ژنتیک صورت گرفته، می‌توان به قارچ نوروسپورا اشاره کرد. مضرات قارچها • عده‌ای از قارچها نظیر ارگوت غلات به شدت سمی هستند و مسمومیت‌هایی به نام ارگوتیسم ایجاد می‌کنند، علت مسمومیت قارچ ارگوت وجود آلکالوئیدهایی مانند ارگوتوکسین در آن است. • قارچها در انسان ، دام ، طیور و گیاهان ایجاد بیماری می‌کنند. • رشد قارچها بر روی مواد مختلف نظیر ساختمانهای چوبی یا الوار ، باعث پوسیدگی این ساختمانها می‌شود. • عده‌ای از قارچهای کلاهک‌دار خوراکی و عده‌ای نیز مانند برخی از آمانیت‌ها نظیر آمانیتا فالوئیدیس به علت داشتن مواد آمانیتاتوکسین) و آمانیتاهمولیزین ، بسیار سمی و مهلک هستند. • قارچ آمانیتا موسکاریا در ردیف قارچهای مخدر ، جای دارد. ماده‌ای به نام موسکارین تولید می‌کند. در صورتی که به مقدار کم مصرف شود، دارای اثری جنون آمیز است و در صورتی که مقدار مصرف زیاد باشد، کشنده و مهلک خواهد بود.
آینده بحث بی تردید مطالبی که در بالا اشاره شد، همه فواید و زیانهای قارچها نیستند. بسیاری از گونه‌های قارچها شناخته شده‌اند که هنوز خصوصیات و فواید آنها مشخص نشده است.
|
