رهن
معرفی روستای رهن[ویرایش]
نام رهن به روستایی در دهستان حومه بخش مرکزی شهرستان گناباد در استان خراسان رضوی
شهرستان گناباد اطلاق می‌شود. این روستا در فاصله‌ی سه کیلومتری جنوب غربی شهر گناباد و فاصله یک و نیم کیلومتری غرب جاده مواصلاتی گناباد به فردوس واقع شده است
تعداد رو با نفرو دقیقا با منبع بنویسد(۳۰۰۰نفر) روستای رهن جزء مهاجر پذیرترین روستاهای کشور می باشد
محصولات روستا[ویرایش]
گندم - جو- انگور - سیب- زردآلو- گورجه - خیار - بادمجان - پنبه - یونجه- چغندر قند -زعفران و ... میباشد.
وجه تسمیه روستا[ویرایش]
رهن در لغت به معنای گرو کردن و گرو دادن است و این نام به روستایی در سه کیلومتری جنوب غربی دهستان حومه بخش مرکزی شهرستان گناباد در استان خراسان رضوی اطلاق می شود. دلایلی برای نام گذاری این روستا وجود دارد من جمله اینکه در قدیم نهری در این حوالی جاری بوده است و مردم نهر را برعکس کرده اند و نام رهن را برای این مکان انتخاب کرده اند هرچند که این دلیل برای نام گذاری می تواند درست باشد اما کمی دور از منطق به نظر می رسد. دلیل دیگر که قابل قبول تر نیز هست وجود زمین های به گرو گذاشته شده ای است که در قدیم به افراد داده شده است یا به عبارتی چون در این روستا زمین های زراعی زیادی وجود داشته و همچنین یک قنات پر آب در آن جاری بوده است مردم بومی خودشان به تنهایی قادر به اداره این زمین ها و آب نبوده اند و بسیاری از این زمین ها را اجاره داده اند تا دیگران بتوانند در آن کشاورزی نمایند و به این طریق به مرور زمان افراد زیادی به این ناحیه هجرت کرده اند و در رهن ساکن شده اند. در گذشته به اين مكان نهر گفته مي شده است زيرا در قديم نهر بزرگي در اين حوالي جاري بوده است(احتمالاً همان قنات روستا كه خيلي پرآب بوده است).این قنات در اثر زلزله‌ای بزرگ تخریب و بند شده است ازآنجاکه مالکین برای باز کردن قنات پول لازم را نداشته‌اند مقداری از آب آن را (دو شبانه روز) به‌صورت رهن به مغنیانی داده‌اند تا دوباره قنات را احیا نمایند بعدازآن این قنات به نام قنات رهن مشهور می‌شود و منطقه را به نام رهن نام‌گذاری میکنند.
موقعيت جغرافيايي[ویرایش]
روستای رهن در دشت‌های جنوب غربی و به فاصله ۳ کیلومتر از شهر گناباد قرار دارد. فاصله آن از کوههای معروف به منطقه سیاه‌کوه حدود بیست کیلومتر میباشد. این روستا به لحاظ جغرافیایی در طول جغرافیائی ۵۸ درجه و ۶۵ دقیقه شمالی و در عرض جغرافیائی ۳۴ درجه و ۳۴ دقیقه شرقی کره زمین واقع شده است ارتفاع بلندترین منطقه مسکونی ۱۱۳۹ متر و ارتفاع پایین‌ترین منطقه مسکونی ۱۱۲۶ متر است؛ که بر این اساس اختلاف ارتفاع بلندترین و پایین‌ترین نقطه در منطقه مسکونی فعلی این روستا در حال حاضر معادل ۱۳ متر و کد ارتفاعی مظهر قنات واقع در جلوی مسجد جامع ۱۱۳۲ متر و اختلاف ارتفاع بین مظهر قنات تا پست‌ترین اراضی معادل ۲۱ متر میباشد. طول محدوده روستا با احتساب اراضی کشاورزی تحت پوشش قنات آن در شرق به غرب حدود ۳ کیلومتر و در جهت جنوب به شمال حدود ۲ کیلومتر میباشد کل محدوده مسکونی این روستا حدود ۰٫۵ کیلومترمربع که با احتساب اراضی کشاورزی به حدود شش کیلومترمربع می‌رسد. البته قابل‌ذکر است که محدوده اصلی روستا را نمی‌توان دقیقاً تخمین زد زیرا در قسمت جنوبی روستا بندهایی وجود دارد که تا نزدیکی‌های رشته‌کوه سیاه‌کوه ادامه دارد و در گذشته کشاورزان به‌صورت کشت دیمی از آن استفاده می‌کرده‌اند اما در حال حاضر به خاطر .خشک‌سالی‌های پیاپی کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند
وضعيت راهها[ویرایش]
از این روستا تا مرکز شهرستان گناباد سه مسیر وجود دارد. مسیر اول جاده‌ی اصلی روستا است و پوشش آن آسفالت میباشد این مسیر که به جاده‌ی گناباد-فردوس منتهی می‌شود در برگشت از گناباد چهار و نیم کیلومتر و در مسیر رفت شش و نیم کیلومتر طول دارد که در حال حاضر به همت شورای محترم روستا و با همکاری اداره راه شهرستان مسیر رفت هم توسط یک زیرگذر به چهار و نیم کیلومتر کاهش یافته است. مسیر دوم که اکنون عملیات بازگشایی و عریض کردن آن در حال انجام است حدود پنج و نیم کیلومتر طول دارد که از کنار ورزشگاه شهید رجایی به گناباد می‌رسد و مسیر سوم که حدود چهار کیلومتر طول دارد از کنار دانشگاه پیام نور روستا را به گناباد متصل می‌کند و همانند مسیر دوم خاکی است و البته این دو مسیر از میان زمینهای زراعتی روستا عبور می‌کند. همچنین یک مسیر خروجی به سمت روستای ریاب نیز به طول ۸۰۰ متر و به صورت خاکی وجود دارد.
قدمت[ویرایش]
قدمت تاریخی روستا دقیقاً مشخص نیست اما با توجه به برخی شواهد این روستا قدمتی کهن دارد یکی از این شواهد قنات روستا است که تاریخ احداث آن را دقیقاً نمی‌توان تخمین زد و شاید این قنات تا هزار سال هم عمر داشته باشد. یکی از شواهد دیگر که به‌دست‌آمده وجود قبرهای قدیمی در هنگام کندن پی ساختمان‌های شهرک امام علی علیه‌السلام میباشد. این قبرها احتمالاً برای انسان‌هایی حفر شده است که مسلمان نبوده‌اند و وجود اشیای قدیمی ازجمله گردنبندهای فلزی و سکه‌هایی که درون این قبرها پیدا می‌شد این فرضیه را محتمل‌تر می‌کند. به این انسان‌ها در اصطلاح عامیانه روستا گبر(۱) گفته می‌شود؛ و حداقل قدمتی که برای این قبرها می‌توان متصور شد بیش از ۴۰۰ سال میباشد.
منطقه مسکونی این روستا در طول تاریخ به دلیل بروز وقایع طبیعی مانند زلزله چندین بار جابه‌جا شده است قدیمی‌ترین مکانی که هنوز می‌توان شواهدی از آن را مشاهده کرد در حال حاضر به اراضی کشاورزی تبدیل شده است در جنوبی‌ترین نقطه این منطقه (که در اصطلاح عامیانه به بالای ده مشهور است) مسجدی است که بین اهالی به مسجد کهنه مشهور است و نام اصلی آن مسجد امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) میباشد قدمتی دیرینه دارد و چند بار بازسازی شده است این مسجد در حال حاضر در شمالی‌ترین قسمت روستا (مشهور به پایین ده) قرار دارد. تا چند دهه‌ی قبل نیز آثاری از یک حمام قدیمی در کنار همین مسجد وجود داشته است که همان سال‌ها تخریب شده است. ازآنجاکه در روزگاران کهن هر از چند گاهی سارقانی به روستا حمله‌ور می‌شده‌اند در این روستا برج‌هایی قرار دارد که در گذشته به‌عنوان برج‌های دیدبانی استفاده می‌شده است و نشان دهنده‌ی ساختار قلعه مانند این روستا در سالیان دور بوده است، البته هنوز نیز نام «در قلعه» به مرکز روستا و مقابل مسجد جامع اطلاق می‌شود که دروازه‌ی ورودی روستا در این مکان قرار داشته است.
(۱) در واقع این کلمه به پیروان دین زرتشت اطلاق می‌شود اما قبرهایی که در این منطقه وجود دارد در راستای قبله می باشد و احتمال مسلمان بودن آنها نیز وجود دارد.
مشخصات قنات رهن[ویرایش]
طول این قنات ۲۴۰۰۰ متر است، تعداد ۶۰۰ میله چاه دارد و عمق مادرچاه این قنات ۳۶۰ متر میباشد. دبی این قنات ۳۵ لیتر بر ثانیه است.
تعداد مالکان این قنات ۱۵۰ نفر میباشد و اراضی تحت کشت این قنات ۱۲۰ هکتار میباشد.
[۱] |http://www.rahn۲۰.ir%۷C
آب قنات رهن ،آبی در حد استاندارد های آب آشامیدنی با کیفیتی بسیار عالی و قابلیت هدایت الکتریکی در حدود ۷۰۰ میکرو پرس بر سانتی متر است. یک پله بالاتر از آبهای معدنی است که مزیتی دیگر از این قنات می باشد.
قدمت تاريخي[ویرایش]
قنات رهن یکی از قناتهای بزرگ و تاریخی و با قدمتی دو هزار ساله با ۲۴ کیلومتر طول و بیش از ۳۰۰ متر عمق مادر چاه و ۲۹۵ حلقه چاه ،که از ۲رشته تشکیل شده (رشته روچی و زیبد) یکی دارای آب سرد و دیگری دارای آب گرم می باشد و طول آن مجموعا ۲۴ کیلومتر می باشد. رشته زیبد احتمالا از داخل دریاچه ای آهکی از داخل کوههای زرد رزو سرچشمه می گیرد.
ثبت[ویرایش]
گزارشی در ۱۲ فصل تهیه شدهکه برای ثبت ملی و سپس برای ثبت جهانی به یونسکو ارسال خواهد شد.
قنات رهن[ویرایش]
الف : این قنات در روستای رهن (جنوب غربی مرکز شهر)جاری و طول آن حدود ۲۷ کیلومتر میباشد.این قنات تا ۱۲ کیلومتری جنوب رهن یک شاخه بوده و از آنجا دو شعبه میگردد.شاخه سمت راستی به سمت زیبد رفته و مادر چاه آن در میان کشتوان زیبداست و شاخه سمت چپی به طرف روچی رفته و مادر چاه آن در وسط کشتوان روچی است و عمق مادر چاههای آن حدود ۲۵۰ متر است.مقدار آب آن۳۰لیتر در ثانیه یا ۶ اینچ است.
ب:مدار قنات رهن بر ۱۴ میباشد و هر شبانه روز شامل ۱۹۲ فنجان و هر مدار ۲۶۸۸ فنجان است و در سال دارای ۲۵ مدار و ۱۰ شبانه روز اضافی است که ۱۸ مدار آن سفید بر و ۷ مدار سبز بر میباشد و در ۱۰ روز اضافی به ازای هر ۳.۵ فنجان آب ۲.۵ فنجان تحویل کشاورز میگرددو زمینهای زیر کشت آن حدود ۳۰۰ هکتار است.
ج:در این قنات مدت فنجان ۷.۵ دقیقه است و قیمت ملکی یک فنجان آب ۱۲۰هزار تومان و اجاره آن در سال فنجانی ( آبهای وقفی ۶۰۰ تومان و غیر وقفی ۱۰۰۰ تومان ) میباشد.
د: در قنات رهن مولف یا صاحب طاق وجود ندارد و هر ۴ یا ۵ نفری که یک طاقه آب را شرب میکنند به نوبت آب را از نفر قبلی تحویل می گیرد . این قنات در حال حاضر فرخیز یا میانی ندارد ولی قبلاً اگر در قنات کار می کرده اند یک شبانه روز را در چند مدار فرخیز کرده وپول به دست آمده از فروش آب فرخیز را در قنات هزینه می کرده اند .
ه: وقف های معروف قنات رهن عبارتند از :
-یک سهم ونیم طاقه (۲۴۰فنجان ) در بند سردولاب شرب می گردد ودرآمد آن برای تعزیه امام حسین (ع) در کوی شرقی مرکز شهر مصرف می شود .
یک طاقه (۹۶فنجان ) مشهور به آب حاج عمه بی بی که صرف تعزیه امام حسین (ع) در روستای ریاب می شود . -۲
۹۱ فنجان معروف به (طاقه کاخکی )که خرج تعزیه امام حسین در شهر کاخک می شود . -۳
و: آب بند های قنات معروف رهن به قرار زیر است
الف – آب بند اول مشهور به لوح بالا ، جویبار بند آقایی
ب –آب بند دوم مشهور به لوح پایین ، جویبار ریاب ، بند حاج حسام ،میرزا جلال وبند نو
ج – آب بند سوم مشهور به برق شیب زمین های حوض ولی
د – آب بند چهارم مشهور به جویبار شهر ،بند سردولاب
ه – آب بند پنجم مشهور به جویبار میان ، زمین های میان کشتوان
و- آب بنذد ششم مشهور به سرگودال ، زمین های باغ خان
ز – آب بند هفتم مشهور به برق بید ، رمین های کربلایی عبدالعلی ومیرزا رحمان
(به نقل از کتاب جغرافیای گناباد - اثر : حسین پور ابر اهیم –چاپ اول –سال ۱۳۷۱)
معرفی وبلاگ ها و وبسایت های روستای رهن[ویرایش]
پایگاه اطلاع رسانی رهن(رهن۲۰):
[۲] کانون صبای رهن:
[۳]
