حمام زیاران
جانی تازه بر کالبد تاریخی حمام زیاران
حمام تاریخی زیاران یکی از بناهای تاریخی مربوط به اوایل دوره قاجار است که مقرر شده در هفت فاز مرمت و بازسازی شود.
به گزارش خبرگزاری فارس از
آبیک ، حمام قدیمی و تاریخی
روستای زیاران از توابع بخش مرکزی شهرستان آبیک قریب به ۲۰۰ سال قدمت دارد و یکی از آثار تاریخی این روستا است که زیر خروارها خاک پنهان و مدفون شده بود که برای بیرون آوردن آن که به محلی برای انباشت زباله تبدیل شده بود، مسئولان آستین همت را بالا زده و امسال کار مرمت و بازسازی آن را آغاز کردند و در حال حاضر این پروژه در حال انجام است.
البته به اذعان اهالی روستای زیاران تا سال ۶۵ مردم از این حمام قدیمی روستا استفاده می‌کردند و زمانی که بلااستفاده ماند، به محلی برای دفن زباله تبدیل شد که اهالی روستا مجبور شدند برای رفع بوی بد و لجن حاصل از دفن زباله، روی آن خاک بریزند و حمام تاریخی زیر خاک برود و سر حمام پوشانده شده و به پارکینگ تبدیل شد.
اهالی روستای زیاران این مطلب را هم ذکر کردند که حمام تاریخی زیاران از سوی خواهر فتحعلی شاه ساخته شده است و این مطلب را هم گفتند که حمام‌چی‌ها سه نفر بودند که برای بانوان سه خانم و برای آقایان نیز سه نفر از آقایان حضور داشتند.
برای ورود به داخل حمام تاریخی زیاران ۹ پله را طی کردیم و پایین رفتیم.
در سمت چپ ورودی حمام، مکانی قرار داشت که می‌گفتند پیشخوان است و دلاک‌های آن زمان از مردم پول استحمام دریافت می‌کردند که به گفته اهالی روستای زیاران مردم یا پول های رایج آن زمان مانند شاهی، عباسی و ریالی پرداخت می‌کردند و یا یک سری افراد، سالانه با کدخدا قرارداد منعقد می‌کردند و در ازای استحمام، گندم می‌دادند و یا برخی از مردم به جای پول نان، برنج و عدس می‌دادند.
ناگفته نماند که یک حوض مدور سیمانی کوچک (حوضک) هم در ورودی حمام قرار داشت که رامزاد کشاورز زیارانی رئیس شورای اسلامی روستای زیاران می‌گفت این حوض به این خاطر بوده که مردم پس از استحمام و خروج از حمام، پاهایشان را در آب سرد این حوض شست وشو می‌دادند که باید گفت طبق روایات وارده از ائمه اطهار (ع)، بر پاشیدن آب سرد هنگام خروج از حمام هم سفارش شده است.
به حرکت در مسیر حمام ادامه دادیم، سکوهایی در سه طرف حمام قرار داشت که می‌گفتند سربینه (رختکنی) بوده و زیر آن سوراخ‌هایی وجود داشت که می‌گفتند جای کفش بوده است.
البته در سمت چپ حمام طاقچه‌هایی وجود داشت که برای نور دادن به حمام و روشنایی آن، روی طاقچه‌ها چراغ زنبوری، شمع، فانوس و چراغ پی‌سوز قرار می‌دادند.
از وجود راهرو و نشیمنگاه در این حمام نیز نمی‌توان غفلت کرد.
زمانی که به حرکت در داخل حمام ادامه می‌دهیم به مخازن آب سرد و گرم رسیدیم، در سمت راست حمام خزانه‌ای وجود داشت که در زیر دیگ مسی آتشی روشن کرده و آب خزانه را توسط دیگ گرم می‌کردند.
در سمت راست حمام نزدیک گلخن (آتش‌خانه) اتاقک خزینه آب سرد که حوض مانند بود، قرار داشت که آب داخل آن پر می‌شد و مقدمات استحمام و نظافت اولیه در آن انجام می‌شد که البته پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سه دوش آب در این خزینه نصب شد.
در سمت چپ آتش‌خانه، اتاقک خزینه آب گرم که آن هم حوض مانند بود، وجود داشت و استحمام در آن اتاقک هم صورت می‌گرفت و اگر کسی خیلی گرمش می‌شد به سمت خزینه آب سرد می‌رفت.
البته نمی‌توان از دالان باریک و کوچک در محوطه آتش‌خانه عبور کرد که از آن به عنوان سطل زباله استفاده می‌شد.
کشاورز زیارانی رئیس شورای اسلامی روستای زیاران به خبرنگار فارس در آبیک می‌گوید: در زیر دیگ آتش‌خانه برای آتش کردن از ذغال چوب، خار و خاشاک و گون استفاده می‌شد.
وی می‌افزاید: دودکش آتش‌خانه از زیر زمین به سمت سقف حمام لوله‌کشی شده که این امر سبب می‌شد حرارت از زیر زمین احساس می‌شد و زمین و دیوارها گرم می‌شدند و به دلیل داغ بودن این لوله، کسی جرأت نمی‌کرد روی این لوله دودکش که از کف زمین رد می‌شد، پا بگذارد.
در محوطه‌ای که آتش‌خانه و خزینه‌های آب سرد و گرم قرار داشت، اگر به بالای سقف نگاه می‌کردی سقفی مدور که سوراخی به شکل دایره وجود داشت و در واقع نورگیر هندسی شکل بود، وجود داشت و دود ناشی از گرمای آب و حمام از آن خارج می‌شد.
لازم به ذکر است که بانوان روزها و آقایان شب‌ها در این حمام تاریخی روستای زیاران استحمام می‌کردند.
در نزدیکی آتش‌خانه اتاقکی وجود داشت که دالان مانند بود و به اصطلاح شاه‌نشین می‌گفتند؛ کنجکاو شدیم و پرسیدیم که این اتاقک چه کابردی داشت که یکی از اهالی روستا گفت اگر جمعیت زیادی می‌شد مردم در این مکان منتظر می‌نشستند و یا کسانی که می‌خواستند نماز بخوانند، می‌توانستند در این مکان نماز بخوانند.
رئیس شورای اسلامی روستای زیاران خاطرنشان می‌کند: روزهای جمعه که رسم بود عروسی برگزار شود، بانوان، صبح‌ها عروس و آقایان، عصرها داماد را به این حمام می‌آوردند و سپس جشن عروسی به راه می‌انداختند و عروس و داماد را راهی خانه بخت می‌کردند.
ذکر این مطلب خالی از لطف نیست که یکی از اهالی روستای زیاران به نقل از پدربزرگش به خبرنگار فارس در آبیک اذعان کرد که فتحعلی شاه یک تفریحگاه یا استراحتگاه و شکارگاه در پایین حمام زیاران داشت و یک راه تونل مانند وجود داشت که از آن ورودی، فتحعلی شاه به این حمام می‌آمد و استحمام می‌کرد و سپس به شکارگاه و استراحتگاه خود بازمی‌گشت.
مرمت حمام زیاران در ۷ فاز
عباس میرزایی رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان آبیک که برای بازدید از پروژه در حال مرمت و بازسازی حمام تاریخی زیاران حضور داشت، در جمع مردم و مسئولان اظهار کرد: طی بازدیدی از حمام مشخص شد که این حمام قابلیت احیا و مرمت را دارد و یک تیم کارشناسی از اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین به این مکان اعزام شدند و کارهای مقدماتی برای خروج این حمام از زیر خاک آغاز شد.
وی افزود: در آغاز کار احساس می‌شد دو نقطه از بنای حمام تخریب شده باشد ولی زمانی که از دل خاک بیرون آورده شد، مشخص شد که ۷۰ درصد بنا از بین رفته است.
این مسئول ادامه داد: برای مرمت و بازسازی حمام تاریخی روستای زیاران، هفت فاز و مرحله تعریف شده است.
وی اضافه کرد: در فاز نخست بررسی اولیه، در فاز دوم مطالعات اولیه از سوی متخصصان و معماران استان قزوین، در فاز سوم بیرون آوردن حمام و نقشه‌های فنی و در فاز چهارم ساخت گنبد صورت گیرد که تاکنون این چهار فاز انجام شده و به اتمام رسیده است.
لازم به ذکر است در فاز پنجم ساخت قسمت گنبدها و سقف بنا، در فاز ششم فضای داخلی بنا و در فاز هفتم کاربری و استفاده نهایی قرار است که انجام پذیرد.
یادآوری این مطلب ضروری است که حمیدرضا قاسمی مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین نیز اظهار کرده بود حمام تاریخی زیاران در سال ۹۱ با همکاری و مشارکت مردم روستای زیاران خاکبرداری شد و پس از بررسی‌های کارشناسانه با نظارت و رسیدگی متخصصان و استادکاران مرکز استان قزوین در فهرست پروژه‌های مرمتی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان آبیک قرار گرفت.
این مسئول تصریح کرده بود با توجه به تأمین اعتبار این پروژه از محل کمک‌های مردمی روستای زیاران، فاز نخست آن که شامل مرمت و بازسازی پوشش سراسر فضای حمام بود درآغاز سال ۹۲ آغاز شد که در حال حاضر فاز چهارم این پروژه در حال اجرا است.
اختصاص ۱۰۰ میلیون ریال اعتبار برای بازسازی حمام زیاران
فرماندار شهرستان آبیک به خبرنگار فارس در آبیک می‌گوید: در کمیته برنامه‌ریزی امسال شهرستان آبیک ۱۰۰ میلیون ریال برای مرمت و بازسازی حمام تاریخی روستای زیاران اعتبار در نظر گرفته شد که امیدواریم با تخصیص این اعتبار، پروژه حمام زیاران سر و سامان کامل بخشیده شود.
عبدالحسین داداشی می‌افزاید: هر انسانی به دنبال هویت خود است و به نوعی در صدد است هویت خود را ثابت کند که تاریخ و آثار تاریخی یکی از فاکتورهای اثبات هویت است که خروج حمام تاریخی زیاران یکی از اثبات هویت مردم این منطقه است.
وی ادامه می‌دهد: حمام از مکان‌هایی است که تمدن را با بهداشت مترادف می‌کند و وجود حمام تاریخی نشانه تمدن شهری در این روستا بوده و حضور مردم این روستا در حمام بیانگر این است که به موضوع بهداشت اهمیت خاصی می‌دادند.
این مسئول خاطرنشان می‌کند: حمام تاریخی روستای زیاران از آثار تاریخی خوب توابع بخش مرکزی شهرستان آبیک است که با احیا و مرمت آن، گردشگران بسیاری را سوی خود جذب می‌کند.
فرماندار شهرستان
آبیک از دهیار و شوراهای اسلامی روستای زیاران درخواست کرد که اگر مشکلی بر سر راه احیا و مرمت بازسازی حمام تاریخی وجود دارد با هماهنگی و تعامل بیشتر با بخشدار بخش مرکزی، موانع را رفع کنند.
نکته قابل توجه این است که حمام تاریخی روستای زیاران در جوار امامزاده و مسجد جامع این روستا قرار دارد که وجود درخت چنار کهنسال زنده و پر از برگ‌های سبز و نارنجی با ۷.۵ متر قطر و ۳۰۰ سال قدمت در جوار این حمام بر زیبایی این روستا افزوده است.
حال این سئوال در ذهن متبادر می‌شود که این حمام تاریخی چه کاربردی خواهد داشت که میرزایی رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان آبیک در این بازدید مطلبی گفت که دقیقا پاسخ سئوالمان بود.
میرزایی گفت: این پروژه پس از اتمام قابلیت استفاده و کاربردهای مختلفی را می‌تواند داشته باشد که با رایزنی با مسئولان استان قزوین در نظر داریم این حمام به مکانی برای گالری نمایشگاه، مرکز آموزش صنایع دستی و یا موزه مردم‌شناسی تبدیل شود.
لازم به یادآوری است که میرزا محمد تقی خان امیرکبیر صدر اعظم ایران در دوره ناصرالدین شاه قاجار بود که دستور می‌داد در روستاها و شهرها گرمابه‌های عمومی احداث شود که حمام زیاران هم احتمال اینکه یکی از این گرمابه‌هایی باشد که در دوره ناصری ساخته شده باشد، دور از ذهن نیست.
ناگفته نماند حدود سه سالی است که روستای زیاران که در بخش مرکزی شهرستان آبیک واقع شده از سوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین به عنوان منطقه نمونه گردشگری معرفی شده است.
در سال گذشته آیین صبح عاشورای زیاران معروف به آیین مافی نیز به ثبت ملی رسید.
در این آیین مردم روستای زیاران از ساعات آغازین صبح عاشورا با حمل محملی معروف به محمل اهل بیت امام حسین (ع) به محل تعزیه خوانی حرکت کرده و در این محل به سینه زنی، عزاداری و مداحی می‌پردازند.
در پنج شنبه و جمعه‌های هر هفته مسیر آبیک تا روستای زیاران و مسیر تهران تا طالقان پذیرای مسافران متعددی است که به دلیل کوهپایه‌ای بودن چشم هر مسافری را می‌نوازد البته در ایام نوروز و به ویژه در روز طبیعت مردم برای تفریح و استراحت به مناطق و روستاهای بالادست زیاران می‌روند.
اتمام مرمت و بازسازی حمام روستای زیاران که نشان دهنده قدمت روستا و میراث ارزشمند است، می‌تواند در جذب توریست و درآمدزایی روستا موثر واقع شود.
لازم به ذکر است، مقرر شده است که روستای زیاران به شهر تبدیل شود که با تحقق این امر شاهد شکوفایی، توسعه و آبادانی این روستا خواهیم بود.
گزارش[ویرایش]
هاجر عبداللهی
