خاک
اندازه گيري رطوبت خاک با دستگاه TDR[ویرایش]
رطوبت خاک را با روشهای مختلفی میتوان اندازه گیری کرد. بطور کلی آنها را میتوان به دو دسته مستقیم و غیر مستقیم تقسیم بندی نمود:
۱- روش اندازه گیری مستقیم : در این روش رطوبت خاک به روش وزنی و از طریق خشک کردن نمونه در دستگاه اتوو با درجه حرارت ۱۰۵ درجه سانتیگراد تعیین می‌شود.
۲- روشهای غیر مستقیم: در این روشها با استفاده از دستگاههای مختلف ، میزان رطوبت خاک تعیین می‌شود.
مهمترین این روشها عبارتند از:
- نوترونمتر
- بلوک گچی
- تانسیومتر
- TDR
- تتاپروب
اندازه گیری عملی رطوبت خاک[ویرایش]
نوشتار پیش‌رو اختصاص به اندازه‌گیری عملی رطوبت خاک با استفاده از دستگاه TDR) Time Domain reflectometry) دارد.
- اندازه گیری رطوبت خاک با دستگاه (TDRمدل دلتا تی):
یک دستگاه TDR از یک قسمت مرکزی گیرنده و یک سنسور میله ای تشکیل شده است . برای اندازه گیری رطوبت خاک میله های سنسور در داخل پروفیل و ترجیحا به تفکیک افقها قرار می‌گیرد. سنسور معمولا از ۴ یا ۵ میله مسی یا فلزی مشابه و هم اندازه تشکیل شده است که بصورت دایره یا کنار یکدیگر قرار گرفته است.
اساس کار دستگاه TDR براین اصل استوار است که دستگاه گیرنده علایمی را به داخل سنسور میله ای ارسال کرده که از میله ی اصلی(که معمولا میله وسطی است) این علایم خارج شده و توسط میله های کناری دریافت میشوند. هنگامی که سنسور در داخل خاک قرار دارد و بین میله ها را خاک فرا می‌گیرد بسته به میزان رطوبت خاک، زمان عبور موج الکترومغناطیس تغییر میکند و دستگاه برحسب واحدهای مختلف (بسته به تنظیم دستگاه بر روی کدام واحد) که معمولا میلی ولت، درصد رطوبت و یا مجموع هر دو است میزان رطوبت را مستقیما قرائت میکند.
← نکات مورد توجه در زمان استفادهدر هنگام استفاده از دستگاه مذکور باید موارد زیر را رعایت کرد:
۱- در خاکهای سخت قبل از فرو کردن سنسور در خاک با استفاده از میله های هم اندازه سنسور اقدام به ایجاد سوراخ در نیمرخ خاک کرده تا سنسور به راحتی داخل خاک شود.
۲- تمام سطح میله ها را خاک فرا بگیرد زیرا اگر قسمتی از میله‌ها با هوا در تماس باشد دستگاه به اشتباه رطوبت هوا را برای آن قسمت قرائت میکند.
۳- میله های سنسور با زاویه ۲۰ درجه به داخل خاک فرو برده شوند.
۴- در خاکهای سنگریزه دار بعلت عدم امکان فرو بردن سنسور میتوان قسمتی از خاک افق مربوطه را کند و در یکجا جمع کرده وسپس سنسور را داخل خاک فرو برده و اندازه گیری انجام شود.
۵- برای یک افق حداقل ۳ بار اندازه گیری و معدل گیری شود.
معمولا برای خاکهای مرتعی اندازه گیری رطوبت خاک بعد از ۲۴ ساعت پس از بارندگی نشان دهنده میزان آب قابل دسترس برای گیاهان است.
PH خاک[ویرایش]
خاک باید دارای PH مناسب باشد. هر گیاهی یک محدوده PH خاص و مناسبی را تحمل میکند اگر PH خاک کم یا زیاد باشد رشد و تولید گیاه دچار مشکل می‌شود.
گل‌ها و گیاهان زینتی از این قاعده استثناء نیستند بلکه نسبت به PH خاک حساس‌تر هستند. مثلاً مقدار PH مناسب برای گل‌ها و گیاهان زینتی در بنفشه آفریقایی ۷ – ۶ آلیسوم ۷/۵-۶ ، آزالیا ۴/۵- ۵ ، بگونیا ۵/۵ - ۷ ، میخک ۶ – ۵/۷ و شمعدانی۶ - ۸ است.
PH مناسب برای گل‌ها و گیاهان زینتی[ویرایش]
نوع گیاه PH بنفشه آفریقایی ۷-۶ آلیسوم ۵/۷-۶ آزالیا ۵-۵/۴ بگونیا ۷-۵/۵ کالندولا ۷-۵/۵ میخک ۵/۷-۶ شمعدانی ۸-۶ ماگنولیا ۶-۵ ارکیده ۵-۴
PHخاک بطور مستقیم یا غیرمستقیم رشد گیاه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. مهمترین نقش PH خاک کنترل حلالیت عناصر غذایی در خاک می‌باشد. به عبارت دیگر قابلیت جذب عناصر غذایی وابستگی زیادی به PH خاک دارد.
عناصر غذایی در PHهای مختلف، حلالیت‌های متفاوتی دارند معمولاً با افزایش PH حلالیت عناصر غذایی به جزء میلیبدون کاهش پیدا میکند. یکی از مشکلاتی که در خاکهای ایران وجود دارد PH قلیایی است، یعنی PH بالاتر از ۷. کمبود بارندگی در ایران و دارا بودن اقلیمی خشک باعث تجمع بازهای تبادلی در خاک و در نتیجه پیشرفت بسوی خاک قلیایی می‌شود. مشکل دیگر، آهکی بودن خاک است که باعث افزایش PH خاک می‌شود.
مشکلات ناشی از PH قلیایی در تغذیه گیاه[ویرایش]
PH قلیایی باعث می‌شود که حلالیت عناصر غذایی ضروری برای گیاه کاهش پیدا بکند و کمبود عناصر غذایی مثل فسفر (Pb)، آهن(Fe) ، روی (Zn) ، منگنز (Mn) در گیاه مشاهده شود. عامل عمده‌ای که در بروز این کمبودها موثر هستند آهک زیاد است و در بسیاری از منابع کمبود آهن را نیز زرده ناشی از آهک می‌نامند. لذا عامل بروز زردی، آهک زیاد در خاک است.
در مقابل خاکهای آهکی، خاکهای اسیدی وجود دارند که PH کمتر از ۷ دارند. با توجه به مقدار PH خاکهای اسیدی به دو نوع خاکهای اسیدی خفیف و اسیدی خیلی شدید تقسیم‌بندی میشوند. در خاک‌هایی که خیلی اسیدی باشند یعنی PH آنها کمتر از ۴/۵ تا ۵ باشد، حلالیت عناصر غذایی مثل آهن (Fe) ، آلومینیوم (Al) و منگنز (Mn) بقدری افزایش پیدا میکند که برای گیاه ایجاد مسمومیت میکند.
پس حلالیت عناصر غذایی وابستگی بسیار زیادی به PH خاک دارد. آهن در تغذیه گیاه، نقش بسیار مهمی دارد و وابستگی آن هم به PH خاک بسیار زیاد است. اگر PH خاک یک واحد کاهش پیدا کند حلالیت آهن هزار مرتبه افزایش می‌یابد. یا اگر PH خاک را یک مرتبه تغییر بدهیم، حلالیت منگنز (Mn)و روی (Zn) که از عناصر ضروری در تغذیه گیاه هستند صد مرتبه دچار تغییر میشوند.
راهکارهای اصلاح خاکهای آهکی و یا اسیدی[ویرایش]
اصولاً اصلاح PH خاک، کار مشکلی است معمولاً PH خاک را بعنوان یک خصوصیت ثابت در نظر می‌گیرند و خیلی تغییر نمی‌دهند. زیرا خاک دارای خاصیت تامپونی یا واحدی است و در مقابل تغییرات PH از خودش مقاومت نشان می‌دهد. لذا توصیه می‌شود با توجه به PH خاک، گیاه انتخاب و کشت شود. برای تغییر PH خاک به خاکهای اسیدی آهک اضافه می‌کنند و در نتیجه PH خاک افزایش پیدا میکند، کاری که در کشورهای اروپایی و اقلیم مرطوب صورت می‌گیرد و مشکل خاکهای آنها، اسیدی بودن است که باید از طریق مصرف آهک، PH را افزایش دهند.
مشکل خاک ایران، بالا بودن PH خاک و قلیایی بودن آن است. برای کاهش PH خاک باید از یکسری مواد اصلاح کننده یا کاهش دهنده PH استفاده بکنیم. یعنی اینکه در بعضی جاها از طریق آبیاری اسید سولفوریک و اسید کلریدریک به خاک اضافه کنیم. ولی مصرف اسید کاری مشکل و همراه با خطرات جانبی بوده و توصیه می‌شود برای کاهش PH خاک، از گوگرد استفاده بشود. عنصر گوگرد اضافه شده به خاک بوسیله‌ی باکتری تیوباسیلوس (که در خاک موجود است) اکسید شده و اسید سولفوریک تولید میکند و PH خاک را تغییر می‌دهد، اما کاهش PH خاک زیاد نیست بلکه فقط در حد یک واحد PH تغییر داده می‌شود.
در روش دیگر، PH خاک را موضعی کاهش می‌دهند تا اثرات منفی آن را از بین ببرند.
مثلاً مقدار کمی از خاک گلدان را انتخاب کرده (حدود ۲/۰ کل خاک گلدان) و PH آن را کاهش می‌دهند، وقتی ریشه گیاه به آن قسمت خاک رسید در محیط مناسب عناصر خود را دریافت میکند. روش دیگر، مصرف کودهای اسیدزا است. مصرف کود سولفات آمونیوم بطور جزیی می‌تواند PH خاک را کاهش بدهد.
منبع[ویرایش]
انجمن علمی پردیس کورش کبیر
[۱] جستارهای وابسته[ویرایش]
کود آلی
