بسته بندی زعفران
چرا
زعفران ایران را به نام اسپانیا و امارات می شناسند؟
زعفران محصولی است که به طور عمده در استان های
خراسان رضوی و
خراسان جنوبی کاشت می شود و تأثیر بسزایی برمعیشت مردم دارد.
معرفی زعفران[ویرایش]
زعفران محصولی است که به طور عمده در استان های خراسان رضوی و جنوبی کاشت می شود و تأثیر بسزایی برمعیشت مردم دارد. طبق آمار اعلام شده، با توجه به صادرات ۳۶۶ میلیون دلاری زعفران و ۵۱/۵ میلیارد دلاری کل بخش کشاورزی درسال ۹۰، سهم ۷ درصدی صادرات بخش کشاورزی مربوط به زعفران می باشد.
نگاهی به روند تغییرات سطح زیر کشت زعفران درسالهای اخیر نشان می دهد کشت این محصول به شدت افزایش یافته است به گونه ای که طی ۳۰ سال گذشته سطح زیر کشت این محصول از ۲۵/۴ هکتار درسال ۶۰ به ۷۰هزار هکتار درسال ۹۰ رسیده که نشان از رشد ۵/۱۶ برابری آن دارد. مزیت های نسبی کاشت زعفران نسبت به سایر محصولات در بسیاری از مناطق سبب توجه کشاورزان به این محصول شده است. نیاز به آب کم، تطابق با شرایط خرده مالکی و وجود نیروی کار در فصل برداشت محصول از جمله مزایای نسبی است.
تحقیقات نشان می دهد، بین افزایش سطح زیر کشت زعفران و همین طور میزان وابستگی درآمد سالانه کشاورزان با کم آبی رابطه معنی داری وجود دارد. به طوری که با کاهش بارندگی و منافع آب مناطق جنوبی خراسان در سال های اخیر، کشاورزان این مناطق به کشت زعفران اقبال بیشتری نسبت به محصولات دیگر نشان داده اند. در بسیاری از این مناطق درآمدهای حاصل از فروش، زعفران نقش اساسی در تأمین معیشت مردم منطقه دارد.
اقبال روز افزون کشاورزان کشور به این محصول پر منفعت که محدود به استان خراسان نمی شود، مخاطراتی را به همراه دارد که عدم توجه کارشناسی مدیریت تولید، تجارت و
صنایع تبدیلی کشاورزی می تواند فرصت های توسعه این محصول را به چالشی جدی بدل کند.
ایران محصول زعفران خود را با واسطه می فروشد[ویرایش]
علی رغم سهم ۹۶ درصدی ایران درتولید جهانی زعفران، سهم اندکی از تجارت زعفران نصیب ایران می شود.
این درحالی است که اسپانیا با حدود ۲۰ تن تولید با ۱۵۰تن صادرات درسال سهم عمده ای از تجارت زعفران را به خود اختصاص داده است. ایران زعفران خود را به کشورهای واسطه می فرستد تا این کشورها کار بازاریابی را درکشورهای هدف انجام دهند و سود سرشار حاصل از این دلالی را نصیب خود کنند. مهم ترین کشورهایی که زعفران ایران را باز صادرات می کنند، اسپانیا و امارات متحده عربی هستند.
با توجه به اینکه اغلب تولیدکنندگان ایرانی هیچ تجربه ای برای بازاریابی محصول خود ندارد، مطمئنا افزایش تولید و عرضه این محصول درسال های آتی بدون ورود به بازارهای جدید و عدم افزایش تقاضا، بازار را اشباع کرده و قیمت زعفران افت محسوسی خواهد داشت. نتیجه بی تدبیری امروز و فقدان مدیریت یکپارچه در بخش تولید و تجارت زعفران بدون شک بازار این محصول را با بحران مواجه خواهد کرد.
تحقق برند ملی زعفران ایران[ویرایش]
در آخرین برنامه توسعه زعفران در سال ۸۹ قرار بر تشکیل برند واحد ملی و حفظ حقوق معنوی آن (حمایت از ثبت خواص و ویژگی های زعفران در مبادی بین المللی، کدکس غذایی و استاندارد جهانی) شده است. همچنین در این برنامه ارتقای سهم تجارت بین المللی زعفران از صادرات متوسط سالانه ۱۳۰ تن به ۳۵۰تن در سال ۱۴۰۰ و ارزآوری بیش از یک میلیارد دلار هدف گذاری شده است. این اهداف از طریق شناسایی و توسعه بازارهای فروش زعفران و نیز متعادل سازی قیمت داخلی و قیمت های بین المللی میسر می شود، که تاکنون محقق نشده است.
با افزایش سالانه بهره برداران تولید زعفران و گسترش تولید این محصول در مناطق مختلف کشور کار واحد کردن برند تولیدی این محصول به جهت تعدد ذینفعان کاری سخت و پیچیده خواهد شد. اما اگر برند ملی محقق شود، بهره برداران جدید سود بالاتر خود را در این خواهند دید که به این طرح ملی اضافه شده و زیر چتر برند ملی تولید خود را عرضه کنند.
تولید غیر بهره ور[ویرایش]
گسترش تولید زعفران در بین بهره برداران جدید که تجربه این رشته را ندارند و با نحوه کشت صحیح و اصولی زغفران بیگانه اند، بهره وری تولید این محصول را با مشکلاتی روبرو کرده به گونه ای که هم اکنون کارشناسان مهم ترین مشکل تولید زعفران را عملکرد پایین زعفران در کشور می دانند.
متوسط وضعیت عملکرد تولید زعفران ایران در ۱۸ سال مانده به سال ۸۹ برابر با ۳۲/۴ کیلوگرم در هر هکتار و مجموع تولید ۲۳۹ تن در سال ۱۳۸۹ بوده که در برنامه ملی زعفران هدف گذاری شده عملکرد تا سال ۱۴۰۰ به ۷کیلوگرم در هر هکتار و مجموع تولید به ۵۰۰ تن برسد. اما عملا شرایط تولید به گونه ای است که رشد محسوسی در عملکرد این محصول در سال های اخیر مشاهده نشده است.
به روز نبودن روش های ترویج و آموزش کشاورزی در مناطق تولید زعفران و نبود رگولاتورهای تشویقی جهت ارتقای
بهره وری این محصول مهمترین عوامل رشد نیافتگی بهره وری این محصول در کشور است.
بی توجهی به ارتقای فناوری تولید و فرآوری[ویرایش]
ورود رقبای جدید مثل چین و افغانستان به بازار زعفران لزوم تولید کیفی و ارزان را ایجاب می نماید. سوالی که مطرح است اینکه چرا کشور ایران که مدت هاست انحصار این محصول با ارزش را در اختیار داشته به فکر ارتقای فناوری در تولید و فرآوری این محصول نیفتاده است؟ فناوری های برداشت و فرآوری محصول زعفران می تواند حاشیه امنی را برای تولید ایران در بازارهای جهانی ایجاد کند.
چون در این صورت است که می توان محصولی با کیفیت تر از رقبا و ارزان تر از آن ها را وارد بازار کرد. توجه کمی به تولید زعفران و عدم برنامه ریزی صحیح پیرامون ارتقای فناوری در این بخش ضربات جدی به اقتصاد این محصول وارد خواهد کرد. چرا که در صورت عرضه زعفران ارزان تر توسط این کشورها به راحتی بازار در اختیار کشورهای رقیب قرار خواهد گرفت و در این صورت علاوه بر از دست دادن یک منبع خوب ارزآوری، زندگی روستائیان زیادی نیز با مشکل جدی مواجه خواهد شد.
چالش های دیگر[ویرایش]
از دیگر مسائل موجود در تولید زعفران ایرانی می توان به نوسانات قیمتی محصول، قیمت فزاینده پیاز زعفران، هراس از کاشت عمده زعفران به خاطر مسائلی مانند عدم ثبات بازار، نبود سرمایه اولیه کافی با توجه به هزینه های بالای کاشت زعفران در سال اول و ارائه تسهیلات اندک و نامناسب برای این محصول اشاره کرد.
از متولیان کشاورزی و تولید کشور انتظار می رود در سال تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی مدیریت نظام مندی روی این محصول محرومیت زدا و سودآور ارائه دهند و با جدی گرفتن تهدیدهای پیش روی این بخش اقتصادی کشور، موانع پیشرفت را از پیش پای کشاورزان این رشته بزدایند.
منبع[ویرایش]
مرکز تحقیقات راهبردی غذا و کشاورزی دانشگاه تهران
روزنامه کیهان
