توکسین کپک استاکی بوتریس آترا
ترجمه و تدوین : ایرج شاکر شیدا - دانشجوي كارشناسي مهندسي علوم دامي
توکسین کپک استاکی بوتریس آترا
استاکی بوتری توکسیکوز، یک بیماری است که در اثر خوردن غذاهای آلوده به سم قارچ Stachybotrysatra ایجاد می شود. این بیماری بیشتر از همه اسب و سایر حیوانات را تحت تاثیر می دهد اما انسان نیز ممکن است دچار شود(۵، ۱).
اولین این توکسیکوز در سال ۱۹۳۱ در اوکراین مشاهده گردید. بررسیهای مختلف نشان می دهد که این بیماری ایجاد عفونت نمی کند و واگیردار هم نمی باشد.
انتقال بیماری از طریق:
۱-تغذیه مشترک
۲-تزریق خون یا انتقال بافت مریض به بافت سالم
تحقیقات انجام شده در کشور های آلمان و شوروی، مشخص کرده است که شیوع این بیماری از طریق رشد و حضور کپک Stachybotrysatra روی علفهایی است که اسبها از آنها تغذیه می کنند(۱).
کپک S.atra کپکی است که با فساد بافتهای سلولزی می شود، دارای گسترش فراوان است و ایجاد اسپور می کند و اغلب در خاک وجود دارد(۵،۲).
شرایط مناسب حرارتی برای رشد این کپک ۲۰-۲۵ درجه سانتیگراد است، البته در شرایط حرارتی بین ۲-۴۰ درجه سانتیگراد هم پایدار است اما در صفر درجه سانتی گراد، رشد نمی کند. این کپک نیاز به رطوبت بالای دارد، به صورتی که در درجه حرارت ۸۰ درجه سانتی گراد در رطوبت پایین در مدت یک ساعت از بین می رود اما در رطوبت بالا در درجه حرارت ۶۰-۶۵ درجه سانتی گراد را یک ساعت و درجه حرارت ۱۰۰ درجه سانتی گراد را به مدت ۵ دقیقه تحمل کرده و از بین نمی رود. اسپور این کپک درجه حرارت ۴۰ درجه سانتی گراد را مدت های طولانی تحمل می کند. اسپور S.atra در ضمن عبور از دستگاه گوارش حیوانات زنده باقی می ماند و فقط ممکن است در ضمن فرایند های حرارتی ناشی از فعالیت های بیولوژیکی این ناحیه از بین برود.
بعضی از گونه های S.atra بی ضررند و ایجاد سم نمی کنند . عصاره استخراج شده از گونه های سمی زمانی که با پوست تماس حاصل کند ایجاد التهابات پوستی می کند ولی در مورد گونه های غیر سمی هیچ واکنشی در پوست مشاهده نشده است.
توکسین تولید شده بوسیله S.atra بسیار قوی است به طوری که اگر مقدار کمی از آن یعنی حدود ۰۰۱۷۵/ میکروگرم را در ۱۲۵/ میلی لیتر روغن زیتون حل کنند و در تماس با پوست قرار دهند، ایجاد التهاب و پر خونی می کند. این توکسین در برابر UV ،نور خورشید و اشعه ایکس ، کاملا مقاومت دارد و همچنین درجه حرارت اتوکلاو یعنی ۱۲۰ درجه سانتی گراد را به مدت یک ساعت به خوبی تحمل کرده و از بین نمی رود (۱،۲).
توکسین S.atra در برابر اسید های آلی یا غیر آلی با غلظت های حدود ۲% هم غیر فعال نمی شود، اما شرایط قلیایی آن را از بین می برد. در آب غیر محلول است اما در اتانول ،دی کلرومتان، اتر، کلروفروم و چربی ها بخوبی حل می شود.
LD۵۰ این توکسین برای سنجاب آزمایشگاهی از طریق صفاقی ۴۴/۵ mg/kg ،برای موش آزمایشگاهی ۵۱/۶mg/kg ،برای خوک آزمایشگاهی ۶۲/۴ mg/kg و برای جوجه های یک روزه آزمایشگاهی ۹۲ mg/kg است.
توکسین S.atra سبب از بین رفتن سلولهای پارامسی نوع caudatum می شود. انسان هم بخوبی حیوانات تحت تاثیر توکسین S.atra قرار می گیرد. برای مثال افرادی که علفهای خشک و کپک زده را حمل و نقل می کنند در صورت وجود خراشیدگی در بدن آنها خصوصا در بخشهای که در آنها تعریق زیاد صورت می گیرد مانند زیر بغل، تآثیر پذیری بیشترخواهد بود،که معمولا این خراشیدگی و زخمها در زیر بغل به دلیل تعرق و مرطوب بودن وسعت یافته و بیشتر می شود(۲،۱).
این توکسین سبب ایجاد التهاب آنژینی در ناحیه حلق شده و فرد بیمار احساس خستگی و کسالت می کند و در زمان تنفس از بینی نفس می کشد و در مواردی خونریزی کمی همراه با سرفه دیده می شود(۳،۷).
بنابراین افرادی که ممکن است در معرض آلودگی با این قارچ قرار گیرند، لازم است صورتشان را با ماسک بپوشانند و بعد ازحمل حصیر یا علفهای خشک شده آلوده به کپک کاملا دست و صورت خود را با آب و صابون بشویند و از پودر های ویژه، برای ضد عفونی بخشهایی از پوست که در معرض این سم قرار گرفته استفاده نمایند.
این توکسین همچنین سبب پرخونی و نکروز در بافت های مختلف می شود که این حالت مانند کوفتگی یا خون مردگی است وبه صورت نقطه ای یا خطی در مناطقی مانند غشای ریه، دیافراگم،طحال و روده مشاهده می شود. همچنین پر خونی در ششها و کبد و کلیه و اعصاب و مغز نیز دیده می شود(۷،۵،۳و۲).
منابع
۱-Drobtko، v.G. ۱۹۴۵. Stachybotryotoxicosis، a new disease of horse and humans AM. Rev. Soviet Med. P. ۲۳۸ – ۲۴۲.
۲- Forgacs، j. Carll W. T، Herring A . S .ct Hinshaw W. R. ۱۹۸۵—Toxicity of Stachybotrys atra for animals. Trans.N.Y. Acad .p. ۷۸۷ -۸۰۸.
۳-Harrach et al، ۱۹۸۳ . stachybotrytoxicosis. Appl ، Environ .Microbiol. ۴۵، ۱۴۱۹ -۱۴۲۲.
۴-Korpinen ، D.B.et Ylmaki A. ۱۹۷۲—Discovery of toxigenic Stachybotrys chartaum strains in Finland. Experientia، p. ۱۰۸ -۱۰۹.
۵-Krogh، p. ۱۹۸۷ ،Mycotoxins in food .academic press ،london.
۶-Palyusik ،M .۱۹۷۰—Experimental stachybotryoxicosis of young chiks. Sabouraudia،j.lnt. soc.Hum.Anim.Mycol. p. ۴-۸.
۷-Szatmary ،C .I .۱۹۸۳ .Stachybotrytoxicosis ، chemical ،Biological and Toxicological ، aspects ،pp. ۲۲۹ -۲۵۰.
|
