پزشک خانواده
آنچه بايد در مورد پزشك خانواده بدانيد
مقدمه :
ساليان درازي است كه نظام ارائه مراقبت هاي سامت در كشور مشکات متعددي را تجربه كرده است، از جمله این مشکات مي توان به دسترسي ناكافي و غير عادانه آحاد جامعه به خدمات سامت، هزینه هاي بااي مراقبت هاي سامت، ناهماهنگي سطوح مختلف خدمات، غفلت از مراقبت هاي پيشگيرانه، غفلت از مداخات در سطح جامعه، محدود ماندن جایگاه ارایه خدمت به مطب و غفلت از سایر جایگاه هاي ارایه خدمت، عدم برقراري تعادل بين منافع بيمار و منافع جامعه و نظام سامت و فقدان پاسخ دهي اجتماعي اشاره نمود. به نظر اكثر صاحب نظران و بر اساس تجارب كشورهاي متعدد، راهبرد پزشک خانواده، سطح بندي خدمات و نظام ارجاع و توجه به روش سرانه به عنوان شيوه اصلي پرداخت در كنار سایر روشهاي پرداخت، راه حل اصلي براي بسياري از مشکات نظام ارایه خدمات سامت محسوب مي شود. این برنامه در ایران از سال ۱۱۸۴ از روستاها و شهرهاي زیر ۲۰ هزار نفر آغاز و از سال ۱۱۸۹ در برخي از شهرهاي زیر ۵۰ هزار نفر) در ۱ استان به صورت پایلوت( اجراگردید. به دنبال اجراي برنامه پزشک خانواده در روستاها و شهرهاي كوچک، لزوم اصاح، تکميل و گسترش برنامه به كل كشور در قانون برنامه توسعه پنجم، مصوبات دولت و صاحب نظران و سياستگذاران مورد تاكيد قرار گرفته است و اجراي آن در كل كشور در دستور كار قرار گرفته و درحال پيگيري است.
كتاب حاضر كه توسط كارشناسان مركز مدیریت شبکه وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکي تدوین شده به شرح و توضيح این برنامه مهم و ملي پرداخته است. اميد است انتشار این كتاب حسن شروعي براي آغاز راه جدید و ارتقا برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع با رویکرد مراقبتهاي بهداشتي اوليه در كل كشور باشد.
دكتر محمد شریعتي
ریيس ستاد ملي پزشک خانواده
قدمت تفكر پزشك خانواده در ايران[ویرایش]
تفکر پزشک خانواده دركشور ما ریشه در فرهنگ ایراني اسامي دارد و سابقه آن به قرن ها قبل باز مي گردد. در تایيد این گفته، سخني حکيمانه از دانشمند بزرگ كشورمان حکيم زكریاي رازي مي تواند اثبات گر این مطلب باشد آنجا كه مي گوید: "مریض باید كه از ميان اطباي موثق به یک تن اقتصار ورزد، زیرا كسي كه نزد پزشکان متعددي برود، بسيار احتمال دارد كه در معرض خطاي هر یک از آنها واقع شود، اما یک طبيب خطایش در جنب صوابش بسيار اندک باشد".
البته این تفکر ارزشمند و داراي قدمت، متاسفانه به دایل متعددي در كشورمان تا زمان معاصر اجرایي نشده بود.
ضرورت پرداختن به مبحث بهداشت و درمان آحاد مردم به قدري اهميت دارد كه در قانون اساسي جمهوري اسامي ایران به آن اشاره شده است.
آن جا كه مي گوید:
برخورداري از تامين اجتماعي از نظر بازنشستگي، بيکاري، پيري، از كار افتادگي، بي سرپرستي، در راه ماندگي، سوانح و حوادث، نياز به خدمات بهداشتي درماني و مراقبت هاي پزشکي بصورت بيمه و غيره، حقي است همگاني. )اصل بيست و نهم(.
براي تأمين استقال اقتصادي جامعه و ریشهكنكردن فقر و محروميت و برآوردن نيازهاي انسان در جریان رشد، باحفظ آزادگي او، اقتصاد جمهوري اسامي ایران براساس ضوابط
زیراستوار ميشود:
تأمين نيازهاي اساسي: مسکن، خوراک، پوشاک، بهداشت، درمان، آموزش و پرورش و امکانات ازم براي تشکيل خانواده )اصل چهل وسوم در قانون برنامه پنجم توسعه نيز مبحث پزشک خانواده از ضروریات نظام سامت تلقي و بر اجراي آن درقسمت هاي مختلف تاكيد شده است. به نحوي كه دربند )ج( ماده ۱۲ بر ایجاد سامانه »خدمات جامع و همگاني سامت« مبتني بر مراقبت هاي اوليه بهداشتي با محوریت پزشک خانواده در نظام ارجاع، اشاره شده است یا دربند )د( همين ماده، وزارت بهداشت درمان وآموزش پزشکي موظف شده است حداكثر تا پایان سال اول برنامه، نظام درماني كشور را در چهار چوب یکپارچگي بيمه پایه درمان، پزشک خانواده و نظام ارجاع تهيه نماید.
دربند) الف( ماده ۱۵ نيزآمده است: وزارت بهداشت مي باید نسبت به استقرار سامانه پرونده الکترونيکي سامت ایرانيان با اولویت شروع از برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع اقدام نماید.
طرح گسترش شبکه هاي بهداشتي درماني در دهه ۶۰ خورشيدي و با ایجاد خانه هاي بهداشت، مراكز بهداشتي درماني روستایي و شهري و ارائه خدمات بهداشتي درماني، زمينه ساز ارتقاي سامت بخصوص در مناطق روستایي شد و پيشرفت شاخص هاي سامت كه نتيجه تاش و موفقيت همه جانبه طراحان برنامه وعوامل اجرایي آن بود به نحو چشم گيري اتفاق افتاد.
مراقبت هاي اوليه بهداشتي) Primary Health Care( هم اكنون با وجود بيش از ۱۰ هزار بهورز )به عنوان قلب شبکه( در بيش از ۱۸ هزار خانه بهداشت و با همکاري حدود ۶ هزار پزشک عمومي در ۵ هزار مركز بهداشتي درماني شهري و روستایي در حال ارائه است. در حال حاضر در ادامه اقدامات اصاحي و عدالت گستر حوزه سامت، اجراي برنامه پزشک خانواده آنچه بايد در مورد پزشك خانواده بدانيد و نظام ارجاع به منظور ارتقاي سامت ایرانيان با هدف دستيابي به اهداف چشم انداز ایران ۱۴۰۴ در دستور كار قرار گرفته است.
ضرورت اجراي برنامه پزشك خانواده[ویرایش]
برنامه پزشک خانواده با توجه به مقتضيات كنوني نظام سامت كشورمان شکل گرفته است.
برخي از مهم ترین مشکات موجود پيش روي نظام سامت كشور شامل موارد زیر است:
بي عدالتي در سامت به نحوي كه در بسياري از موارد سهم افراد فقير و غني از پرداخت هاي حوزه بهداشت و درمان ناعادانه است بطوریکه افراد فقير سهم بيشتري از درآمدشان را به بهداشت و درمان اختصاص دهند به نحوي كه براساس آمارها نسبت هزینه هاي بهداشت و درمان از كل هزینه هاي خانوار در ۱/۱ در صد از خانوارها بيش از ۴۰ در صد است كه عماً اقتصاد خانوار را فلج خواهد كرد. بد نيست به این نکته هم اشاره شود كه با بررسي حساب هاي ملي سامت در مي یابيم كه سهم خانوارهاي ایراني درتامين هزینه هاي سامتشان حدود ۵۵٪ است و سهم دولت و بيمه ها دراین ميان تنها ۴۵٪ مي باشد. درحالي كه دركشورهاي نفت خيز وهمين طور كشورهاي پيشرفته سهم خانوارها كمتر از ۲۵٪ است و مابقي را دولت برعهده مي گيرد.
سالمندي، شهرنشيني و حاشيه نشيني كه هر یک از این موارد مي تواند تبعات خاص خود را نظير افزایش بيماري هاي مزمن وغير واگير، افزایش بيماري هاي رفتاري، افزایش آنچه بايد در مورد پزشك خانواده بدانيد بيماري هاي واگيردار نظير هپاتيت B و بيماري هایي كه از طریق آميزش جنسي منتقل مي گردند و... را منجر شود.
ناكافي بودن پوشش مناسب نظام سامت در شهرها به نحوي كه انحصار ایجاد شده منجر به آشفتگي در بازار درمان در شهر ها شده و از بخش بهداشت نيز در شهرها غفلت گردیده است.
بيمارستان محوري، تخصص گرایي و كم توجهي به SDH )عوامل اجتماعي تاثيرگذار برسامت(.
به همه مشکات فوق باید حوادث و تصادفات جاده اي را هم اضافه كنيم. براساس آمار و ارقام طي ۱۰ سال گذشته، بيش از ۲۴۰ هزار نفر به دليل تصادفات كشته شده اند.
برنامه پزشک خانواده، یکي از مهم ترین و موثرترین روشهاي افزایش دسترسي و بهرهمندي عادانه آحاد مردم از خدمات سامت است.
این برنامه عاوه بر تأمين خدمات مورد نياز مردم، امکان سوء استفاده از نيازهاي سامت مردم توسط ارایهدهندگان خدمات سامت را نيزكم و محدود ميكند.
هدف از اجراي برنامه پزشك خانواده[ویرایش]
هدف اصلي از اجراي این برنامه، مقابله با مشکات موجود در نظام سامت است به نحوي كه ارائه مناسب ترین شيوه خدمات سامت با قابليت دسترسي و اثربخشي حداكثر
به منظور تامين بااترین سطح سامت جسمي، رواني و اجتماعي براي افراد، فراهم گردد و در آن پزشکان، مناسبترین پاسخ را به نيازها و تقاضاهاي مردم براي خدمات
بهداشتي درماني براساس رعایت اصل احترام به آنان و ارزشها و اعتقاداتشان بدهند. مباني و اصول اساسي اجراي برنامه پزشک خانواده، همان اصول اساسي مراقبت هاي اوليه بهداشتي )PHC( و مشتمل برتوجه به برقراري عدالت، همکاري بين بخشي، مشاركت مردمي و استفاده از فناوري مناسب است.
همچنين بهمنظور ارتقاي سامت، كنترل خدمات تکراري، افزایش پاسخ گویي به بيمار، امکان پيگيري خدمات ارائهشده به بيمار، تشکيل پرونده الکترونيک سامت براي
آحاد جامعه، افزایش امکان كنترل كيفيت خدمات پيشگيري از بيماري ها، مقابله با عوامل خطرزاي سامت و جلوگيري از سردرگمي بيماران در مراجعه به سایر ارائه كنندگان خدمات، حركت بيمار در سطوح سهگانه نظام ارائه خدمات به شکل هدایت شده و با محوریت پزشک خانواده انجام ميشود.
منظور از سطوح سه گانه ارائه خدمات، سطوح خدمات سامت موجود در سيستم بهداشت ودرمان كشور شامل خدمات عمومي، تخصصي وفوق تخصصي است.
به طور خاصه مي توان گفت: عدالت، كيفيت، كارآیي، ایجاد نظام ارجاع، افزایش پاسخ گویي در بازار سامت، كاهش هزینه هاي غيرضروري در بازار سامت، افزایش ميزان
دسترسي فقرا به خدمات سامت و افزایش پوشش خدمات سامت، همگي از اهداف نظام سامت و برنامه پزشک خانواده مي باشند.
منظور از نظام ارجاع، ویزیت بيماران یا مراجعين سيستم بهداشتي درماني توسط پزشک عمومي، پزشک متخصص و پزشک فوق تخصص برحسب ضرورت و نياز مي
باشد. یعني همواره اولين سطح ویزیت و خدمات، پزشک عمومي است و در صورت نياز، بيماران توسط پزشک عمومي به سطوح بااتر ارجاع مي شوند. این، نظام ارجاع بيماران و سطح بندي خدمات را به وجود مي آورد كه به ترتيب در مراكز بهداشتي درماني شهري یا روستایي و مطب پزشکان خانواده )سطح اول( بيمارستان هاي شهرستان )سطح دوم( وبيمارستان هاي فوق تخصصي دانشگاهي و مراكز استان ها )سطح سوم( قابل انجام است.
پس به طور خاصه، برنامه پزشک خانواده، یکي از مهم ترین و موثرترین روشهاي افزایش دسترسي و بهرهمندي عادانه آحاد مردم از خدمات سامت است.
برنامه پزشک خانواده ، عاوه بر تأمين خدمات مورد نياز مردم، امکان سوء استفاده از نيازهاي سامت مردم توسط ارایهدهندگان خدمات سامت را كم و محدود ميكند.
پزشك خانواده دربرخي کشورها[ویرایش]
اجراي برنامه پزشک خانواده در بسياري از كشورها سابقه ۰۰ ساله دارد كه درزیر به برخي از آنها به اختصار اشاره ميشود:
← نظام سامت در انگلستانكشور انگلستان یکي از پيش گامان برنامه پزشک خانواده است و در اجراي این برنامه حدود ۰۰ سال سابقه دارد. مهمترین ركن نظام ارجاع در این كشور پزشکان عمومي یا General Practitioner)GP) ها هستند. براي بسياري از مردم تنها راه تماس با سيستم سامت ملي) Natural Health system( پزشکان عمومي هستند. بيماران تماس زیادي با پزشکان متخصص ندارند و تنها وسيله مراجعه به این دسته از پزشکان از طریق پزشکان عمومي یا GPها است.
پزشکان عمومي همراه منشي مطب، پرستارها )یک یا دو نفر(،ماماها و مددكارهاي اجتماعي، یک تيم كاري را در محل طبابت پزشک تشکيل ميدهند.
← نظام بهداشتي آمريكانظام بهداشتي آمریکا گران ترین نظام از نظر هزینه سرانه و نسبت توليد ناخالص داخلي تخصيص داده شده به درمان در ميان كشورهاي دیگر است . اما در تمامي موارد صرف هزینه بيشتر منجر به سامت بهتر نمي شود.
با اینکه آمریکا داراي بااترین سرانه هزینه هاي سامت در دنيا است و نيز پيشرفته ترین تکنولوژي درماني دنيا در امریکا استفاده مي شود، اما این كشور رتبه ۲۱ از نظر ميزان
مرگ و مير كودكان و رتبه ۱۰ از نظر اميد زندگي را در جهان داراست و ميزان دسترسي به مراقبت هاي اوليه بهداشتي در آن جا محدود است.
← نظام مراقبت سامت کاناداكانادا از اولين كشورهایي بود كه سيستم همگاني مراقبتهاي بهداشتي و درماني دولتي را كه (Medicare) ناميده ميشود، عرضه كرد. شيوه دسترسي از طریق پزشک
خانواده و نظام ارجاع است. مراقبتهاي بهداشتي و درماني تحت حمایت قانون بهداشت و درمان كانادا مصوب سال ۱۹۸۴ قرار دارند كه تضمين ميكند هر فردي با داشتن كارت بيمه خدمات درماني ، هر زمان به مراقبتهاي پزشکي نياز داشته باشد، بدون هيچ گونه هزینهاي و از طریق سيستم ارجاع، به بيمارستانها و كلينيکهاي پيشرفته و پزشکان و متخصصان دسترسي داشته باشد. در كانادا هيچ شهروندي بدون بيمه سامت نيست و عدالت اجتماعي بين طبقههاي گوناگون از نظر درآمد وجود دارد.
← نظام سامت در دانماركسيستم مراقبتهاي بهداشتي درماني دانمارک، خدمات بيمارستاني و مراقبت هاي اوليه بهداشتي از جمله برنامه هاي پيشگيري را دربر مي گيرد. هر منطقه مسوول ارائه مراقبت هاي بهداشتي اساسي مانند خدمات بيمارستاني و خدمات اوليه بهداشتي است درحالي كه " ایالت هاي محلي"مسوول ارائه خدماتي نظير مراقبت هاي پرستاري در منزل، معاینات بهداشتي نوزادان، خدمات بهداشتي مدارس و خدمات دندانپزشکي هستند.
← نظام سامت در نروژوزارت بهداشت و امور اجتماعي نروژ، مسوول تأمين خدمات سامتي به صورت غيرمتمركز در كشور است.
شهرداري ها، مسوول مراقبت هاي اوليه سامت هستند.
شوراي استان، مسوول برنامه ریزي براي بيمارستانها است.
استان ها، مسوول برنامه ریزي در ارائه خدمات پزشکي و سایر خدمات سرپایي هستند و تأمين مالي سيستم بهداشتي نروژ براساس بودجههاي عمومي است. طرح همگاني بيمه ملي نروژ، همه افراد مقيم كشور را به صورت اجباري ، تحت پوشش قرار مي دهد. مشاركت بيماران متفاوت است و بر مبناي شرایط مختلف فرق مي كند.
تعريف پزشك خانواده[ویرایش]
پزشک خانواده، فارغ التحصيل رشته پزشکي و با مدرک حداقل دكتراي عمومي است كه داراي مجوز كار معتبر پزشکي مي باشد و ضمن دریافت آموزش هاي خاص ، وظيفه
دارد تا خدمات سامت را در سطح اول درمحدوده بسته تعریف شده )بسته خدمت(، بدون تبعيض سني، جنسي، ویژگي هاي اقتصادي اجتماعي و ... در اختيار فرد، خانواده،
جمعيت و جامعه ي تحت پوشش خود قرار دهد.
پزشک خانواده، در صورت لزوم براي حفظ و ارتقاي سامت، از ارجاع فرد به سطوح بااتر استفاده مي كند
ومسووليت پيگيري و تداوم خدمات نيز با او است. پزشک خانواده، مسوول اداره كردن تيم سامت است.
افراد تحت پوشش پزشک خانواده، براي دریافت خدمات بهداشتي و درماني به او مراجعه مي كنند.
هر پزشک خانواده ، جمعيتي مشخص را )كه نمي باید از حدي معين تجاوز كند( تحت پوشش خود دارد. طبق مصوبات فعلي جمعيت تحت پوشش هر پزشک بایستي بين
حداقل ۵۰۰ و حداكثر ۲۵۰۰نفر باشد وتقریباً به ازاي هر۱۰۰۰۰ نفر جمعيت ، یک مركز خدمات سامت مجري برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع وجوددارد كه فضاي فيزیکي آن متعلق به وزارت بهداشت یا سایر ارگان ها وسازمان هاي دولتي و غير دولتي است. یک پزشک به همراه تعدادي از اعضاي تيم سامت در این مركز مستقر مي گردند.
← مهم ترين انتظارات از برنامه پزشك خانواده ایجاد یک ارتباط عالي انساني و اعتماد متقابل بين پزشک و خانواده ها.
تمركز بيشتر منابع و اعتبارات بر اولویت هاي سامت جامعه.
حذف ارتباط مالي گيرنده خدمت و ارائه دهنده آن به منظور ایجاد ارتباط سالم در بازار سامت.
ارائه خدمات جامع در ابعاد پيشگيري، درمان و توان بخشي.
ایجاد افزایش دسترسي به خدمات براي افراد و گروه هاي در معرض خطر نظير كودكان، مادران باردار، سالمندان و...
افزایش پاسخ گویي به نيازهاي افراد و خانواده ها.
ارتقا عدالت در بهره مندي از خدمات سامت.
← تيم سلامتبه گروهي از صاحبان دانش و مهارت در حوزه خدمات بهداشتي درماني یا توان بخشي كه بسته خدمات سطح اول را در اختيار فرد، خانواده و جامعه تعریف شده قرار ميدهند و مسووليت آنان با پزشک خانواده است را تيم سامت مي گویند. افراد تحت پوشش هر تيم سامت، براي دریافت خدمات بهداشتي و درماني باید از طریق این تيم وارد زنجيره ارائه خدمات سامت شوند، در غير این صورت صد در صد هزینههاي درماني را باید شخصاً پرداخت نمایند.
← اعضاي تيم سامت درمناطق شهريتيم سامت در مناطق شهري متشکل از ۱۰نفر نيروي انساني است كه به تفکيک جدول زیر در قبال ۱۰۰۰۰نفرجمعيت تحت پوشش، خدمات مورد نياز بهداشتي و درماني را به مردم ارائه خواهند داد.
بسته خدمات سامت[ویرایش]
به مجموعه خدماتي كه به یک گيرنده خدمت در یک زمان
مشخص و توسط یک تيم ارائه مي شود، بسته خدمت گویند.
این بسته شامل جميع مراقبت ها و خدماتي است كه مردم به
آن نياز دارند.
این خدمات گروه هاي مختلف سني را در بر مي گيرد:
گروه هاي هدف تحت پوشش بسته هاي خدمت:
نوزادان و كودكان )از بدو تولد تا ۶ سالگي(.
نوجوانان و جوانان ) از ۶ تا ۲۵ سالگي(.
مادران باردار)۱۰ تا ۴۹ سال(.
ميانساان)از ۲۵ تا ۵۹ سال(.
سالمندان) از ۶۰ سال به باا(.
مراقبت هاي نوزادان و کودکان:[ویرایش]
درمراقبت هاي كودكان سالم و ناسالم، تأكيد بر پيشگيري از بيماري ها و مخاطرات شایع دوران نوزادي و كودكي با توجه به اولویت ها و آموزش صحيح به والدین، تشخيص و درمان صحيح و به موقع، پيشگيري از بروز عوارض و ناتواني هاي احتمالي، درمان عوارض ایجاد شده، ارجاع به موقع و پيگيري نتيجه ارجاع است.
ارزیابي از نظر حال عمومي عبارت است از: بررسي كاهش سطح هوشياري، بي قراري و تحریک پذیري، تحرک كمتر از معمول و بي حالي، برآمدگي ماج، درجه حرارت باا یا پایين، رنگ پریدگي شدید، سيانوز، زردي.
ارزیابي و كنترل كودک از نظر وضعيت عمومي؛ توانایي شيرخوردن، تنفس، عائم حياتي، رفلکس ها و... .
ارزیابي و كنترل كودک از نظر زردي )زیر ۲ ماه(.
مراقبت هاي كودكان سالم )در دوره هاي سني ۲
ماهگي, ۴ ماهگي, ۶ ماهگي, ۹ ماهگي, ۱۲ ماهگي, ۱۵
ماهگي, ۱۸ ماهگي, ۲ سالگي، ۱ سالگي، ۴ سالگي، ۵
سالگي، ۶ سالگي(
ارزیابي و كنترل كودک از نظر وضعيت وزن، قد، دور سر.
ارزیابي و كنترل كودک از نظر وضعيت تغذیه.
ارزیابي و كنترل كودک از نظر وضعيت بينایي.
ارزیابي و كنترل كودک از نظر وضعيت تکامل.
ارزیابي و كنترل كودک از نظر وضعيت واكسيناسيون و
← مصرف مکمل هاي دارویي. ارزیابي و كنترل كودک از نظر وضعيت سامت دهان و دندان.
انجام مراقبت هاي درماني براي كودكان بيمار با رعایت استانداردهاي ارائه شده در برنامه مراقبت هاي ادغام یافته ناخوشي هاي اطفال.
در مراقبت هاي سامت نوجوانان و جوانان )گروه سني ۶ تا ۱۵ سال( نيز تأکيد مي شود:
پيشگيري از بيماري ها و مخاطرات شایع دوران نوجواني و جواني با توجه به اولویت ها و آموزش صحيح به فرد و والدین.
تشخيص و درمان صحيح و به موقع بيماري ها و اختاات ایجاد شده.
پيشگيري از بروز عوارض و ناتواني هاي احتمالي، درمان عوارض ایجاد شده، ارجاع به موقع و پيگيري نتيجه ارجاع.
كنترل و انجام واكسيناسيون توأم ۱۴-۱۶ سالگي و... .
← مراقبت هاي سامت مادران باردار مشاوره پيش از بارداري.
دوران بارداري )اولين ماقات بارداري(، انجام ارزیابي
هاي معمول، بررسي از نظر وجود عائم خطر، معاینه
چشم، دندان، پوست و... انجام مي شود.
اندازه گيري قد، وزن، عائم حياتي، ارتفاع رحم، شنيدن صداي قلب جنين، لمس حركت جنين.
تجویز مکمل هاي دارویي )اسيد فوليک، آهن، مولتي ویتامين(.
آموزش بهداشت فردي و رواني و جنسي، بهداشت دهان
و دندان، عدم مصرف دارو و مواد مخدر، عدم كشيدن
سيگار و دخانيات، عدم مصرف الکل، تغذیه و مکمل هاي
دارویي، شکایت شایع، عائم خطر، فواید و آمادگي و
محل مناسب زایمان طبيعي، شيردهي، مراقبت از نوزاد،
عائم خطر نوزاد.
ترسيم جدول وزن گيري، توجه به تاریخ تقریبي زایمان.
ایمن سازي با واكسن توأم در صورت نياز طبق
دستورالعمل كشوري.
ارجاع براي انجام آزمایشات معمول.
ارجاع براي انجام سونوگرافي معمول در دو نوبت.
مشاوره سامت باروري در هفته ۱۵ تا ۱۰ بارداري.
تزریق آمپول رگام در مادر ار هاش منفي با همسر ارهاش مثبت.
شناسایي مادر در معرض خطر.
ارجاع مادر عارضه دار به سطوح بااتر )در صورت نياز(.
ارجاع و معرفي مادر براي شركت در كاس هاي آمادگي براي زایمان.
پيگيري و دریافت پسخوراند )در صورت نياز(.
ارایه آموزش هاي فردي یا گروهي
مراقبت ميانساان) ۱۵-۵۳ سالگي(.
بسته سامت زنان.
بسته سامت مردان.
مراقبت سالمندان ) ۶۱ سال به باا(.
مراقبت ادغام یافته سالمندان.آنچه بايد در مورد پزشك خانواده بدانيد ........................................................۱۱
وظايف پزشك خانواده[ویرایش]
پزشک خانواده، وظيفه جامعيت خدمات، تداوم خدمات،
مدیریت سامت، تحقيق و هماهنگي با سایر بخش ها را
برعهده دارد.
همانطور كه بيان شد پزشک خانواده مسووليت دارد خدمات سامت را در محدوده بسته اي تعریف شده )بسته
خدمت(، بدون تبعيض سني، جنسي، ویژگي هاي اقتصادي اجتماعي و ریسک بيماري در اختيار فرد، خانواده، جمعيت و جامعه تحت پوشش خود قرار دهد.
به ازاي حدود هر ۱۰۰۰۰ نفر جمعيت و در هر مركز مجري برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع یکي از پزشکان خانواده به عنوان پزشک خانواده مسئول ایفاي نقش نموده و
مسووليت سامت عمومي و تيم سامت محله نيز بر عهده اوست. او مسوول نظارت بر ارائه خدمات سامت محيط و كار است و به طوركلي رهبري سامت جامعه تحت پوشش، مدیریت سامت، هماهنگي با سایر بخش ها و پيگيري عوامل اجتماعي موثر بر بهداشت و سامت(SDH) را برعهده دارد.
یکي از مهمترین وظایف پزشک خانواده، ارایه خدمات و مراقبتهاي اوليه بهداشتي است كه بدون ارایه این خدمات،
نميتوان از اصطاح پزشک خانواده براي ارایه صرف خدمات درماني استفاده كرد.
منظور از مراقبت هاي اوليه بهداشتي)PHC( خدماتي است كه در پاسخ به نيازهاي اوليه بهداشتي توسط تيم سامت باید به افراد تحت پوشش ارائه شود. قبا به برخي از
این خدمات اشاره شد.
تمام خدمات سامت در برنامه پزشک خانواده به جمعيت تحت پوشش به شکلي فعال ارائه ميشود. بدین ترتيب حتي اگر فرد جهت پيگيري سامت خود به پزشک مراجعه نکند،
پزشک او را براي انجام مراقبت، فراخوان و پيگيري مي نماید.
درشکل زیر وظایف پزشک خانواده درقبال جمعيت تحت
پوشش نشان داده شده است:
چه کسي خدمات پزشكان مستقر در يك پايگاه را مديريت مي کند؟
پزشك خانواده مسوول یکي از پزشکان خانواده مستقر در مركز مجري برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع پزشک خانواده مسؤول مي باشد
كه اجراي برنامه هاي سامت كشوري، ارزیابي، مدیریت و
كاهش عوامل خطر سامتي را در سطح فردي، خانوادگي و
جامعه برنامه ریزي ميكند، بر اجراي این برنامه ها نظارت
كرده و هدایت( رهبري )تيم سامت مستقردر مركز و پایگاه
هاي مجري برنامه پزشک خانواده تحت پوشش را برعهده دارد.
مجموعه این كارها به مدیریت سامت تعبير مي شود كه از
وظائف پزشک خانواده مسؤول مي باشد.
سطح بندي خدمات سامت[ویرایش]
چيدمان خاص واحدهاي تامين كننده خدمات و
مراقبتهاي سامت براي آن كه دسترسي مردم به مجموعه
خدمات تا جایي كه ممکن است راحت، سریع، عادانه، با
كمترین هزینه و با بيشترین كيفيت باشد.
خدمات و مراقبتهاي سامت در سه سطح در اختيار
جمعيت و جامعه گذارده ميشود :
سطح يك
واحدي در نظام سامت كه به طور معمول در جایي
نزدیک به محل زندگي مردم )جمعيت تحت پوشش( قرار
دارد، و در آن نخستين تماس فرد با نظام سامت از طریق
پزشک خانواده یا تيم سامت اتفاق ميافتد. خدمات ارتقاي
سامت، پيشگيري و درمانهاي اوليه، ثبت اطاعات در پرونده
سامت و ارجاع و پيگيري بيمار، عمده خدمات این سطح را
تشکيل ميدهد كه در چارچوب خدمتهاي واحد پزشکي
خانواده، تجویز دارو و دیگر محصوات پزشکي و درخواست
انجام خدمات پاراكلينيک شکل ميگيرد.
در این سطح، اعضاي مختلف تيم سامت انجام وظيفه
مي نمایند. به عنوان مثال پزشکان خانواده، دركنار سایر
اعضاي تيم سامت اقدام به ارائه خدمات مختلفي كه براي آنها
پيش بيني شده است مي نمایند و كاردان ها و كارشناس آنچه بايد در مورد پزشك خانواده بدانيد .......................................................۱۹
هاي بهداشتي، مراقبت هاي اوليه ي بهداشتي درماني را ارائه
مي نمایند. تمامي وظایف براي كليه كاركنان تيم سامت
تعریف شده است.
خدمتها و مراقبتهایي كه در سطح یک، براي اعضاي
تيم سامت در نظر گرفته شده به شرح زیر است:
درمان بيماري ها، اقدامات اورژانسي و فوریت ها.
مدیریت سامت در جمعيت تحت پوشش و محله
مربوطه.
آموزش و ارتقاي سامت.
مراقبت از جامعه تحت پوشش با اجراي برنامههاي
سامت تدوین و اباغ شده در نظام ارائه خدمات سامت.
پذیرش موارد ارجاعي و ارائه پسخوراند مناسب.
ارجاع مناسب و به موقع در مواردي كه اقدامات تخصصي
تر مورد نياز است و پيگيري موارد ارجاع شده به سطح
بااتر.
دریافت پسخوراند از سطح بااتر و انجام اقدامات مورد
نياز براساس پسخوراند.
سطح دو
واحدي در نظام سامت كه خدمات درمان تخصصي
سرپایي یا بستري را در اختيار ارجاعشدگان از سطح یک قرار
ميدهد و سپس پزشک خانواده ارجاع كننده را از نتيجه كار
خویش مطلع مي سازد. این سطح به طور معمول در
بيمارستان هاي عمومي شهرستان و مطب هاي خصوصي
مستقرمي باشد.
ارتباط سطح ۱ و سطح ۲ در شکل زیر نشان داده شده
است:
← سطح سهشامل خدمات فوق تخصصي و توانبخشي سرپایي یا
بستري داراي اولویت، تأمين دارو و دیگر اقام پزشکي و
خدمات پاراكلينيک تخصصي تر ميباشد. بازخورد خدمات این
سطح ، در اختيار سطح ارجاعكننده قرار مي گيرد . این سطح
به طور معمول در بيمارستان هاي تخصصي وفوق تخصصي
دانشگاهي ومراكز استان ها و بخش خصوصي مستقر است.
ارتباطات سه گانه سطوح اول تا سوم به صورت هرم
نظام ارائه خدمات وارجاع در برنامه پزشک خانواده در نمودار
زیر نشان داده شده است:
عملكرد شبكه يا نظام ارجاع در برنامه پزشك خانواده[ویرایش]
كليه پزشکان خانواده همراه با مراكز دولتي یا غيردولتي
كه درسطوح دوم و سوم به ارائه خدما ت بهداشتي، تشخيصي،
درماني وتوان بخشي به صورت سرپایي یا بستري مي پردازند،
شبکه ارجاع را تشکيل مي دهند. تمامي این مراكز به عنوان
همکاران( اعضا ) شبکه ارجاع خوانده مي شوند . ارجاع
مجموعه فرایندهایي است كه مسير حركت و ارتباط فرد را در
سطوح سه گانه براي دریافت خدمات مورد نياز به منظور
تامين جامعيت و تداوم خدمات سامت تعيين مي كند.
اطاعات راجع به استفاده فرد از خدمات نظام سامت نهایتاً در
پرونده سامت الکترونيک شخص نزد پزشک خانواده یا تيمآنچه بايد در مورد پزشك خانواده بدانيد ....................................................... ۱۶
سامت از طریق ارسال پس خوراند از سطوح تخصصي تر، ثبت
مي شود.
ارجاع عمودي: حركت بيمار از یک سطح به سطح بااتر یا
پایين تر.
ارجاع افقي: مشاوره متخصص با سایر تخصص هاي
پزشکي .
ارجاع بيمار به داروخانه و پاراكلينيک: شامل آزمایشگاه،
تصویربرداري، فيزیوتراپي و... .
برگشت ارجاع ( بازخوراند)
انتقال اطاعات ازم از نحوه ارائه خدمات و پيگيري
بيمار از سطح ارجاع شده به ارجاع دهنده را برگشت ارجاع
(بازخوراند ارجاع ) مي نامند. این اطاعات باید شامل شرح
بيماري، اقدامات انجام شده، داروهاي تجویز شده، خدمات
پاراكلينيکي مورد نياز، اقداماتي كه احياناً پزشک خانواده باید
انجام دهد، نحوه پيگيري، تعيين تاریخ مراجعه مجدد بيمار و...
باشد.
برگشت مشاوره
در مواردي كه مشاوره درماني یا مشاوره پزشکي
اجتماعي انجام مي شود ،انتقال و ثبت اطاعات مشاوره اي از
نحوه حل مشکل بيمار یا جامعه را، برگشت مشاوره مي ناميم.
این اطاعات مي تواند شامل اقدامات ازم براي حل مشکل فرد
یا جامعه، یا لزوم ارجاع فرد، نحوه پيگيري موضوع و... باشد.
برگه ارجاع
منظور برگه اي است كه مشخصات و مشکل بيمار در
آن ثبت و به استناد آن بيمار به سطوح بااتر یا پزشک آنچه بايد در مورد پزشك خانواده بدانيد .......................................................۱۷
متخصص دیگر رجوع و خدمات سامت مورد نياز را دریافت
مينماید. این فرم مي تواند كاغذي یا الکترونيک باشد.
نبود سيستم ارجاع که درشرايط کنوني درشهرهاي
کشورمان حاکم است باعث بروز چه مشكاتي
درنظام سامت شده است؟
مشکات متعددي درشرایط كنوني كه سيستم ارجاع
درشهرهاي كشورحاكم نيست، نظام سامت كشورمان را
احاطه كرده است وانتظار مي رود با برقراري سيستم ارجاع
این مشکات نيز برطرف شوند. برخي از مهم ترین این
مشکات به قرار زیر است:
عدم پاسخ گویي به دليل عدم شناخت بيمار و پزشک از
یکدیگر.
ارائه خدمات موازي و تکراري توسط پزشکان مختلف
براي یک بيمار.
عدم ثبت اطاعات و سوابق بيماري.
بکارگيري امکانات پيچيده و گران براي بيماري هاي
ساده
عدم امکان پيگيري خدمات ارائه شده.
مصرف بي رویه دارو و خدمات پاراكلينيک و تحميل
هزینه و عوارض ناشي از آن.آنچه بايد در مورد پزشك خانواده بدانيد .......................................................۱۸
برخي تفاوت هاي پزشكي مرسوم و پزشك خانواده[ویرایش]
پزشک خانواده با پوشش بيمه همگاني سامت
موضوع پزشکي مرسوم
سامت نگر و پيشگيري
كننده
رویکرد بيمار نگر، درمانگر
كل نگر و توجه به همه
ابعاد سامتي، جامع و
جامعه نگر و درمان
بيماري با توجه به خانواده
و جامعه اي كه موجب
تکوین بيماري شده
بيماري و عامت
خاص
حيطه تفکر و
عمل
ریشه یابي علل بيماري
در روش زندگي و... آنگاه
تشخيص، درمان،
پيشگيري، تغيير شرایط
خطر و آموزش
اقدامات تشخيصي و
درماني
اقدامات و
تصميمات
رهبري اجتماعي و تغيير
رفتار و درمان سرپایي یا
در منزل
طبي، جراحي و
تمایل به بستري
ابزار و روش
كار
فرد سالم، فرد با بيماري
پنهان یا آشکار براي ارتقا
سامت
مراجعه كننده بيمار براي درمان
در ازاي فرد تحت پوشش
و كيفيت خدمات
در ازاي ویزیت و
خدمت
حق الزحمه
پيشگيري بهتر بيماري
كمتر و منفعت بيشتر
بيمار بيشتر درآمد
بيشتر
منفعت مالي
پزشک
به دليل شناخت كامل
بيمار و مسؤوليت تداوم
خدمت توسط یک پزشک
متناسب با نياز
به دليل عدم
شناخت قبلي از
بيمار و تعدد پزشک
مورد مراجعه زیاد
استفاده
آزمایشگاه،
رادیولوژي و
تجویز دارو
استفاده از خدمات
متناسب با نياز
متناسب با توان و
تمایل در پرداخت
برخورداري از
خدمات
متناسب با توان پرداخت
و درآمد
متناسب با خدمات
دریافتي
مشارکت
مالي
پرونده الكترونيك سامت
به مجموعه اطاعات مرتبط با سامت شهروندان اطاق
ميگردد كه به صورت مداوم در طول زندگي افراد به شکل
الکترونيکي ذخيره گردیده و بدون محدودیت زمان یا مکان در
دسترس افراد مجاز قرار خواهد گرفت. بدین منظور هر مركز
ارائه خدمات سامت، بایستي مجهز به سيستم اطاعاتي باشد
كه اطاعات سامت شهروندان را در كنار خدمات سامت ارائه
شده، به شکل الکترونيکي ذخيره كند. ضروري است حداكثر
تاش براي فراهم آوردن الزامات استقرار این سامانه توسط
دست اندركاران صورت گرفته و استقرار پرونده الکترونيکي
عملياتي گردد.
پرونده الکترونيک سامت، یک ابزار پيش بيني، هدایت
و كنترل خدمات سامت است و سرفصل هاي اصلي زیر را در
خود جاي داده است:
اطاعات هویتي و شناسنامه اي فرد.
اطاعات محل زندگي و سکونت فرد.
مشخصات حقيقي و حقوقي پزشک خانواده و تيم
سامتي كه عهده دار سامت فرد گردیده است
محتواي ویزیت پایه سامت براي هر فرد كه نشان مي
دهد وي داراي چه مشخصات مهمي در سابقه سامت
خود است از جمله:
۱( نتيجه معاینات كليه سيستم هاي بدن در دو دسته
یافته ها و شکایت ها.
۲(داروهایي كه فرد مصرف مي نماید.
۱(اطاعات مربوط به شيوه زندگي فرد شامل : تغذیه،
تحرک بدني، دخانيات و سایر اطاعات مربوطه.آنچه بايد در مورد پزشك خانواده بدانيد ........................................................۹۱
۴(سوابق پزشکي و سامتي فرد مثل دریافت واكسن،
جراحي هاي انجام شده و بيماري هاي قبلي.
۵(بيماري و یا سوابق بيماري ها، ناخوشي ها و بعضي
حاات در اقوام فرد در سه دسته اقوام درجه یک، دو و سه.
كليه این اطاعات درقالب پرونده الکترونيک سامت، در
مركز ارائه دهنده خدمات سامت تشکيل شده و در اختيار
پزشک خانواده فرد مي باشد. درصورت صاح دید، پزشک
خانواده مي تواند این اطاعات را دراختيار سایر پزشکان مورد
مشاوره قراردهد.
پرونده الكترونيك سامت و نقش آن در مديريت
سامت:
با بکارگيري پرونده الکترونيک سامت مي توان سامت
افراد و منطقه تحت پوشش هرتيم سامت را به نحو مناسب
تري كنترل كرد به طوري كه فواید زیر از اجراي این برنامه
مورد انتظار خواهد بود:
همه افراد جامعه داراي پرونده الکترونيک سامت
خواهند شد.
مدیریت گردش امور در سطوح محيطي و ستادي وزارت
بهداشت براساس فرایندهاي درست و منطقي با ابزار فن
آوري اطاعات اجرا خواهد شد.
محاسبه و مدیریت نظام پرداخت با توجه به تعداد افراد
تحت پوشش و كميت و كيفيت خدمت به سهولت امکان
پذیر است.
قيمت تمام شده هر خدمت در هر مکان و در مقاطع زماني مختلف قابل تعيين خواهد بود.
مشکات سامت هر منطقه براساس فراواني ابتا به یک بيماري و تاثير بيماري در از دست رفتن سال هاي عمر )ناشي از مرگ و ناتواني ( قابل شناسایي خواهد بود.
هزینه اثربخشي مداخات مختلف درماني و بهداشتي امکان پذیر خواهد شد.
امکان تعيين ميزان و شيوع عوامل خطرزاي سامتي در افراد و محيط آنها عملي خواهد شد.
پرونده الکترونيک سامت، امکان تخصيص منابع مبتني بر برنامه هاي مصوب را در اختيار مجریان قرار خواهد داد.
بر اساس پيوست امنيتي پرونده الکترونيک سامت، سطح دسترسي به هر بخش از اطاعات سامت افراد بر اساس مسئوليت افراد در تيم سامت متفاوت است.
حتي مدیراني كه در سطح شهرستان، استان و ملي به سامانه پرونده الکترونيک سامت دسترسي دارند فقط قادر به رویت گزارش هاي بروز و شيوع هستند كه فاقد
مشخصات فردي بيماران بوده. ضمنا با توجه به گردش اطاعات بر بستر اینترانت و نه اینترنت امنيت قابل قبولي در مورد گردش اطاعات وجود دارد
ضوابط و معيار ثبت نام پزشكان و اعضاي تيم سامت[ویرایش]
كليه پزشکان اعم از پرسنل رسمي و پيماني شاغـل در مراكز ارائه خدمات سامت وابسته به نهادهاي عمومي دولتي و غيردولتي و پزشکان بخش خصوصي ميتوانند با رعایت مقررات در سامانه www.۱۵۹۰.ir ثبت نام نمایند. پس از طي مراحل پذیرش، ليست پزشکان واجد شرایط، براي ثبت نام افراد تحت پوشش اعام عمومي ميگردد. بدیهي است به این ترتيب پزشکان توسط مردم انتخاب ميشوند. فهرست اسامي پزشکان خانواده در هر شهرستان توسط شبکه بهداشت ودرمان آن شهرستان به اطاع عموم مردم رسانيده شده ومردم مي توانند از بين پزشکان خانواده معرفي شده، یک نفر را به عنوان پزشک خانواده خود )با مراجعه حضوري به پزشک مربوطه یا با استفاده از سایت ۱۵۹۰.ir( انتخاب نمایند.
← چگونه مي توان پزشك خانواده خود را انتخاب کرد ؟سرپرست خانوار ،كه تحت پوشش یکي از بيمه ها )خدمات درماني ، تامين اجتماعي ، نيروهاي مسلح ، كميته امداد( مي باشد مي تواند پزشک خانواده را از بين پزشکان
معرفي شده توسط شبکه بهداشت ودرمان انتخاب كرده، به پزشک خانواده مراجعه و خود و سایر افراد خانواده را ثبت نامكند. در مراجعه اول، معاینه كامل انجام و كليه اطاعات فرد در پرونده وي ثبت مي شود.
انتخاب پزشک خانواده از سوي سرپرست خانوار اختياري است انجام كليه مراحل اطاع رساني به بيمه شدگان براي انتخاب پزشک خانواده، بر عهده سازمان بيمه مربوطه مي باشد. چنان چه بيمه شده نتواند یا نخواهد پزشک خانواده را خود انتخاب كند، بيمه گر مربوطه باید موضوع را با فرد در ميان گذارد و موافقت او با این انتخاب یا پيشنهاد را كسب كند.
← محل ورود خانواده ها جهت ثبت نام و دریافت خدماتدر سطح اول، محل زندگي و سکونت خانواده است. براي افرادي كه به هر دليل مانند اشتغال ادواري یا خوابگاهي، محل سکونت و محل كار فرد در دو شهر جداگانه باشد، انتخاب محل ورود به برنامه آزاد است .
انتخاب پزشک خانواده به صورت خانواري است یعني سرپرست خانوار، مسئول انتخاب پزشک خانواده مي باشد.
انتخابِ فردي، مشروط به ارائه درخواست سرپرست، با ذكر دليل ممکن است .
تعویض پزشک خانواده، با انجام هماهنگي با بيمه و ستاد شهرستان، بدون هيچگونه محدودیتي امکان پذیر است .
گردش کار برخورد پزشك خانواده با مراجعه کنندگان در مراجعه هر فرد به مركز خدمات سامت مجري برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع، در صورت نياز به اقدامات مراقبتي، توصيه هاي ازم توسط پزشک یا تيم سامت ارائه و ثبت ميشود. از آنجا كه مراقبت سامت جمعيت تحت پوشش، توسط اعضاي تيم سامت به صورت فعال ارائه
ميگردد، تاریخ انجام مراقبت بعدي نيز به افراد یادآوري خواهد شد. كليه موارد قابل توصيه و قابل پيگيري، به گيرندگان خدمت تذكر داده شده و در پرونده نيز ثبت خواهد
شد.
پس از مراجعه هر فرد بيمار به مركز مجري برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع، پس از گرفتن شرح حال و معاینه فيزیکي و تشخيص اوليه در صورت نياز، اقدامات درماني توسط پزشک یا تيم سامت ارائه و ثبت ميشود. در صورتي كه تشخيص ميسر نشود گام هاي بعدي براي رسيدن به تشخيص، طراحي ميشود.
در ارجاع به سطوح تخصصي، انتخاب نوع تخصص بر عهده پزشک خانواده است ولي بيمار در انتخاب متخصص و مركز ارائه كننده خدمات در سطح دوم، از بين اعضاي شبکه
ارجاع )در بخش دولتي، خصوصي یا عمومي( آزاد است و تيم سامت و پزشک خانواده در انتخاب مركز ارائه كننده خدمت، فقط راهنمایي ازم را انجام خواهند داد.
← مدارك ازم جهت ثبت نام و انتخاب پزشك خانواده چيست ؟كليه بيمه شدگان تحت پوشش، براساس دفترچه معتبر و شماره ملي، احراز هویت شده و در برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع، توسط پزشکان خانواده ثبت نام مي شوند.
در مورد كساني كه بيمه شده هستند اما شماره ملي ندارند)تبعه ایران نيستند ( عاوه بر دفترچه، به جاي كد ملي، از شماره گذرنامه استفاده مي شود .
باید توجه داشت كه در آغاز برنامه پزشک خانواده، دفترچههاي بيمه موجود )خدمات درماني ، تامين اجتماعي و ... ( نشان دار شده و مورد استفاده قرار مي گيرند و در آتي
دفترچه بيمه یکسان، به نام دفترچه بيمه سامت در اختيار افراد قرار داده مي شود.
اگر در مراحل انتخاب پزشک خانواده و ثبت نام دچار مشکل شدید در آینده نزدیک هر شهرستان شماره تلفن ۱۵۹۰ با تعداد خطوط و اپراتور كافي در اختيارتان قرار مي
گيرد كه در تمامي مراحل پاسخ گوي شما باشد .
← چه کساني مي توانند ازخدمات پزشك خانواده در شهر استفاده کنند ؟كساني كه كه تحت پوشش یکي از بيمه ها ي خدمات درماني ، تامين اجتماعي ، نيروهاي مسلح یا كميته امداد باشند)افراد تحت پوشش سایر بيمه هاي پایه در صورتيکه
بيمه گر مربوطه با هماهنگي ستاد اجرایي تعهدات ازم را بپذیرد مي توانند و ارد برنامه شوند( ، افراد فاقد بيمه مي توانند با مراجعه به ادارات بيمه خدمات درماني، تحت پوشش بيمه ایرانيان قرار گيرند.
← آيا امكان تغيير پزشك خانواده وجود دارد ؟افراد مي توانند تا دو بار در سال ،پزشک خانواده خود را عوض كنند ، فاصله دو بار تغيير نباید كمتر از سه ماه باشد.
تعویض پزشک خانواده ، با انجام هماهنگي با بيمه و ستاد شهرستان امکان پذیر است.
اگردر زمان مسافرت دچار بيماري شديم چه کنيم ؟
افراد در زمان مسافرت در موارد اورژانس مانند سایر بيماران اورژانسي، بدون نياز به رعایت نظام ارجاع، به مراكز اورژانس مراجعه خواهند نمود و در موارد غير اورژانس و در
صورت ضرورت به پزشک خانواده محل سفر ) در پایگاه ، مركز مجري ، مركز كشيک ( مراجعه مي نمایند. در این شرایط فرد نمي تواند توسط پزشک موقت، به سطوح بااتر
ارجاع گردد)مگر ارجاع براي بستري به بخش دولتي و عمومي پس از تماس تلفني با پزشک خانواده فرد و دریافت فرم ارجاع الکترونيک( در این موارد۰۰ درصد هزینه هاي دولتي سطح یک ،توسط بيمه پرداخت خواهد شد .
← ساعات پاسخگويي پزشك خانواده و امكان سوال تلفنيساعات كار پزشک خانواده، روزانه ۸ ساعت در دو نوبت صبح و عصر )ساعات ۸ الي ۱۲ و ۱۶الي ۲۰ ( و پنج شنبه ها فقط صبح مي باشد. البته این ساعات بر حسب مکان
جغرافيایي و شرایط خاص با هماهنگي ستاد مركزي قابل تغيير است.
همچنين سامانه گویاي ۱۵۹۰ به صورت شبانه روزي، آماده پاسخ گویي به سواات مردم در مورد مسائل مربوط به پزشک خانواده و مشکات سامتي خواهد بود. افراد در ساعات نيمه شب و غير اداري باید به یکي از مراكز اورژانس، بيمارستان ها و مراكز بهداشتي درماني طرف قرارداد مراجعه كنند.
چرا نبايد بطور مستقيم به پزشك متخصص مراجعه کرد ؟
هر عامت و كسالت در انسان مي تواند ناشي از علل و عوامل مختلفي باشد. پزشک خانواده با نگاه كل نگر و با توجه به شناخت كاملي كه از بيمار خود دارد براحتي مي تواند علت بروز یک كسالت خاص را كشف و درمان نماید و درصورتيکه آن بيماري در حيطه تخصص بود پزشک خانواده است كه مي تواند بدرستي تخصص مورد نياز را تعيين و بيمار را به متخصصين مربوطه ارجاع نماید و اگر بيمار رأساً اقدام به انتخاب و مراجعه به متخصص بپردازد بسيار احتمال دارد كه در انتخاب تخصص مربوطه اشتباه كرده و متخصص هم به علت توجه خاص به حيطه تخصصي خود ممکن است مشکل بيمار را به خوبي تشخيص نداده و منجر به تأخير در تشخيص و انجام آزمایشات بي مورد و ... شود
پرداخت مبلغ ويزيت پزشك خانواده و ساير خدمات چگونه است ؟
ویزیت پزشک خانواده، تزریقات و سرم تراپي و نيز فرانشيز دارو هاي تجویزي توسط پزشک خانواده، رایگان است.
اما فرانشيز دارو در مراجعه به پزشک متخصص و فوق تخصص مانند شرایط فعلي خواهد بود.
در خدمات آزمایشگاهي و رادیولوژي اگر نسخه بيمار توسط پزشک خانواده ، متخصص و فوق تخصص طرف قرارداد
و در قالب نظام ارجاع باشد، ۰۰ درصد هزینه در بخش دولتي و ۰۰ درصد هزینه در بخش خصوصي )طبق تعرفه توافقي( به عهده ي سازمان هاي بيمه خواهد بود. در خارج از نظام ارجاع كليه این هزینه ها به عهده بيمار خواهد بود .
در صورت ارجاع و بستري شدن بيمار در بخش خصوصي، در صورتي كه بيمارستان خصوصي طرف قرارداد باشد، ۹۵ درصد هزینه ها بر اساس تعرفه دولتي توسط بيمه
ها به بيمارستان و مابقي توسط بيمار پرداخت مي شود.
← وقتي پزشك خانواده در مرخصي است چه بايد کرد ؟در این موارد پزشک جانشين اعام خواهد شد. پزشک جانشين باید از پزشکان همان محل بوده و فاصله دسترسي مناسبي داشته باشد .
خاصه نتايج بلند مدت اجراي برنامه پزشك خانواده و نظام ارجاع با اجراي برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع انتظار مي رود در درازمدت نتایج زیر بدست آید:
الف( براي مردم
افزایش پوشش و پاسخ گویي به نحوي كه كليه خدمات مورد نياز درقالب بسته هاي خدمات به عموم مردم كشور ارائه شود.
اصاح نظام سامت و افزایش پاسخگویي و مسئوليت پذیري نظام سامت، تيم سامت و پزشکان در مقابل مردم
ارتقاي سامت به نحوي كه شاخص هاي سامت وضعيت مطلوب تري نسبت به شرایط كنوني داشته باشند. انتظار مي رود ارتقا سامت با استراتژي هاي زیر
محقق گردد:
۱( از طریق انجام ویزیت پایه.
۲( ایجاد و استفاده از پرونده الکترونيک سامت تحت شبکه در تمام مراجعات.
۱( انجام مراقبت ها مطابق برنامه هاي سامت كشوري.
۴( ارزیابي، مدیریت و كاهش عوامل خطر فردي و اجتماعي سامت در مردم.
افزایش عدالت در سامت به نحوي كه سهم پرداخت افراد فقير و غني متعادل تر شده و دركل پرداخت هاي مستقيم مردم به نظام سامت كاهش یابد. ضمنا پوشش
بيمه اي كامل مردم نيز كه در برنامه دیده شده است به تحقق این مهم كمک خواهد كرد.
افزایش بهرهمندي از خدمات سامت دركل جمعيت شهري وروستایي كشور.
افزایش رضایت از خدمات سامت.
ب(براي پزشكان عمومي
ارتقاء جایگاه و شأن آنان با دریافت عنوان ارزشمند »پزشک خانواده «.
داشتن نقش تصميم گيرنده در مورد سامت افراد تحت پوشش و وظيفه دیده باني سامت.
ارتقا توان علمي و تجربي آنان و تسهيل ورود به دورههاي MPH ودستياري تخصص پزشک خانواده.
امکان آموزش غيرحضوري، الکترونيک و دریافت مشاوره و امکان پيگيري بيماران.
تثبيت و افزایش درآمد، با توجه به پرداخت سرانه اي درآمد تضميني ایجاد مي شود .
درآمد مازاد بر سرانه با توجه به پرداخت هاي تشویقي در مورد مراقبت هاي خاص و كشف بيماري ها.
ج( براي پزشكان متخصص
افزایش دقت و اثربخشي تشخيص و درمان بيماران با ویزیت بيماران تخصصي
دسترسي به سوابق و پرونده الکترونيک ) آزمایشات و... بيمار(.
غربال شدن بيماران توسط پزشک خانواده و ارسال شرح
حال اخذ شده توسط پزشک خانواده.
افزایش درآمد ناشي از ویزیت بيماران ارجاعي. به پزشکان متخصص بخش خصوصي كه بيماران ارجاعي پزشک خانواده را ویزیت مي كنند یک حق ویزیت خصوصي و یک حق ویزیت دولتي پرداخت مي شود و به متخصصين بخش دولتي در با رعایت نظام ارجاع سه ویزیت دولتي پرداخت خواهد شد ليکن در موارد فوق بيمار فقط ۱۰% یک ویزیت را پرداخت خواهد كرد
ارتقا علمي با درمان بيماران تخصصي و ایجاد وقت آزاد جهت ارتقا علمي.
د(براي دولت و کشور
ارتقا سامت عمومي و در نتيجه توسعه اقتصادي اجتماعي كشور.
كاهش هزینه هاي غير ضروري )دارو و پاراكلنيک و... (.
همدلي مردم و مسئولين با ایجاد درک مشترک در حوزه سامت.
توجه به عوامل اجتماعي سامت با نگاه جامع پزشک خانواده و تيم سامت.
در نهایت كاهش بار بيماري ها و هزینه هاي ناشي از آن
با ارتقا سامت و پيشگيري.
منابع[ویرایش]
۱ - وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکي ،وزارت تعاون كار و رفاه اجتماعي"دستورالعمل برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع در مناطق شهري نسخه ۱۹۳۱بهار"۰۲
۲ - وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکي ، كميته بازنگري برنامه هاي سامت "شرحخدماتتیمسالمت وپزشکخانواده"چاپ آرویج -۱۱۸۶
دكتر صدقياني، ابراهيم - طرح بازنگري در ساختار سازماني وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي
دكتر پيله رودي ، سيروس - شبکه بهداشت و درمـان شهرستان
۱ - خليلي:مجيد،" سيري در تاریخ علم پزشکي"،
مصوبات ستاد اجرایي كشوري برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع
جستارهای وابسته[ویرایش]
مستندات قانونی صندوق روستاییانپیوندها[ویرایش]
سامانه خدمات سلامت ایرانیان پزشکان خانواده
