روستاهای مرزی در معرض نابودی

---

گزارش ميداني وضعيت روستاهاي خراسان جنوبي
روستاهاي مرزي در معرض نابودي
روستاهاي« هنگر» و «بيشه» که از نقاط استراتژيک در مرز هستند به خاطر کمبود آب و تداوم خشکسالي ها در حال از دست دادن جمعيت هستند.
پايگاه خبري تحليلي «پارس»- فرخ نژاد- راه بلد همراهي مان مي کند اما هر چه مي‌روي کسي را نمي بيني، اين جا در حوالي مرز زوزه مرگ روستا دلهره آور و غمبار است. جاده اصلي مسير را به سمت روستايي که حالا خالي از زندگي شده است، سال ها قبل آسفالت کرده اند.
خانه هاي بي در و پيکر و مخروبه نشان از اين دارد که چند سالي است «دهنه تنگل» ساکني ندارد هر چند کسي در اين نقطه زندگي نمي کند اما گويا برق دارد و هنوز از قنات صداي زندگي مي آيد. برخي از مردم روستاهاي ديگر براي تامين آذوقه دام هايشان در زمين هاي کشاورزي اين روستا کشت مي کنند.
اين روستا مدرسه هم داشته است «دبستان چوبينه طوس» سال احداث آن هم با توجه به تابلوي موجود به سال ۸۱ بر مي گردد.
به گفته راهنما در و پنجره ها و ديگر مصالح به کار رفته در خانه هاي اين روستا را اهالي برخي از روستاهاي ديگر کنده و مي فروشند و روز به روز بيشتر شکل و شمايل روستاي خالي از سکنه به خود مي گيرد.
خاردرجان
مقصد بعدي روستاي «خاردرجان» است. براي رسيدن به اين روستا بايد مسير رواناب هاي فصلي و راه نامناسبي که به طور کامل ناهموار و پر از خار و خاشاک با سربالايي ها و سراشيبي هاي خطرناک است، طي کني.
همانند نام اين روستا براي رسيدن به اين نقطه بايد خار هاي زيادي را به جان خريد تا شايد به مقصد رسيد. مرکب آهنين هم گويا تحمل اين همه سختي را ندارد، در بعضي از مسيرهاي ناهموار و سربالايي کم مي آورد و دلهره سرنشينان را بيشتر مي کند.
همان طور هم که پيش بيني مي کرديم ناهمواري مسيربه حدي است که ديگر نمي توان با خودرو رفت. راهنما با عکاس به بالاي تپه اي رفته و از دور از اين روستاي خالي از سکنه عکس مي گيرند.
فاصله اين روستا تا مرز ۱۵ کيلومتر است. «خاردرجان» نزديک ترين روستا به مرز افغانستان است.
به گفته راهنما راه دسترسي به روستاي «هفتادرود» هم که حدود ۱۵ کيلومتر با مرز فاصله دارد همين طور ناهموار و خيلي هم دور است براي همين از رفتن به اين روستا منصرف مي شويم .
زيبايي ها در قاسم آباد
روستاهاي قاسم آباد پايين و بالا ديگر آبادي هاي خالي از سکنه اي است که هرچند مسير دسترسي به اين روستاها هم خاکي و ناهموار است اما از همان ابتدا طبيعت زيبا و منطقه زيست محيطي خستگي را از تنت مي گيرد، زيبايي هايي که در نوع خود بي نظير است .
اما اين که چرا خالي از سکنه است علامت سئوالي است که ذهنمان را به خودمشغول کرده است؟
در اين آبادي يک پير زن و پير مرد در حال برداشت محصول شلغم براي تامين آذوقه دام هايشان هستند وقتي که حضور غريبه را احساس مي کنند قبل از اين که ما به آن ها برسيم مي روند.
اين روستاها از نعمت آب که مايه آباداني است برخوردار است اما ۶ سالي مي شود که کسي اين جا سکونت ندارد و خانه هاي خشت و گلي درحال تخريب و از بين رفتن است.
در قاسم آباد بالا هم زن و مردي کهنسال از روستاي ديگر در حال چراي دام هايشان هستند ما را به خوردن چاي آتشي که بر اجاق دارند دعوت مي کنند و خشکسالي ها و نبود آب شرب را دليل کوچ مردم اين روستاها به ديگر روستاها و شهرها مي دانند.
فاصله اين ۲روستا با مرز کمتر از ۲۰ کيلومتر است.
روستاي رسک هم با ۲۰ کيلومتر فاصله ديگر آبادي است که خالي از سکنه شده است و دوري و مسير ناهموار اين روستا هم باعث شده تا نيمه راه برويم و به مقصد نرسيم.
به گفته يکي ازساکنان مطلع منطقه روستاهاي« هنگر» و «بيشه» که از نقاط استراتژيک در مرز هستند به خاطر کمبود آب و تداوم خشکسالي ها در حال از دست دادن جمعيت هستند.
به علاوه تعداد زيادي از ساکنين روستاهاي «کلاته رحيمي»، «ازبک»، «دربلوند»، «خوشاب» و... چون آب شرب ندارند رفته اند و عده اي ديگر از ساکنين اين روستا هم اگر اين وضع ادامه يابد عزم کوچ دارند.
همچنين روستاهايي مانند «علي هديه»، «حسن آباد» و «کلاته شبا» در حوزه دهستان ماهيرود هم خالي ازسکنه است.
اما بر اساس گفته هاي بخشدار درح «دهنه تنگل» تنها روستاي دهستان لانو و خالي از سکنه است.
دهنه تنگل خالي ازسکنه
البته اهالي اين روستا هم به گفته«ملکي» اواخر دهه ۸۰ به دليل اين که تعدادي از اهالي روستا چند سال قبل از آن به شهر مشهد رفته و با انجام کارهاي ساختماني مانند گچ کاري، سنگ کاري، بنايي و ... درآمد و وضعيت زندگي بهتري از زماني که در روستا زندگي مي کردند کسب کردند ديگر اهالي را هم ترغيب به مهاجرت و کار در شهر مي کنند و اين طور است که اين روستا خالي از سکنه شده است.
وي ادامه داد: اهالي رسک هم چون در منطقه کوهستاني ساکن بودند به روستاي خوشاب رفتند تا راحت تر بتوانند زندگي کنند.
وي افزود: اهالي خاردرجان و هفتادرود چون مراودات تجاري با ساکنان آن طرف مرز داشتند در اواسط دهه ۷۰ توسط دولت به دلايل امنيتي جابجا شدند.
اما به نظر او قاسم آباد پايين و بالا روستا به حساب نمي آيد بلکه آبادي است و محل کشاورزي اهالي است به علاوه مردم اين منطقه به دليل طبيعت سرسبز و زيبايي که دارد براي گذران تعطيلات و اوقات فراغت به اين روستاها مي روند.
او تاکيد کرد شايد هم اين صحبت من کارشناسي شده نباشد اما بايد همه چيز به صورت مجاني در اختيار روستاييان مرزنشين اين منطقه قرار داده شود تا فقط در اين منطقه زندگي کنند و حداقل منفعت آنان براي اين نقاط امنيت است.
وي در ادامه مي گويد: حداقل به بهانه مرزي بودن بايد امتيازات زيادي براي روستاييان مرز نشين در نظرگرفته شود زيرا مرزبانان اصلي که همين ساکنان مرز نشين هستند و متاسفانه به دلايل تداوم خشکسالي، دور بودن از مرکز شهرستان و شرايط خاص جغرافيايي و منطقه اي روستاييان مرز نشين از بسياري از امکانات به ويژه آب شرب محرومند. به نظر وي اگر پايداري خشکسالي ها نبود روستاييان مرز نشين نيازي به حمايت دولت نداشتند و با همان مقدار دام و آبي که داشتند زندگي در روستا را رها نکرده و به شهر نمي آمدند.
شايد هيچ اظهار نظري مانند مشاهده روستاهاي خالي از سکنه در مرز و ترس از کاهش جمعيت در اين مناطق گويا نباشد. هر چند امنيت در مرز با تلاش ماموران نيروي انتظامي و... برقرار است اما زنگ خطر خلاء جمعيت در اين منطقه خالي، به صدا درآمده است.
مهم ترين نکات پرونده
اغلب روستاهاي مرزي خراسان جنوبي به دليل کم آبي خالي از سکنه شده اند.
تک ساکنان بعضي از روستاها، خشکسالي و نبودآب شرب را علت مهاجرت روستاييان مي دانند.
براي ساکنين روستاهاي مرزي بايد امتيازات ويژه اي در نظر گرفته شود.
اجراي پروژه هاي محروميت زدا در روستاهاي مرزي
فرخ نژاد- بسيج سازندگي براي ماندگاري روستاييان در مرزها پروژه هاي محروميت زدا اجرا مي کند. مهندس «محمد زهرايي» رئيس سازمان بسيج سازندگي خراسان جنوبي با بيان اين که اين سازمان در ۴ حوزه به روستاييان مرزنشين خدمات ارائه مي کند گفت: يکي از حوزه ها به اجراي پروژه هايي براي محروميت زدايي از روستاها برمي گردد که تعدادي از اين طرح ها در روستاهاي مرزي هم اجرا مي شود.
رئيس بسيج سازندگي عنوان کرد:
روستاهاي خراسان جنوبي ۱۰سال آينده خالي از سکنه مي شود
رئيس سازمان بسيج سازندگي خراسان جنوبي گفت: تاثير تداوم خشکسالي و بي آبي آن قدر که بر کاهش جمعيت روستاها و تغيير فرهنگ روستاييان از توليد گرايي به مصرف گرايي در اين مورد تاثير گذار بوده است، نيست.
مهندس« زهرايي» با بيان اين که فرهنگ کار و تلاش از روستاهاي استان رخت بربسته و بيشترجمعيت روستاها پير شده است افزود: آن تعداد افراد ميانسال و جواني هم که در روستاها مانده اند حاضر نيستند همانند گذشتگان براي توليد محصول تلاش کنند و از روستاها به شهرها مي آيند.
وي گفت: در طرح و پروژه هايي که در روستاها اجرا مي شود هم کمتر به جنبه توليدي و اشتغال زايي آن توجه مي شود.
به گفته وي اگر اين روند ادامه يابد و فرهنگ کار بين روستاييان تغيير نکند به طورحتم تا ۱۰ سال آينده به جز تعداد معدودي از روستاهاي استان بقيه روستاها خالي از سکنه خواهد شد.
قلب روستا بدون اشتغال مي ايستد
دکتر رستم صابري فر عضو هيئت علمي دانشگاه پيام نور فردوس- ايجاد اشتغال و درآمد تنها راه خالي از سکنه نشدن روستاهاي مرزي است. اگر در روستاها و به ويژه روستاهاي مرزي اشتغال و درآمد با تامين زيرساخت هاي مورد نظر ايجاد شود به طور حتم نه تنها روستاييان بلکه شهرنشينان هم حاضر خواهند بود به روستاها بروند.
با حرف و انجام برنامه هاي صوري نمي توان روستاييان را در روستاها ماندگار کرد حضور افراد در هر نقطه نشان از امنيت آن نقطه دارد يعني افراد، توليد کننده امنيت هستند و آن را خواستار مي شوند.
در حال حاضر مسئولان و دست اندرکاران امور مرتبط از روستاييان خواهش مي کنند در نقاطي زندگي کنند که خودشان حاضر نيستند به آن نقطه بروند بنابراين اگر کمبود و مشکلات حل شود به طور حتم خيلي از مسائل هم حل خواهد شد.
وقتي از اشتغال صحبت به ميان مي آيد يعني تمام زيرساخت هاي مربوط به اشتغال لازم است ايجاد شود، زير ساخت هايي که بايد اشتغال پايدار و ماندگاري جمعيت را نتيجه دهد و وقتي اين طور نيست به طور خواسته و يا ناخواسته زمينه مهاجرت افراد را به مناطق توسعه يافته تر فراهم مي کنيم.
روستاييان در مناطق مرزي به دليل نداشتن تخصص و سرمايه فقط مي توانند تامين کننده نيروي کارگري آنچه که از آن به عنوان فرصت مرز نام برده مي شود باشند اما وقتي صحبت از اشتغال کامل و پايدار شود بايد تمام زيرساخت ها براي يک روستايي که در نزديکي مرز زندگي مي کند فراهم شود تا او هم تمام تخصص ها را فرا بگيرد.
به علاوه بايد حرفه اي را ياد بگيرد که نتوان فرد ديگري را جايگزين او کرد به عنوان مثال در چابهار يک بندر آزاد ايجادشده که بيشتر نيروهاي به کار گرفته شده در اين بندر مشهدي، تهراني، اصفهاني و... هستند و اين در واقع نقطه اي ايجاد شده تا عده اي سرمايه دار سرمايه دارتر شوند اما نبايد چنين مي شد. لازم است از توان نيروهاي منطقه بهره ببريم.
در مناطق مرزي هم بايد اشتغال به معناي واقعي آن يعني با تمام جنبه ها و ابعادش ايجاد شود و استعداد و توان نيروهاي بومي به کار گرفته شود.