روش های مدرن بسته بندی مواد غذایی
استفاده از كاغذ و جعبه هاي مقوايي در طول قرن بيستم گسترش عام يافت. با ظهور پلاستيك به عنوان يك پوشش بسته بندي با ارزش (اواخر دهه ۱۹۷۰ و اوايل دهه ۱۹۸۰) اين ماده جانشين كاغذ شد. اخيراً مدافعان محيط زيست تبليغات گسترده اي را آغاز كرده اند كه پلاستيك از نظر زيست محيطي محصول نامناسبي است. حقيقت اين است كه امروزه كاهش ميزان استفاده از مواد در بسته بندي معمولاً مهم تر است تا ساخت بسته هايي كه از نظر مواد با محيط زيست سازگاري بيشتر دارند. شيشه يكي ديگر از موادي است كه بيشتر براي بسته بندي مايعات مورد استفاده قرار مي گيرد. اگرچه ساخت شيشه از ۷۰۰۰ سال پيش از ميلاد باب شد ولي توليد صنعتي آن از ۱۵۰۰ سال پيش از ميلاد در مصر آغاز شد. براي ساخت شيشه از موادي نظير سنگ آهك، شن و سيليكات كه به مقدار زيادي در دسترس بود استفاده مي شد. همه اين مواد به شكل ساده اي با هم مخلوط و سپس به آن حرارت داده مي شد. از زمان كشف اين روش تركيب و عناصر ساخت شيشه كمترين تغيير را داشته اند اما فناوري و شكل دادن به آن پيشرفت بسياري پيدا كرده است. شكل دهي به شيشه كه در قرون ۱۷ و ۱۸ توسعه پيدا كرده بود امكان بيشتري براي توليد اشكال مختلف و دكوري فراهم كرد. نام سازنده و نوع شيشه مي توانست بر روي آن حك شود كه به نوعي بيانگر هويت كارخانه نيز بود. با توسعه فناوري ها در قرون ۱۸ و ،۱۹ قيمت انواع محصولات شيشه اي رو به كاهش گذاشت. «اونز» اولين ماشين چرخشي توليد بطري شيشه اي را در سال ۱۸۸۹ اختراع كرد. بلافاصله بطري هاي شيشه اي در شكل هاي متنوع و اندازه هاي مختلف به جذابيت اقتصادي براي محصولات مصرفي تبديل شد و از اوايل قرن نوزدهم تا دهه ۱۹۶۰ بطري هاي شيشه اي بازار محصولات مايع را در اختيار گرفتند. يك ماشين مدرن به عنوان نمونه روزانه ۲۰ هزار بطري در روز توليد مي كند.زماني كه ساير بسته بندي ها نظير فلزات و پلاستيك در دهه ۱۹۷۰ عموميت پيدا كردند بسته بندي شيشه اي براي محصولات با ارزش بالا مورد استفاده قرار مي گيرد. امروزه از شيشه به عنوان يك بسته بندي سخت استفاده هاي متنوعي صورت مي گيرد. وزن، شكنندگي و قيمت آن در مقايسه با محصولات فلزي و پلاستيكي بازار بسته بندي شيشه اي را كم رونق كرده است، اما براي محصولات با چشم انداز كيفيت بالا و نگاهداري بهتر و بيشتر شيشه هنوز يك محصول بسته بندي موثر است. • بسته بندي اسپتيك بسته بندي اسپتيك شيوه اي جديد براي نگهداري محصولات غذايي در مدت زمان طولاني و خارج از يخچال است كه تا زمان باز كردن بسته تازگي محصول را حفظ خواهد كرد. وقتي كه براي اولين بار شير و آب ميوه به شيوه اسپتيك در قفسه ها و يخچال هاي مغازه ها عرضه شدند با عدم اطمينان مصرف كنندگان روبه رو شدند. در واقع اين پرسش در اذهان عمومي شكل گرفت كه چگونه ممكن است مواد غذايي فاسد شدني ماه ها در قفسه هاي مغازه ها و بدون نگهداري در يخچال تازه بمانند؟ حتماً مي بايست به آنها مواد نگهدارنده افزوده شده باشد. اما در واقع مواد غذايي كه در داخل بسته هاي اسپتيك پر مي شوند هيچ نيازي به افزودن مواد نگهدارنده ندارند؛ چرا كه يك روش با ماندگاري طولاني مدت، محصولات لبني مايع را در دماي ۱۳۷ درجه سانتيگراد به مدت چهار ثانيه حرارت داده و بلافاصله در بسته هاي استريل پر مي كنند. در مورد آب ميوه (محصولات با اسيد بالا) محصول را در دماي ۹۵-۸۰ درجه سانتيگراد به مدت ۳۰-۱۵ ثانيه حرارت مي دهند و سپس به صورت اسپتيك پر مي كنند. هر دو روش به نحوي طراحي شده است كه تنها مقدار كمي از ويتامين ها و املاح معدني از بين بروند. اين فرآيندها زمان نگهداري محصول را به مدت چندين ماه خارج از محيط يخچال افزايش مي دهد. پس از باز شدن بسته، محصول مي بايست در يخچال نگهداري شود. در روش ديگر كه براي ماندگاري كوتاه مدت است محصولات لبني مايع (شير) را در دماي ۷۲ درجه سانتيگراد به مدت ۱۵ ثانيه حرارت داده تا ميكروب هاي بيماري زاي موجود در آن كه باعث فاسد شدن مي شوند از بين بروند. اين فرآيند زمان نگهداري محصول را به مدت يك هفته در يخچال افزايش مي دهد. مواد غذايي با بسته بندي اسپتيك در مقايسه با كنسروها و يا مواد غذايي (پاستوريزه) كه فرآيند آنها در دماي بالا و مدت زمان طولاني انجام شده است از طعم و رنگ بهتري برخوردار هستند؛ چرا كه اثرات جانبي بسته بندي با قوطي را كه نتيجه واكنش اكسيژن با فلز قوطي است ندارند. امروزه در بازارهاي جهاني به جز بسته هاي اوليه آجري شكل، مي توان انواع بسته هاي اسپتيك را در اندازه و شكل هاي مختلف با در هايي كه قابليت باز و بسته شدن آسان را دارند يافت. در حال حاضر تنوع كالاي بسياري در بسته هاي اسپتيك وجود دارد و در كشورهاي مختلف جهان محصولاتي چون شير، خامه، آب ميوه، سوپ، رب گوجه فرنگي، انواع دسر، شربت، نوشيدني هايي كه از سويا تهيه مي شوند و همچنين نوشيدني هايي كه مكمل غذايي به شمار رفته و انرژي زا هستند و حتي تخم مرغ مايع در بسته هاي اسپتيك عرضه مي شوند. فناوري فرآيند اسپتيك كه از ۲۵ سال گذشته به صورت تجاري رواج پيدا كرده است چنان تاثير جهاني بر روي صنعت مواد غذايي گذاشته است كه انجمن بين المللي مهندسين صنايع غذايي در سال ۱۹۸۹ از آن به عنوان مهمترين پيشرفت صنعت مواد غذايي در قرن بيستم نام برد.
|
