خطیرکلا
تک نگاری روستای خطیرکلانویسنده: زینب نجف‌زاده-احسان شریعت
تک‌نگاری (Monographie) توصیفی ژرف و دقیق از یک شخص (بیوگرافی) یا یک واحد اجتماعی مانند خانواده، طایفه، یا قبیله، قشر اجتماعی، یا یک روستا یا یک واحد اجتماعی مشابه دیگر است که جنبه‌های مختلف آن را در بر می‌گیرد. تک نگاری بر اساس مشاهده مستقیم و عینی استوار است.
۱۳۹۳/۰۸/۰۷
پژوهشگر با شرکت فعال در زندگی مردم جامعه مورد بررسی، معاشرت با آنها و به کار بردن فنون مصاحبه و پرسشنامه، وقایع و امور اجتماعی را از نزدیک مشاهده، مطالعه و توصیف می‌کند.
موقعیت جغرافیایی[ویرایش]
روستای «خطیرکلا» از توابع بخش مرکزی شهرستان قائمشهر در منطقه بالا‌تجن است که سرسبزی و زیبایی آن مورد توجه همگان قرار دارد. این روستا که در فاصله ۱۳ کیلومتری از قائمشهر واقع شده است، از شمال به روستای «واکی‌کلا» و شهرستان بابل، از غرب به «باغدشت» و روستای «گاوان آهنگر»، و از شرق به روستای «میدانسر» متصل است.
پیشینه روستا
طبق گفته‌های اهالی قدیمی‌تر روستا ساکنان اولیه «خطیرکلا» از «خطیرکوه» سوادکوه به این منطقه مهاجرت کردند. سالمندترین فرد روستا می‌گوید: اهالی این محل وقتی دارای ۵۵ خانوار بود به دلیل شیوع بیماری طاعون مجبور به کوچ شدند و پس از مدتی با کوچ طایفه‌هایی چون نجاری، رمضانی و دیگر تبارها، خطیرکلای امروزین تشکیل شده است.
شکل سکونت
شکل سکونت امروزی روستا بیشتر به‌صورت متمرکز است و شکل سکونت پراکنده دیگر چون گذشته‌ها متداول نیست. در شیوه سکونت پراکنده خانوارها در مزارع و باغ‌هایی که از پدران‌شان به ارث می‌رسید سکنی می‌گزیدند. این شکل سکونت امروزه در خطیرکلا کمتر به چشم خورده و در حال ناپدید شدن است. شکل سکونت متمرکز شیوه متداول جانمایی منازل مسکونی در سالیان اخیر خطیرکلاست. به این صورت که بعضی از اهالی منزل مسکونی و محل زندگی‌شان از مزارع جدا بوده و فقط برای رسیدگی و سرکشی محصولات و کار کشاورزی به زمین‌های کشاورزی و باغ‌ها می‌روند. در سال‌های اخیر نمای کلی منازل مسکونی در روستا تا حد زیادی از حالت خانه‌های مسکونی سنتی خارج شده و به اشکال جدید درآمده است. ساخت‌و‌ساز به شیوه خانه‌های شهری با بهره‌گیری از مصالح ساختمانی جدید، شکل خانه‌های روستایی در این روستا را تغییر داده است.
خانواده روستایی
تغییرات زندگی روستایی نوع خانواده را نیز دستخوش تحول کرده است. در حال حاضر بیشتر خانواده‌ها در خطیرکلا از نوع خانواده هسته‌ای هستند. در صورتی که تا سالیان پیش اغلب خانواده‌ها، خانواده‌های گسترده بودند. یعنی پدر خانواده با پسران خود که همگی دارای همسر و فرزند بودند در یک مکان زندگی می‌کردند و اصطلاحاً سفره مشترکی داشتند. اما اکنون کمتر خانواده‌ای را می‌توان یافت که بدین صورت زندگی کند.
جاذبه‌های روستا[ویرایش]
روستای خطیرکلا جاذبه‌های دیدنی بسیاری دارد که هم شامل اماکن زیارتی و هم اماکن سیاحتی می‌شود. از جمله اماکن زیارتی که مردم منطقه به این مکان ارادت خاصی دارند مقبره «سیده سکینه» است که نسب ایشان به امام حسین(ع) می‌رسد. امامزاده سید حسین(ع) که از نوادگان امام موسی کاظم(ع) هستند هم از دیگر امامزادگان مورد احترام اهالی این روستاست. همچنین مسجدی به نام مسجد امیرالمؤمنین(ع) با مساحت تقریبی ۱۱۰۰ متر مربع در مرکز روستا قرار دارد که از معماری زیبایی برخوردار است.
تپه باستانی آذردشت (آذرتشت) از آثار باستانی موجود در روستاست که قدمت آن به «آذرمیدخت» از پادشاهان مادها باز می‌گردد. همچنین به همین نام آب‌بندانی در این مکان وجود دارد که به وسیله مزارع و شالیزارهای منطقه محصور شده است.
فعالیت‌های فرهنگی و هنری[ویرایش]
فعالیت‌های علمی، فرهنگی و هنری مردم روستا در ساختمانی که نزدیک مسجد امیرالمومنین واقع شده انجام می‌شود. در این مجتمع فرهنگی نوجوانان و جوانان روستا به فعالیت‌های فرهنگی و هنری پرداخته و اغلب اوقات فراغت خویش را در این مکان سر می‌کنند. کتابخانه عمومی، برگزاری کلاس‌های آموزشی و علمی، و انواع دیگر فعالیت‌ها از امکانات فرهنگی این مجتمع است که آن را در میان روستاهای منطقه برجسته می‌سازد. همچنین در خطیرکلا مجمتع ورزشی بزرگی وجود دارد که انواع رشته‌های ورزشی در آن به‌صورت برگزاری دوره‌های آموزشی و فعالیت‌های ورزشی وجود دارد.
تجارت و بازرگانی روستا
روستاییان با شرکت در بازار هفتگی هم به رفع نیازهای مادی خود پرداخته و هم با بیشتر اهالی روستا دیداری خواهند داشت که به جمع‌گرایی و حفظ وحدت روستا کمک می‌کند. خطیرکلا نیز همچون اغلب روستاها از این بازارهای هفتگی بی‌نصیب نمانده است. جمعه بازار خطیرکلا بستر بسیار مناسبی برای داد و ستد کالاها به‌ویژه برای بانوان روستاست. زنان روستایی از طریق جمعه بازار محصولات مختلفی چون لبنیات، سبزی، و میوه و تره‌بار را به فروش رسانده و از این طریق به اقتصاد خانواده کمک می‌کنند. محصولاتی که اغلب حاصل دسترنج همین زنان سختکوش روستایی است، بدون آن‌که درگیر چرخه واسطه‌گری شود، بدون واسطه توسط خود تولیدکنندگان به فروش می‌رسد. از این‌رو منطقی است محصولاتی که به وسیله زنان روستایی به فروش می‌رسد قیمت بسیار مناسبی داشته باشد. چرا که اسیر دست دلالان و و اسطه‌گران نشده است.
ساختار جمعیتی[ویرایش]
بر اساس آخرین سرشماری در سال ۱۳۹۰، این روستا جمعیتی بالغ بر ۳هزار و ۷۴۳ نفر داشت که این مقدار در ۱۱۶۳ خانوار جای گرفته‌اند. ترکیب جمعیتی روستا ترکیبی جوان است. به‌طوری که با ملاحظه جدول جمعیت روستا که بر حسب سن تنظیم شده است می‌توان دریافت بیشترین تعداد جمعیت روستا در فاصله سنی ۲۹-۲۵ جای گرفته اند.
اشتغال[ویرایش]
در روستای خطیرکلا افراد مسن و نسل‌های گذشته به صورت معدود به کار کشاورزی مشغولند. کشاورزی برای جوانان روستا بیشتر شغل دوم محسوب می‌شود که برای آن وقت، تلاش و انگیزه کمتری دارند. جوانان روستا معتقدند برای کار کشاورزی موفق، دارا بودن سرمایه، زمین وسیع، ابزار و ماشین‌های کشاورزی مدرن لازم است. در حال حاضر اغلب جوانان روستای خطیرکلا به مشاغل غیرکشاورزی از جمله گچ‌کاری، کاشی‌کاری، بنایی، شیشه‌بری و مشاغلی از این دست مشغولند. بخشی زیادی از جوانان تحصیلکرده روستا نیز برای مشاغل اداری و خدماتی به شهرها رفته و در آنجا مشغول به کارند. این‌گونه است که مهاجرت روستاییان خطیرکلایی به شهرها به ویژه قائمشهر و بابل افزایش یافته است. دلیل اصلی این مهاجرت کسب منفعت اقتصادی و مشاغل پردرآمدتر است.
کشاورزی روستا[ویرایش]
کل زمین‌های کشاورزی روستا در حدود ۱۰۰۰ هکتار است که ۷۰ هکتار آن را باغ مرکبات و ۲۵۰ هکتار را زمین‌های کشت برنج تشکیل می‌دهد. در سال‌های اخیر کشت برنج به دلیل مشکلات فراوان، زحمت زیاد و سود کمتر تا حد زیادی کاهش یافت و شالیزارها تبدیل به باغ مرکبات شدند. افراد روستا معتقدند باغ مرکبات در عین داشتن سود بیشتر زحمت و دشواری کمتری داشته و برای‌شان به‌صرفه‌تر است. شیوه مرسوم گذشته در بهره‌برداری زمین‌های شالیزاری یعنی «نصفه کاری» اکنون دیگر کمتر رواج دارد. زیرا زمین‌های کشت برنج نسبت به گذشته کاهش چشمگیری یافته و افراد نسبت به گذشته زمین‌های کمتری را به کشت برنج اختصاص می‌دهند. از این‌رو خود خانواده صاحب زمین توان کاری لازم برای زمین‌های محدود خود را دارد. برخی از برنج کاران در اقدامی نو چند سالی است که در دو مرحله از سال برنج می‌کارند. مرحله نخست در اوایل بهار و مرحله دوم پس از برداشت اولیه یعنی در اواسط تابستان. ویژگی دیگری که در مورد کشاورزی در این روستا جلب نظر می‌کند وجود کارگران کشاورزی غیربومی است که از دیگر استان‌ها چون گلستان و خراسان به این روستا می‌آیند.
دامداری و دامپروری در روستا کمتر دیده می‌شود. اغلب روستاییان معتقدند دیگر نمی‌توان به دامداری پرداخت. آنها دلایلی چون سختی و مرارت فراوان، گرانی هزینه علوفه، عدم وجود زمین کافی برای کاشت علوفه و سود پایین را عنوان می‌کنند. به نظر می‌رسد دیگر کشاورزی و دامپروری در شکل سنتی در حال ناپدید شدن است. به‌طوری که اکنون دیگر کسی در خطیرکلا به نگهداری گاو نمی‌پردازد. بلکه یک دامداری صنعتی بزرگ در خطیرکلا جایگزین تمامی آن فعالیت‌های قدیمی شده است.
اقلیت‌ها[ویرایش]
همواره در تمامی جوامع عده‌ای از افراد زندگی می‌کنند که به سبب ویژگی‌هایی همچون مذهب، نژاد، تبار، رنگ پوست، قومیت، اصالت جغرافیایی یا موارد دیگر در اقلیت بوده‌اند. در بخشی از روستای خطیرکلا اقلیتی زندگی می‌کنند که در منطقه به نام «ایلاتی‌ها» مشهورند. ایلاتی‌ها که از سالیان دور در این روستا سکونت داشته اند بیشتر ابزارساز بوده و از راه تهیه ابزارهای کشاورزی گذران زندگی می‌کنند. آنها نسبت به اهالی روستا زمین‌های کمتری در اختیار دارند و در کنار ابزارسازی به گله‌داری گوسفندان و دامداری نیز می‌پردازند.
فرهنگ، آداب و رسوم[ویرایش]
خطیرکلایی‌ها مردمانی بسیار خونگرم، مهمان‌نواز و مذهبی هستند. آنها قوانین سفت و سختی برای ورود غریبه‌ها به روستا نداشته و پس از مدتی هر فرد مهاجری را به گرمی پذیرا می‌شوند. اعتقادات مذهبی مردم خطیرکلا و پای‌بندی به دین و میهن را می‌شود از وجود سی‌و‌یک شهید سرافراز این روستا دریافت. مراسم مذهبی چون دهه اول محرم در خطیرکلا با شور مذهبی بسیاری برگزار می‌شود.
اقدامات عمرانی در روستا[ویرایش]
۱- اجرای طرح‌هادی در روستای خطیرکلا، شامل عقب نشینی خانه‌ها، جابه‌جایی تیرهای برق، آسفالت و بهسازی کوچه‌ها و خیابان‌ها و جدول‌کشی توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی
۲- ساخت مرکز درمانی با زیربنای ۱۲۰۰ متر مربع در ۳طبقه
۳- نظارت بر اجرای لوله کشی آب آشامیدنی با همکاری اداره آب و فاضلاب شهرستان قائمشهر
۴- ایستگاه آتش‌نشانی و تخصیص یک دستگاه خودروی ماشین آتش‌نشانی
۵- اختصاص یک دستگاه خودروی حمل زباله برای جمع‌آوری زباله‌های روستا.
