روستای گزدون شهرستان دنا
'''''' '''''' روستای گزدون
از توابع بخش پاتاوه ، شهرستان
دنا ، استان
کهگیلویه و بویراحمد می باشد . این روستا با مرکز استان شهر
یاسوج ۶۰ کیلومتر فاصله دارد و در مسیر جاده یاسوج به اصفهان واقع گردیده ، این روسـتا بنا بر سرشماری سال ۱۳۹۰ تعداد ۶۴ خـانوار و جمـعیت ۲۶۷ نـفر می باشد . این روســتا در شـــمال غربی مرکز اســــتان شهر یاســـوج و در حدود ۴۰ کیلومتری مرکز شهرستان دنا ، شهر توریستی سی سخت واقع گردیده است.
موقعیت جغرافیایی روستای گزدون[ویرایش]
روستای
گزدون از شمال به روستای تنگ رواق ، از جنوب به روستای باگ ، از مشرق به روستای بن زرد سفلی و کوه دنا و از مغرب به ایستگاه تقویت فشار گاز پاتاوه و رودخانه خروشان بشار محدود می شود . روستای مذکور در فصول سرد پاییز و زمستان ، آب و هوای سرد و خشک و در فصول گرم بهار و تابستان دارای آب و هوای گرم و خشک می باشد . مردم روستا ۱۰۰% شیعه بوده و در مجموع افرادی شاد ، خونگرم و بذله گو هستند . روستا دارای چهار طایفه ، طاعلیشاهی ، قاید شیرو ، سادات امامزده محمد و باباملکی است و همگی به لهجه شیرین لری تکلم می کنند . شغل اکثر مردم در این روستا کشاورزی و تعداد کمی نیز به دامداری و تعدادی نیز در ایستگاه گاز همجوار مشغول به کار بوده و امرار معاش می نمایند . محصولات زراعی کشاورزان این روستا شامل گندم ، جو ، عدس ، برنج ، شنبلیله و .... ، محصولات باغی شامل انگور ، گردو ، انار و .... می باشد. وجه تسمیه روستا به نام "گزدون" را وجود درختی خودرو و زیبا به نام "گز" که در گذشته به وفور در این روستا می روئیده است نقل کرده اند .
پوشش گیاهی و جانوری[ویرایش]
روستای گزدون با توجه به قرار گرفتن در مجاورت بزرگترین قله رشته کوه زاگرس ، کوه دنا و جاری شدن آب های دائمی و فصلی ، خصوصآ در فصول سرد سال که بعضآ باعث ایجاد سیلاب و طغیان رودها و نهرها می گردد ، دره ها و شیارهای عمیق در سطح زمین و ناهمواری فراوان را به وضوح نشان می دهد . دارا بودن زمین های حاصل خیز و غنی و بکر بودن روستا باعث پوشش گیاهی و جنگلی مناسب شده و پوشش غالب جنگل درختان بلوط و بنه می باشد. از گونه های گیاهی می توان ، یونجه وحشی ، بکلو ، پونه ، بابونه ، برنجاس ، گل گاوزبان ، هلپه ، شیرین بیان و خارشتر و از سایر انواع گونه های جنگلی می توان ، کیکم ، بادام کوهی ، سرو کوهی، تگ (هم‌خانواده ارژن) ، ارژن ، رز (تاک وحشی) ، انجیر کوهی ، بن، کلخنک، سپیدار ، سرنجل ، کازیر (از خانواده انجیر)، کره تر (از خانواده کازیر)، سیسه ، توگ ، توت دره، مورد ، بادام کوهی، سیب، توت کوهی ، گردو ، انگور و انار را نام برد . در این منطقه امکان تماشای پرنده بسیار زیبا و کمیاب هما و همچنین پرندگانی نظیر شاهین، کبک، تیهو ، کمرکلی و انواع چکاوک‌ها و سهره‌ها و جانورانی همچون ، گراز ، روباه ، جوجه تیغی (جیله) ، کفتار سمور ، راسو ، خرگوش و سنجاب ایرانی که از زیباترین سنجاب‌های جهان است و در احیای جنگل بلوط نقش بسیار مؤثری دارد ، وجود دارد .
فعالیت های اقتصادی و درآمدی[ویرایش]
كشاورزی یکی از فعاليت‌های اقتصادی ساكنان روستا می‌باشد که از نظر اهمیت در درجه اول قرار دارد. به علت طبيعت خاص اين روستا ، عدم مهار آبهای سطحی و جاری در عمق دره ها و چشمه سارها و وجود زمين‌های كوهستانی و تپه ماهوری، كشاورزی آن بيش‌تر به صورت ديم به ويژه كشت گندم و جو صورت می‌گيرد. علاوه بر كشت گندم و جو كه به صورت ديم و آبی رايج است، كشت برنج ، عدس و شنبلیله نيز معمول است. دامپروری در این روستا در گذشته به صورت متحرک انجام می گرفت و در فصول سرد سال ، دامداران با استفاده از علوفه و میوه درخت بومی خاص مناطق زاگرس نشین یعنی بلوط و علوفه های خشک و جو به عنوان خوراک دام ها به دامداری مشغول بودند و در فصول زیبای بهار و گرم تابستان به منطقه سر سبز شبلیز کوچ نموده و در کپر و سیاه چادرها سکونت یافته و به چرای دام می پرداخنتد ، که علاوه بر جنبه اقتصادی این کوچ ها ، به دلیل قرارگیری در شرایط سخت و کوهستانی و در عین حال سرسبز و دل انگیز منطقه شبلیز باعث تلطیف روح و گل نمودن طبع شاعران و سرایندگان (فولکلور) محلی و اتحاد و یکدلی آنها می گردید . ولی در این سالها دامداری به صورت یکجا نشین در خود روستا انجام می گیرد .
امکانات و زیرساخت ها[ویرایش]
این روستا از امکانات رفاهی همانند راه آسفالته ، آب لوله کشی بهداشتی ، برق ، گاز ، مدرسه ابتدائی و طرح هادی روستائی برخوردار می باشد . روستا از لحاظ ساختار و ساخت و ساز کاملا متراکم و نزدیک به هم و دارای منازل مسکونی با مصالح سنگ ، بلوک ، آجر و بعضآ دارای فنداسیون و مصالح مقاوم بتون است و بعضآ در یک باب منزل مسکونی چندین خانواده خویشاوند با همدیگر زندگی و امرار معاش می نمایند . بافت سنتی خانه های روستا به دنبال ساخت و ساز خانه های جدید کمتر وجود دارد . جمعیت روستا ، جمعیتی غالبآ جوان و پر نشاط بوده و اجداد این روستا که بنیانگذاران اولیه روستا بوده اند دار فانی را وداع گفته اند .
آداب و رسوم[ویرایش]
مردم روستا اکثرآ خویشاوند نسبی و سببی می باشند و در مراسم جشن و عزاداری یکدیگر شرکت فعال دارند و در مراسم جشن از ابزار شادی همانند ساز و دهل (مهتر) و جدیدآ نیز از ارگ استفاده می کنند ولی به طور کلی می توان گفت ، که رسوم زیبای سنتی غالب می باشد . پوشاک و لباس محلی زنان ازجمله جذابیت های بومی روستا به شمار می آید طوری که هر تازه واردی به این روستا در همان نگاه اول متوجه این جلوه های رنگین می شود . مردم این روستا خصوصآ زنان و دختران هنوز به پوشاک سنتی و محلی خود پایبند هستند و از آنها در بیشتر اوقات و بخصوص در جشن ها و مجالس عروسی استفاده می کنند . پوشش وحجاب کامل و تنوع رنگ ها و پارچه ها، جلوه خاصی به لباس محلی زنان بخشیده است و رنگ های آن بر طبیعت زیبا و دامنه زاگرس، شمیم نشاط و شادی پخش می کند. لباس محلی وسنتی زنان از سه بخش اصلی سرپوش، بالاتنه وپایین تنه تشکیل شده است که مجموع این سه بخش، پوشش کاملی را برای زنان به همراه دارد . سرپوش لباس محلی زنان روستا ، شامل یک پارچه روپوش یا همان روسری به نام " مینا " است که به طور معمول دارای بیش از یک متر طول و بین ۶۰تا ۷۰سانتیمتر عرض می باشد . بر روی این روپوش مینا نیز پارچه ای به نام چارقد یا لچکی قرار می گیرد که در زبان فارسی همان سربند است. همچنین یک کلاه کوچک زیر مینا قرار می گیرد تا پوشش دهنده موهای جلو سر زنان باشد و معمولا زیورآلات و وسایل تزیین سنتی و ظریف به آن متصل می شود. بخش بالاتنه لباس محلی زنان روستا، همان پیراهن یا جامه است که شامل یک پارچه دو متری می باشد و از زیر گردن تا کف پای زنان را می پوشاند. این پیراهن ردا مانند ، دارای آستین و سرآستین است و نوع مدل آن مخصوص زنان روستا است. بخش پایین این لباس ها که به عبارتی زیباترین بخش آن نیز به شمار می آید همان دامن یا تنبان است که بیشترین حجم پارچه را در این لباس سنتی در برمی گیرد. معمولا برای دامن این لباس های محلی بین پنج تا ۱۲متر پارچه مصرف می شود طوری که این دامن از بالا کشدار و کاملا چین خورده است ودرپایین آن تزیین هایی مانند نوار دوزی یا پارچه های پلیسه دار به کار می رود. رنگ و جنس پارچه این لباس ها معمولا بنا به طبیعت ، در مناطق گرمسیری و سردسیری، نوع بافت عشایری و روستایی، نوع باورها و گرایش قومی و قبیله ای و سن زنان انتخاب می شود طوری که برای دختران نوجوان و کودک بیشتر از رنگ های شاد و حجم کمتر پارچه و برای دختران جوان رنگ های روشن تر با پارچه بیشتر استفاده می شود. با افزایش سن زنان نیز رنگ این لباس ها بیشتر به سمت تیره و خاکستری مانند سبز یشمی یا سورمه ای سوق پیدا می کند . در جشنها و مراسم عروسی رسم است که زنان با به کار بردن زیورآلات در این لباس‌ها، جلوه‌یی خاص به آن می‌بخشند. رنگ به کار رفته در لباس محلی و سنتی زنان روستا با توجه به موقعیت و زمان تغییر میکند به عنوان مثال زنان عزادار تا حدود یک سال از لباسهای تیره استفاده می‌کنند.
پوشش مردان در روستای گزدون به طور عام ، در حد و اندازه پوشش زنان و دختران ، سنتی نیست و همانند شهرنشینان از لباسهای مرسوم مانند پیراهن و کت و شلوار استفاده می کنند و به طور خاص در مراسم جشن خصوصآ عروسی ها و جشن های محلی از پوشش نمادین سنتی شامل ( جقه زناره ، دلگ ، شال ، گیوه یا مِلکی و کلاه نمدی با نام محلی شَوکِلَه ) استفاده می نمایند .
بازی ها و سرگرمی های اهالی روستا[ویرایش]
مهمترین سرگرمی و بازی های محلی رایج این روستا را می توان ، بازی الختر ، بازی خناتپک (تِیَه بِرَک )،بازی چوگو بازی چوکِلی ، بازی گرنا ، ،کِلکِلَه برد،گوشتلی یا کشتی می باشد . و در زمان حال نیز به ورزش هایی همچون فوتبال ، والیبال نیز پرداخته و موفقیت هایی در سطح شهرستان در رشته های مذکور داشته اند.
بازی الختر : این بازی در فصل بهار بصورت گروهی است . هر دو گروه برابر از نظر تعداد نفرات با یک دست انگشت شصت پا را از سمت پشت می گیرند و با دست دیگر در حالت ایستاده ، هر گروه افراد تیم مقابل را هل می دهند . فردی که دستش از پایش جدا شود و یا به زمین بیفتد بازنده است و از دور مسابقه و گروه خود خارج می شود و این بازی تا جایی که آخرین نفر یکی از گروه ها به عنوان بازنده و در مقابل تیم حریف حتی اگر یک نفر به تنهایی یا بیشتر انگشت شصت پا از دستشان رها نشده به عنوان برنده می باشند . لازم به ذکر است این بازی نیاز به حرکات و قدرت بدنی زیاد و بدن قابل انعطاف را دارد که افرادی برنده می شوند که با ورزش منظم بدن اماده تری داشته باشند
بازی خناتپک (تِیَه بِرَک ) : این بازی همان قایم موشک بازی است . بازی به صورت دو گروه مساوی انجام می شود . برنده بازی تیمی که افراد تیم مقابل را که مخفی شده اند در زمان کمتری پیدا کند .
بازی چوگو : این بازی همان چوگان بازی قدیم است و ابزار آن چوب و گوی به معنی توپ است . بازی به صورت گروهی و در دو گروه مساوی انجام می شود .
بازی گرنا : این بازی به نام شال کو یا گرنا دوال هم معروف است . بازی به صورت دو گروه از مردان تقریباً هم قد و قواره صورت می گیرد . وسیله طناب است و یک تیم در میدان از طنابهای خود محافظت می کنند. تیم مقابل سعی دارد طنابهای تیم داخل میدان را بازور ویا زیرکی بر باید . افراد درون میدان با پای خود به پای افراد بیرون از دایره می زنند . برنده بازی تیمی است که فرد بیرون از میدان یا دایره را بزند . در غیر این صورت تیم بیرون دایره با طنابهایی که ربوده اند افراد درون دایره را تا ناحیه زیر زانو می زنند
بازی چوکِلی : این بازی بین دو گروه ۲ تا ۶ نفره انجام می گیرد. وسایل بازی ، یک عدد چوب ۷۰ سانتی متری که کمی از ترکه ضخیم تر می باشد و یک عدد چوب ۲۰ سانتی و به تعداد نفرات هر گروه معمولاً از شاخه درختان خشکیده استفاده می شود. بازی بدین صورت می باشد که یک گروه شیاری جهت پرتاب چوب ۲۰ سانتی (کلی) رو زمین به عمق ۵ سانتی متر ، جهت تکیه گاه پرتاب (کلی) با استفاده از چوب بلند ایجاد می کنند که فرد پرتاب کننده سعی میکند چوب مورد نظر را طوری با فشار به چوب کوچک به طرف گروه مقابل پرتاب نماید که با چوب های در دست گروه مقابل برخوردی نداشته و نتوانند آن چوب را لمس نمایند ، چرا که در صورت لمس توسط گروه مقابل بازنده حساب می شوند ضمناً در صورتی که پرتاب کننده چوب ۲۰ سانتی متری (کلی) را طوری پرتاب نماید که در زمانی که به سوی گروه مقابل در حالت حرکت است و برای یک بار زمین را لمس نماید و گروه مقابل نیز با چوب دستی هایشان آن چوب را لمس نمایند ، گروه پرتاب کننده بازنده نمی باشند ولی گروه حریف بازی را جهت مرحله بعدی برای خویش آسان تر نموده اند ، چرا که بعد از پرتاب توسط گروه اول نوبت به گروه دوم می رسد که چوبی(چوب ۷۰ سانتی) که به وسیله آن چوب ۲۰ سانتی متری را پرتاب کرده اند روی تکیه گاه به صورت افقی قرار داده و گروه دوم با دقت و نشانه گیری سعی دارند با پرتاب چوب کوچک چوب بزرگتر را نشانه گرفته و با یکدیگر برخورد نمایند که درصورت زدن چوب گروه دوم برنده و جایشان را با گروه اول جا به جا می کنند در غیر این صورت بازی تا بازنده شدن گروه اول ادامه دارد .
چو بازی یا ترکه بازی : این بازی نوعی رقص مردانه است و در مراسم عروسی و ختنه سورون و جشنها برگزار می شود . بازی کن همراه با آهنگ ساز و نقاره حرکت پاهای خود را تنظیم می کند . شخصی که ترکه را در دست گرفته سعی می کند آن را به پای حریف خود بزند حریف نیز با چوب بلند و کلفتری که دارد سعی می کند مانع برخورد ترکه به پای خود شود . برنده کسی است که چوب را به پای حریف بزند با آنکه مانع از کتک خوردن خود شود .
بازی کِلکِلَه برد : ابزار این بازی سنگ است . معمولاً دو گروه رقیب هر کدام تعداد هفت تخته سنگ را انتخاب و شش تخته سنگ را در یک ردیف و یکی را در جلو آنها با فاصله ۲۰ متر از مقابل حریف قرار می دهند . رقبا سعی می کنند که سنگهای حریف را با سنگهای کوچک و سنگ پرانی بزنند . برنده آن است که تعداد بیشتری از سنگها را بزند .
گوشتیل یا کشتی : در این مسابقه ورزشی مهم که معمولاً در حضور جمع کثیری از افراد محل برگزار می شود دو نفر به شیوه سنتی کشتی می گیرند . هر کدام از آنان یکدست خود را زیر دستان دیگری عبور می دهند و دست دیگر خود را بر بالای دست دیگری قرار می دهند . آنگاه با فشار وزور بی امان سعی می کنند که کمر همدیگر را به زمین آشنا کنند . اگر چنانچه یکی از کشتی گیران دستهایش باز شود و یا پای حریف را بگیرد بازی مجدداً شروع می شود . گرفتن لباس سر و صورت و پا ممنوع است .
گردآوری: عزت اله محسنی پور
پیوندها[ویرایش]
سایت روستای گزدون
