رصد خانه الغ بیگ
یکی از مکانهای مهم در سمرقند، رصدخانه الغبیگ میباشد که توسط الغبیگ امیر تیموری ساخته شد. بسیاری از کارشناسان معتقدند که این رصدخانه یکی از بهترین رصدخانههای جهان اسلام و بزرگترین آنها در آسیای میانه است. بسیاری از بزرگان ستارهشناسی ازجمله غیاثالدین جمشید کاشانی و علی قوشچی در این رصدخانه تحقیق میکردند. دلیل اصلی شهرت رصدخانه، برای ثبت ۱۰۱۸ ستاره در دنیا است. با چهار جهت اصلی جغرافیایی روی نصفالنهار این بنا به شکل مدور دوطبقهای به قطر ۴۸ متری میباشد که محورهای میانی آن دقیقاً سمرقند تطبیق دارد. سالنهای کار در طبقه همکف و زاویهیاب فخری برای رصد خورشید و ماه روی محور شمال-جنوب واقعشده است، نیمی از ساختار کمانی زاویهیاب در حفرهای در زیرزمین و نیم دیگر روی زمین و رو به جنوب قرار دارد. صفحه خورشیدی بر روی محور شرقی غربی قرا گرفته و زاویهیاب حکم عقربه آن را دارد. اسطرلابهای عظیمی در هر دوطبقه وجود دارد که برای رصد ستارگان و سیارات استفاده مینمودند، و به همین خاطر درجهبندیهای ۳ درجه به ۳ درجه روی شعاعها و محیط دایره کف که ابزارها و نشانهها روی آن قرار میگرفته، وجود داشته است. همچنین این درجهبندی روی دیوار داخلی استوانهای که از توالی دوطبقه پنجرههای طاق دار تشکیلشده، دیده میشود. تمام این مجموعه از آجر پخته تشکیلشده بود که با نقشهای هندسی از آجر ولعاب و معرقهای کاشی تز¶نشده بود. با توجه به گفته عبدالرزاق سمرقندی احتمالاً باید سطح دیوارهای زاویهیاب و صفحه خورشیدی با طرحهایی از نه آسمان هفتسیاره و تعµن درجه دقیقه ثانیه و دهم ثانیه ستارگان ثابت و کرهی خاکی با هفتاقلیم کوهستانها و دریاها و صحراهایش پوشیده شده بوده
|
