مركز توسعه روستايي و مناطق محروم كشور
دفتر امور مناطق محروم کشور تحت نظر مستقيم رياست محترم جمهوري مسئوليت هماهنگي و نظارت بر فعاليتهاي عمراني و
اشتغال‌زایی و برنامه‌ريزي را در جهت رفع عقب ماندگي و عدم توسعه نقاط دور افتاده در حوزه روستايي كشور بر عهده داشته است.
اهم فعاليت ها[ویرایش]
بر اساس مصوبه هيئت وزيران و ابلاغ معاونت توسعه مديريت و سرمايه انساني رياست محترم جمهور در فروردين ماه سال ۱۳۹۰ اين دفتر با اصلاح شرح وظايف و ساختار سازماني به مركز توسعه روستايي و مناطق محروم تغيير عنوان پيدا كرد.
در مهرماه سال ۱۳۹۱ پس از ابلاغ بازنشستگي جناب آقاي
بشارتی ، با حكم جناب آقاي رحيمي معاون اول محترم رييس جمهور ، سرپرستي مركز به جناب آقاي
پورهاشمی مشاور اجرايي معاون اول محول گرديد.
با تشكيل دفتر امور مناطق محروم كشور در اواخر سال ۱۳۶۸ ، هر ساله اعتبارات ويژه‌اي براي توسعه اين مناطق در قانون بودجه اختصاص يافته و با ساز و كار خاص و نظارت متمركز و مستمر، صرف اجراي طرحهاي عمراني زيربنايي شده است.
علاوه بر اين ، دفتر همواره سعي نموده از امكانات و توان اجرايي موجود كشور در جهت توسعه و عمران مناطق محروم حداكثر استفاده را نموده تا از طريق مراجع ذيربط و ساير دستگاه‌هاي اجرايي دولت در سنوات مختلف برنامه، اعتبارات و تسهيلاتي از ساير منابع ملي و استاني براي نقاط محروم منظور گردد كه بدين‌وسيله دستگاه‌هاي اجرايي را نسبت به تلاش و كار بيشتر در اين مناطق ترغيب و تشويق نمايد.
نحوة توزيع اعتبارات و نظارت مستمر بر كيفيت فني و شيوة هزينه‌ها ، موجب گرديده علاوه بر تقليل زمان اجراي پروژه‌ها ، كيفيت آنها ارتقا يافته و هزينه‌ها نيز در مقايسه با پروژه‌هاي مشابه در ساير مناطق كاهش يابد.
پوشش فعاليتهاي اين دفتر شامل همة نقاط دورافتاده كشور در مناطق كوهستاني، كويري، حاشيه درياها و رودخانه‌ها و ... بوده كه تركيب جمعيتي و قومي متفاوتي دارند.هر چند دسترسي سخت، صعوبت كار و دورافتادگي برخي از مناطق روستايي كه در نقاط كوهستاني مرتفع يا مناطق كويري قرار گرفته‌اند، اجراي پروژه‌هاي عمراني را با مشكل مواجه مي‌كرد، اما با تلاش و كوشش مجريان مربوطه هر ساله شاهد بهره‌مندي تعداد قابل توجه‌اي از روستاهاي كشور از امكانات زيربنايي هستيم.
با شروع فعاليت دولت نهم پس از شهريور ۱۳۸۴، آهنگ
محرومیت‌زدایی و توجه به دورترين نقاط، شدت بيشتري گرفت و در تداوم سياست بنيادي نظام اسلامي و تحقق شعار عدالت محوري رياست محترم جمهوري، رسيدگي به روستاها سرلوحه امور دولت قرار گرفت . اين واقعيت را بايد بپذيريم كه يك توجه جدي در مجموعة دولت خدمتگزار براي رسيدگي به مناطق محروم و زدودن غبار محروميت از چهرة نقاط دورافتاده شكل گرفته است كه نمونه هاي بارز آن ، توزيع
سهام عدالت ، ترميم و مقاوم سازي
مسکن روستایی ،
پزشک خانواده و
بیمه روستایی ، شكل گيري
اردوهای هجرت ۳ و اعتبار ويژه راه روستايي است.
تأمين آرامش روحي و جسمي و برقراري رفاه نسبي براي حدود ۲۲ ميليون نفر روستايي كه در بيش از ۶۸ هزار آباديِ پراكندة كم خانوار و پرخانوار در سطح كشور زندگي مي‌كنند، فقط از طريق متوليان يك دستگاه خاص ميسر نميشود، بلكه توجه و تأمين نيازها در تمامي زمينه‌ها علي‌الخصوص زيرساختهاي عمراني و معيشت و اشتغال افراد را از طريق يك همدلي و تعامل و همكاري فرابخشي طلب مي‌نمايد .
انجام اقدامات فوق از يك سو و توسعه امكانات مورد نياز جهت ايجاد اشتغال و افزايش درآمد در روستاهاي محروم از طريق پرداخت مابه‌التفاوت سود و كارمزد تسهيلات بانكي در امور كشاورزي، صنعت، مسكن و ... از سوي ديگر، منجر به حفظ جايگاه و منزلت انساني افراد شده و اميد به زندگي و نيل به آيندة بهتر در حد قابل توجهي رشد و تكامل يافته كه در نتيجه با افزايش امنيت خاطر و كار و تلاش مضاعف جهت بهبود وضع معيشت، افراد خود به دنبال بهبود وضعيت زندگي خود خواهند بود.
رويكردها و اقدمات[ویرایش]
← اقدامات عمرانيتعداد فراوان روستاها همراه با پراكندگي گستردة آنها (حدود ۳۷ هزار روستا با بيش از ۱۰۰ نفر جمعيت) ، مشكلات بسياري را براي ساماندهي و خدمات‌رساني به آنها ايجاد نموده است كه اين مشكلات همراه با ناملايمات و بعضاً قهر طبيعت، بر مشكلات زيستي در فضاهاي روستايي ايران افزوده است. از اين‌رو انجام طرحهاي مربوط به تأمين نيازهاي زيستي و توليدي اين جمعيت در مقايسه با طرحهاي توسعه و نوسازي شهرها با تأخير مواجه بوده كه براي جبران اين تأخير ، انجام طرحهاي ضربتي و اجراي برنامه‌هاي زيربنايي در نواحي روستايي با رويكرد بهبود وضعيت زندگي، در ماندگاري و ثبات جمعيت روستايي در فضاهاي سكونتي و توليدي نقش به‌سزايي دارد.
← بهره مندي از آب لوله كشي بهداشتيدسترسي به آب آشاميدني سالم به عنوان يكي از نيازهاي اساسي زندگي و تضمين‌كنندة بهداشت جامعه در اكثر نقاط به سختي و مشقت امكان پذير است و تأمين آب سالم خصوصاً جهت سكونتگاه هاي روستايي و مناطق كويري و در معرض خشكسالي، يكي از مشكلات اساسي پيش روي دولتها است.
← بهره‌مندي از راه مناسب روستاييجاده به عنوان عاملي مهم و اساسي در ايجاد تغيير و تحولات روستايي، موجب:
- بهبود وضعيت ارتباطات؛
- حفظ بهداشت و زيبايي روستا؛
- امكان كمك‌رساني در مواقع بروز سوانحي همچون زلزله و سيل؛
- اتصال نواحي روستايي به منظور سهولت دسترسي منطقه‌اي؛
- انتقال سريع بيماران اورژانسي؛
- انتقال محصولات باغي و توليدات كشاورزي به بازارهاي محلي و منطقه‌اي؛
- دسترسي به فرصتهاي رشد و توسعه؛
- رفع استرسها و افسردگي ناشي از فقدان راه؛
- تسهيل در حضور كارشناسان و متخصصان مورد نياز طرحهاي روستايي مي‌شود.
· بهره‌مندي از فضاي مناسب آموزشي و مجتمع‌هاي شبانه روزي
← توسعة آموزش وپرورش با هدف- افزايش سطح سواد و آگاهي؛
- بهبودكيفي سلامت فردي و اجتماعي؛
- ارتقاء كيفي جمعيت.
برخي خصوصيات مدارس شبانه روزي عبارتند از :
- تجميع امكانات بيشترآموزشي؛
- مراقبتهاي مستمر بر رعايت امور سلامت و بهداشت فردي؛
- كمال يابي شخصيت فردي و تأمين روحيه براي زندگي جمعي؛
- ايجاد تعادل نسبي و اعتماد به نفس جهت تثبيت موقعيت اجتماعي؛
- ايجاد محيطي پر نشاط همراه با تجهيزات كتابخانه و مطالعه، ورزش به موقع و تفريحات سالم.
· بهره‌مندي از بهسازي و طرحهاي هادي روستايي :
سلامت عمومي و سلامت رواني جامعه از طريق:
ـ حفظ بافت سنتي روستا؛
ـ فراهم آوردن امكانات لازم جهت سهولت زندگي ساكنين روستا؛
ـ به‌وجود آوردن محيطي سالم و عاري از انواع آلودگيها؛
ـ تسهيل امكان بهره‌مندي از جاذبه‌هاي طبيعي و گردشگري.
· بهره‌مندي از نعمت روشنايي برق
برق رساني به مناطق روستايي به منظور تأمين انرژي براي:
- مصارف خانگي (مانند روشنايي ، سرمايش ، گرمايش و نگه‌داري مواد غذايي)؛
- تسهيلات همگاني و خدماتي (مانند خدمات بهداشتي و درماني و تأمين آب آشاميدني)؛
- توسعة صنايع روستايي (به عنوان نيروي راه‌اندازي ابزار و ماشين‌آلات)؛
- مصارف كشاورزي (مانند پمپاژ آب درشبكه‌هاي آبياري و مزارع).
← بهره‌مندي از گاز طبيعيگاز رساني به مناطق روستايي به منظور سهولت زندگي ساكنان براي:
- رفع استرسها و مشكلات ناشي از فقدان گاز و سوخت؛
- مصارف خانگي (مانند گرمايش و پخت وپز )؛
- توسعة صنايع روستايي (به عنوان منبع حرارتي در صنايع روستايي)؛
- حفظ محيط زيست و سالم سازي محيط روستا( جلوگيري از تخريب جنگل‌ها ومراتع ).
· بهره‌مندي از دفاتر پست و مخابرات روستايي
- امكان برقراري ارتباطات تلفني بين روستاها و ساير مراكز جمعيتي؛
- عامل مهم اطلاع رساني در مواقع بروز سوانح و بلايا و...؛
- امكان دسترسي به برخي مراكز اطلاعاتي وشبكه جهاني اينترنت؛
- انجام مكاتبات ، مراودات و مرسولات پستي.
← اقدامات اشتغال‌زايي
با توجه به اهميت
عدالت اقتصادی در نظام مقدس‌اسلامي و تأكيد قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران به
مشارکت کلیه آحاد مردم در تعيين سرنوشت اقتصادي خويش، به منظور رفع فقر و محروميت و تأمين شرايط كار براي همه ، اين دفتر با پيش‌بيني تسهيلات بانكي براي متقاضيان روستاهاي محروم كشور، مبادرت به ايجاد اشتغال مولد و پويا در اين نقاط نموده است.
حال در اين راستا مي‌توان با ايجاد بسترهاي مناسب اشتغال در زمينه‌هاي مختلف اقتصادي(كشاورزي ، صنعت و خدمات ) كاهش نرخ بيكاري ، افزايش عزت نفس و نيز بالا بردن توان اقتصادي در سطح جامعه را انتظار داشت؛ چرا كه نامساعد بودن معيشت اقتصادي خانواده‌ها، تأثير منفي در كيفيت زندگي را به همراه دارد .
لذا علي‌رغم پيش‌بيني و تأمين تسهيلات بانكي ويژة خاص مناطق محروم و توسعه نيافته در سالهاي گذشته جهت توسعه امور اشتغال‌زا و افزايش درآمد روستاييان، با پيشنهاد و پيگيريهاي اين دفتر، ايجاد صندوق قرض‌الحسنه توسعة اشتغال روستايي به تصويب رسيده و سرماية اوليه اين صندوق نيز از سوي دولت و مردم تأمين گرديد.
وامهاي پرداختي از سوي اين صندوق به صورت قرض‌الحسنه بوده و هيچگونه سود انتظاري به آن تعلق نمي‌گيرد.
ضمناً مراحل معرفي و تصويب طرحها از ساختار بسيار ساده‌اي برخوردار بوده و پرداخت وام به صورت كاملاً متفاوت از شيوه‌هاي مرسوم نظام بانكي مي‌باشد.
ويژگيهاي
تسهیلات قرض‌الحسنه توسعة اشتغال روستایی- عدم دريافت وثيقه ملكي؛
- توجه به
شورای اسلامی روستا جهت شناخت و معرفي افراد واجد شرايط؛
- استقلال مالي و عدم وابستگي به هيچ يك از دستگاه‌هاي اجرايي؛
- جذب سپرده‌گذاري و منابع مردمي و كمك دولت جهت تأمين سرماية صندوق؛
- استفاده از ظرفيتهاي موجود دستگاه‌هاي اجرايي؛
- عدم دريافت سود از دريافت كنندگان تسهيلات؛
- دريافت ضمانت از روستاييان ضمن توجه به روستايي بودن منشأ ضمانتها؛
- كوتاه بودن زمان بررسي طرحها و كاهش بروكراسي اداري؛
- اعزام اكيپهاي سيار پرداخت تسهيلات در مناطق دورافتاده؛
- نظارت مستمر و عالي از سوي دفتر امور مناطق محروم كشور.
ساير حمايتهاي دولت از فعاليت اشتغال زايي
- فعاليتهاي واحدهاي توليدي و معدني بين ۶ تا ۱۲ سال؛
- خدمات مختلف پزشكي، بهداشتي و درماني؛
- فعاليتهاي بخش كشاورزي.
امور نظارتي و پيگيري[ویرایش]
كليه واحدهاي تخصصي دفتر امور مناطق محروم كشور بازديدهاي مستمري از پروژه‌هاي عمراني و اشتغال‌زايي استانها داشته كه نتايج اين بازديدها در گزارشهاي مصور و دقيق تهيه، و توسط رياست دفتر به مراجع ذيربط در استانها و وزارتخانه‌هاي مربوطه ارجاع مي‌گردد.
همه ساله به منظور تهية گزارش عملكرد اعتبارات اختصاص يافته به مناطق توسعه نيافته كشور ، هيئتهاي اعزامي اين دفتر ضمن بررسي موافقتنامه پروژه‌ها و جمع‌آوري اطلاعات دقيق از فعاليتهاي انجام شده ، تعداد روستاهايي كه با اجراي عمليات عمراني از فهرست مناطق توسعه نيافته كشور خارج مي‌شوند را مشخص مي‌نمايند.
در طول مدت اجراي پروژه‌هاي عمراني نيز گروه‌هاي نظارت فني دفتر امور مناطق محروم كشور به همراه نمايندگان دستگاه‌هاي اجرايي مستقيماً از پروژه‌ها بازديد نموده و با ارزيابي پيشرفت فيزيكي و كيفيت اجرايي پروژه‌ها براساس تعهدات موافقتنامه‌ها و استانداردهاي فني و آيين نامه‌ها و مقررات ملي ، نقاط ضعف كيفي و كمي پروژه‌ها را به صورت مصور گزارش نموده و براي رفع نواقص پيگيريهاي لازم صورت مي‌گيرد.
استمرار اين بازديدها از دورافتاده‌ترين مناطق ، باعث توجه بيشتر دستگاه‌هاي اجرايي به ارتقاء كيفيت اجراي پروژه‌هاي عمراني مناطق توسعه نيافته و انجام به موقع تعهدات گرديده است به نحوي كه دورافتادگي پروژه‌ها ، توجيهي براي ضعف كيفيت اجرا محسوب نمي‌گردد.
براي كنترل عملكرد وامهاي اشتغال‌زايي مناطق توسعه نيافته نيز مرتباً گروه‌هاي اعزامي اين دفتر از طرحهاي اشتغال‌زايي در دست اجرا به اتفاق نمايندگان بانكها و دستگاه‌هاي ذيربط بازديد به عمل آورده و ضمن ارزيابي عملكرد آنها ، در خصوص رفع مشكلات موجود پيگيريهاي لازم صورت مي‌گيرد.
نظارت همه جانبه دفتر خصوصاً بازديدهاي رئيس دفتر امور مناطق محروم كشور از دورترين و محرومترين نقاط روستايي و پيگيريهايي كه از اين طريق در مورد پروژه‌هاي خاص صورت مي‌گيرد ، موجب گرديده تا اعمال نظارت مستمر بر عملكرد دستگاه‌هاي اجرايي در مناطق توسعه نيافته و شناخت دقيق از وضعيت مناطق، به عنوان ويژگي بارز دفتر امور مناطق محروم كشور محسوب گردد.
يكي از مهم‌ترين عوامل كارايي اعتبارات ويژة توسعة روستايي و خاص مناطق محروم و كمتر توسعه يافته، ۱۰۰ درصد تخصيص يافتن اين اعتبارات مي‌باشد. اين امر موجب گرديده است كه دستگاه‌هاي اجرايي نسبت به تخصيص كامل اعتبار نگراني نداشته و پروژه را در حد اعتبار مصوب به انجام رسانند.
همچنين پروژه‌هايي كه پيشرفت مناسبي دارند، از منابع اعتبارات متمركز در اختيار دفتر تقويت مي‌گردند كه به نوبة خود عاملي در انجام سريعتر پروژه‌ها مي‌باشد. علاوه بر تزريق منابع اعتباري به پروژه‌ها، اين سازوكار ابزار مهمي در جهت جلب مشاركت استانها مي‌باشد كه موجب اتمام بسياري از پروژه‌هاي نيمه تمام روستاهاي محروم و مناطق توسعه نيافته كشور گرديده است.
لذا استمرار پيگيريها و نظارت بر امور و ارائه گزارشات وضعيت فني و اجرايي پروژه‌ها به بالاترين مقام دستگاه اجرايي و رياست محترم جمهوري و در مقابل حمايت دولت محترم از مجموعه اقدامات باعث گرديده در توسعة زيرساختهاي مناطق محروم و توسعه نيافته كشور، توفيقات بسياري حاصل گردد تا اين امر ، زيربنايي براي توسعة فعاليتهاي آينده باشد.
و اما كلام آخر اينكه :با توجه به مطالب فوق و رويكرد ويژة دولت نهم و دهم به مناطق محروم، انتظار مي‌رود وضعيت معيشتي روستاييان و زمينه‌هاي كسب درآمد مناسب، سطح رفاهي و برخورداري آنها از نظر كمي، كيفي و بهداشتي و از همه مهمتر احساس منزلت اجتماعي و كرامت انساني اين جمعيت مؤثر در
انقلاب اسلامی و دفاع مقدس نسبت به سابق ارتقاء يافته و موجب افزايش اميد به زندگي و كاهش احساس فقر آنها گردد كه در نتيجه جامعة روستايي كشور به صورت پويا به سمت رشد و توسعة بيشتر سوق خواهد يافت.
انشاءالله
عوامل موثر در پيشبرد فعاليتهاي انجام شده در مناطق محروم[ویرایش]
۱. تأسيس دفتري مستقل زير نظر رياست محترم جمهوري با بهره گيري از جايگاه نظارتي رئيس جمهور جهت نظارت، هماهنگي و پيگيري امور مناطق محروم ازطريق هماهنگي بين بخشي؛
۲. وجود روحية خدمت رساني به روستاها و افراد فقير كه با آغاز پيروزي انقلاب اسلامي و جنگ تحميلي در ايران، حركت سازندگي و توجه به روستاها و مناطق محروم از سوي بيانگذار نظام جمهوري اسلامي، مسئولين وكليه نيروها به عنوان ارزش معنوي انقلاب اسلامي معرفي گرديد.
۳. جمع آوري اطلاعات، حضور مستمر در دورترين مناطق كشور به منظور آگاهي از مشكلات و شناسايي استعدادهاي اين مناطق توسط رئيس دفتر امور مناطق محروم كشور و نيروهاي اين دفتر به طوري‌كه مشكلات و مسائل همواره ملموس بوده است؛
۴. تخصيص ۱۰۰ درصدي تمامي اعتبارات پروژه ها در صورتنامساعد بودن وضعيت منابع درآمدي واعتباري؛
۵. تمركز و اصرار بر اجراي پروژه‌هاي زير بنايي مرتبط با امور اجتماعي و اشتغال؛
۶. پيگيري پرداخت تسهيلات بانكي يارانه دار با سود و كارمزد كم؛
۷. پرداخت تسهيلات ويژه بدون سود و كارمزد جهت توسعة اشتغال زود بازده در مناطق محروم از طريق صندوق قرض الحسنه؛
۸. اخذ معافيتهاي مالياتي براي واحدهاي توليدي در مناطق محروم كه موجبتشويق وترغيب سرمايه‌گذارانبراي توسعه اين مناطق مي‌گردد؛
۹. ثبات مديريت دفتر امور مناطق محروم كشور كه استمرار برنامه‌ريزي بلند مدت را به دنبال داشته است؛
۱۰. حضور مؤثر رئيس دفتر امور مناطق محروم كشور در جلسات هيئت دولت و ساير جلسات تصميم گيري در خصوصروستاها و مناطق محروم به منظور انعكاس مشكلات و حل مسائل.
۱۱. نظارت مستمر بر اجراي پروژه ها و انعكاس مشكلات اجرايي به مسؤلين دستگاه‌هاي ذيربط وپيگيري جهت رفع مشكلات؛
۱۲. پيگيري ارائه سايرخدمات مرتبط با مسايل روستايي و محروميت‌زدايي؛
۱۳. پرداخت اضافه حقوق و پاداش برايكاركنان و كارشناسان و نيروهاي شاغل در مناطق دورافتاده ومحروم كشورجهت جذب و نگهداشت نيروها در اين مناطق.
پیوندها[ویرایش]
دفتر مناطق محروم ریاست جمهوری درگاه مرکز توسعه روستایی و مناطق محروم کشور
