روستای کلات
روستاي کلات/
گناباد /
خراسان رضویروستای کلات با طول و عرض جغرافیایی ۳۴ درجه و ۱۲ دقیقه شمالی و ۵۸ درجه و ۳۲ دقیقۀ شرقی و ارتفاع ۱۶۰۰ متر از سطح دریا در۲۴ کیلومتری جنوب غربی گناباد در غرب جاده فردوس قرار دارد. فاصله ی این روستا تا مرکز شهرستان ۲۰ کیلومتر است. جمعیت روستا در سال ۱۳۵۵، ۱۳۳۴ نفر بوده است و طبق آخرین سرشماری به ۷۵۴ نفر رسیده است. روستای کلات بیش از ۵۸۰ هکتار اراضی کشاورزی است و آب آن از قنات و چشمه های متعدد تامین می شود.محصولات کشاورزی روستا شامل گندم، جو، زعفران، حبوبات، صیفی جات و انواع سردرختی بوده و محصولات دامی آن شیر و گوشت گاو و گوسفند و گوشت ماکیان می باشد.
وضعیت جغرافیایی[ویرایش]
روستای کلات با طول و عرض جغرافیایی ۳۴ درجه و ۱۲ دقیقه شمالی و ۵۸ درجه و ۳۲ دقیقۀ شرقی و ارتفاع ۱۶۰۰ متر از سطح دریا در۲۴ کیلومتری جنوب غربی گناباد در غرب جاده فردوس قرار دارد. فاصله ی این روستا تا مرکز شهرستان ۲۰ کیلومتر است. جمعیت روستا در سال ۱۳۵۵، ۱۳۳۴ نفر بوده است و طبق آخرین سرشماری به ۷۵۴ نفر رسیده است. روستای کلات بیش از ۵۸۰ هکتار اراضی کشاورزی است و آب آن از قنات و چشمه های متعدد تامین می شود.محصولات کشاورزی روستا شامل گندم، جو، زعفران، حبوبات، صیفی جات و انواع سردرختی بوده و محصولات دامی آن شیر و گوشت گاو و گوسفند و گوشت ماکیان می باشد.
روستای کلات گناباد منطقه ای خوش آب و هوا است که قدمت آن به قبل از اسلام برمی گردد و موید آن بقایای قلعۀ فرود می باشد. در برج قلعۀ کلات در زمان های بسیار دور، در این قلعه که بر بلندترین چشم انداز کلات ساخته شده است، برای محافظت از روستا افرادی تا به صبح نگهبانی می دادند. به نقل از افراد کهنسال، افرادی معروف به ترکمن ها یا کولی ها به روستا حمله می کردند و افراد، اموال و یا احشام را به غارت می بردند و مردم در این مواقع از طریق کانال های زیر زمینی به این قلعه پناه می بردند.
وجه تسمیه[ویرایش]
در فرهنگ دهخدا آمده است: کلات قلعه یا دهی بزرگ را گویند که بر سر کوه یا پشته ی بلندی ساخته باشند خواه آباد باشد و خواه خراب. و یا ده کوچکی که بر پشته باشد. ظاهرا شکل قدیمی آن کلاک بوده و همین کلمه است که در اسامی مکان های مازندران به صورت کلا در آمده و معرب آن قلعه است. در شاهنامه ی فردوسی ذکر کلات خراسان آمده که در آن فرود برادر کیخسرو و فرزند سیاوش با مادرش منزل داشته، هنگامی که طوس سردار کیخسرو لشکر به ترکستان برد، فرود را شناخته و کشت و کیخسرو بر او غضبناک شد و گفت:
نگفتم مرو از کلات جرم که آنجا فرود است با مادرم
ناصر خسرو نیز در قرون بعد از اسلام، در سفرنامه ی خود در مورد کلات گناباد مطالبی مطرح نموده است.
تاریخچه[ویرایش]
جغرافیای تاریخی شهرستان گناباد نشان می دهد این شهرستان در دوران پیش از اسلام گذرگاه داخل فلات ایران بوده است. شواهدی که از شاهنامه فردوسی قابل دستیابی است نشان می دهد که قسمت های شرقی گناباد محل برخورد و میدان جنگ لشکر ایران و توران بوده است .
گواهی این ادعا وجود آثار تاریخی است که زمان ساخت آن ها به هزاران سال قبل بر می گردد. ازجمله این آثار می توان به موارد زیر اشاره کرد:
قلعه فرود در روستای کلات، قلعه زیبد در روستای زیبد، قبر پیران ویسه در درب صوفه، قلعه دختر در شوراب گناباد، قلعه دختر در بجستان، مقبره جغتین در گیسور، خرابه های شهرغور در۱۰کیلومتری شمال گناباد و قنوات قدیمی گناباد نام برد که مهم ترین آنها در کتاب جغرافیای تاریخی گناباد، قلعه فرود است.
آثار تاریخی بعد از اسلام نیز در گناباد شامل امام زاده ها، مساجد و زیارتگاه ها است که مورد توجه مردم می باشد .
قلعه فرود[ویرایش]
قلعه فرود از نظر موقعیت جغرافیایی در حدود ۶ کیلومتری جنوب شرقی روستای کلات و ۳۰ کیلومتری جنوب غربی گناباد در شرق جاده آسفالته گناباد- فردوس قرار دارد. از نظر جایگاه تاریخی در بسیاری از منابع قدیمی به وجود این قلعه در منطقه گناباد اشاره شده و داستان مبارزه فرود پسر سیاوش با توس نوذر در آنجا ذکر شده است.
آثار به جا مانده از قلعه فرود
الف: آسیاب های تک زو در تنگل کلات در قسمت جنوبی هر یک به فاصله ۳۰ متر از یکدیگر که قسمت اعظم آن از بین رفته و فقط تکه هایی از تنوره های آن باقیست.
ب: آسیاب وسط که از نظر ضخامت دیوار و قطر تنوره نظیر آسیاب شمالی است .
ج: آسیاب جنوبی فعلا فقط کف تنوره سنگی و آثار ساروج آن ظاهر است. در بالای سه آسیاب سنگی مسطح در پناه دیوار قلعه وجود دارد که به نظر می آید منزل آسیابان ها بوده است.
نهرآبی درمجاورت قلعه وجود دارد وبا گذر از میان سنگ های کوچک و بزرگ آبشارهایی به ارتفاع ۳ تا۱۰متر را تشکیل می دهد و روستای کوچک زو را مشرب می کند .در غرب و شرق قلعه چهار غار وجود دارد که کمتر کسی به داخل آن رفته است .برخی از منابع در تعریف کلات از مناطق دیگری نیز یاد کرده اند اما شواهد فراوان و قراین گوناگونی وجود دارد که منظور فردوسی درشاهنامه، کلات گناباد جنوب خراسان است .وجود این اثر تاریخی مهم در روستای کلات و در مسیر جاده منتهی به فردوس و نهایتا استان های کرمان و یزد و ... می تواند به عنوان یک ظرفیت گردشگری مورد توجه قرار گیرد و خود زمینه اشتغال را فراهم نماید .
فرهنگ و آداب و رسوم[ویرایش]
گویش مردم خراسان از اصیل ترین و خالص ترین گویش های فارسی است که به جرات می توان گفت که بسیاری از کلمات اصیل فارسی در این گویش یافت می شود.غذاهای محلی مردم روستا شامل جوش پره، بلغور بشیر، تخم مرغ شیره، اشکنه قروت، حلوا مغزی، کف و ... می باشد.
اقتصاد و کشاورزی[ویرایش]
همانند بسیاری از روستاهای کشور شغل اصلی مردم روستای کلات کشاورزی می باشد. اما در روستای کلات به خاطر داشتن طبیعت ییلاقی آن محصولات کشاورزی و باغی زیادی کشت می شود.کشاورزی و کشت محصولات در روستا از اواسط فصل پاییز و زمستان شروع می شود. در ابتدا محصولاتی مثل جو و گندم که کشتی پاییزه دارند شروع می شود. این کار با بارش باران های پاییزی و زمستانی شروع می شود. بعد از کشت گندم و جو کشت و کار تا اواخر فصل زمستان معطل باقی می ماند. نزدیک به روزهای عید نوروز محصولاتی نظیر ذرت علوفه ای و چغندر برای استفادۀ دام، و شبدر و یونجه کاشته می شود. این محصولات همگی مصارف علوفه ای برای دام ها که بیشتر گاو و گوسفند هستند کاشته می شود.
اوایل بهارنیز فصل کشت سبزیجات و صیفی جات است که مهم ترین اقلامی که در حال حاضر کشت می شوند عبارتند از خیار سبز، لوبیا سبز، جعفری، تره و گوجه فرنگی. روستای کلات از لحاظ کشت این محصولات در شهرستان دارای موقعیت بسیارممتازی است به گونه ای که می توان ادعا کرد در سال های پر آب تقریبا تمام سبزی شهرستان از این روستا تامین می شود و بعضی اوقات حتی این محصولات به شهرستان های اطراف نظیر فردوس و تربت حیدریه هم می رسند. البته چند سالی است که به دلیل خشک سالی کاشت این محصولات متحمل رکود بسیار زیادی شده است.
داشت و برداشت محصولات فوق تا اواخر تابستان ادامه دارد. این محصولات توسط تعدادی از خریداران محلی به مرکز شهرستان و دیگر شهرستان ها انتقال داده می شود که خود یکی از زمینه های اشتغال زایی بوده است.در اثنای برداشت محصول سبزی و صیفی فعالیت های کشاورزی دیگری نظیر پرورش کرم ابریشم، جمع آوری بادام از درختان بادام، جمع آوری سماق از درختان سماق و جمع آوری گردو و انگور و زعفران از مهم ترین کارهای کشاورزان است. هر کدام از این محصولات در زمان خود جنب و جوش خاص خود را دارد. که شاید زیباترین آن ها هنگام جمع آوری محصول پیله از کرم ابریشم، و گردو و فعالیت شیره پزی انگور و برداشت زعفران باشد. زعفران از مهم ترین منابع در آمدی مردم روستاست. این محصول در اواخر تابستان برای اولین بار کشت می شود و از آن پس برای مدتی در حدود ۱۰ سال در فصل پاییز در آبان و آذر ماه محصول می دهد. برداشت و تمیز کردن زعفران کاری بسیار پر زحمت است اما همواره همراه با خاطره ها و جنب و جوش خاصی همراه بوده است.
منبع[ویرایش]
وبلاگ روستای کلات
