ساباطی های موغار
ساباطی های موغار -فضیلتهای فراموش شده
با توجه به اینکه موغار دارای ساباط های زیادی می باشد ، خواستم کمی بیشتر ساباط را معرفی کنم ...
سرزمين ما ايران، سرايي است كه ارمغان هاي زيادي به جهان عرضه داشته است، ولي متأسفانه خود ما از آنها بي خبريم و «ساباط» يكي از اين ارمغان ها است. برای مشاهده تصاویر بیشتر از سایاطی های موغار و همچنین توضیحات جالب ساباطی با ما همراه باشید ...
...................................................................
احتمالاً از شهرهاي كويري و حاشيه آن گذر كرده ايد و در كوچه هاي قديمي آن قدم زده ايد. شايد هم خود شما يكي از ساكنين اين مناطق هستيد و گذر از اين كوچه ها كار هر روز شماست؛ و ديده ايد كه برخي از اين معابر مسقّف هستند. به اين معابر مسقّف «ساباط» مي گويند. دكتر «محمدكريم پيرنيا» در مورد اينكه ساباط از كجا آمده و داراي چه معنا و مفهومي است در كتاب «آشنايي با معماري اسلامي ايران» چنين مي گويد: "به طور كلي ساباط در زبان فارسي داراي ريشه اي كهن است. جزء اول آن «سا» به معناي آسايش و جزء دوم آن «باط» نمودار ساختمان، آبادي و عمارت است"اگر بخواهيم به گونه شناسي ساباط ها گذري داشته باشيم مي توانيم آنها را به دو گونه دسته بندي نماييم : نخست از لحاظ سقف ساباط ها و دوم از نظر نوع كاربري هايي كه احتمالاً بالاي سقف ساباط وجود داشته است.
از لحاظ سقف، ساباط ها به دو دسته تقسيم مي شوند:
الف) ساباط هايي با سقف مسطح كه از تيرهاي چوبي و حصير براي نگهداري وزن سقف استفاده مي شده و دو ديواري كه در امتداد كوچه بودند نقش ديوارهاي حمال يا باربر را ايفا مي كردند.
ب) ساباط هايي كه داراي طاق هستند. اين ساباط ها با توجه به مسائل استاتيكي به خوبي مي توانستند وزن سقف را هرچه هم سنگين بود به ستون ها، ديوارها و سپس به زمين منتقل نمايند. روش آجرچيني اين سقف ها اغلب به صورت رومي انجام مي شده است.
در صورت دوم تقسيم بندي، توجه ما به كاربري بالاي ساباط است كه از اين لحاظ هم ساباط ها به دو دسته تقسيم مي شوند: الف) ساباط هايي كه روي سقفشان كاربري مسكوني داشته اند و معمولاً اتاق با يك يا دو در بازشو و داراي چشم اندازي مناسب به كوچه بوده است.
ب) ساباط هايي كه تنها بار سقف خود را تحمل مي نمودند و احتمالاً مسيري بوده اند كه خانه هاي دوطرف كوچه را به هم پيوند مي داده اند.
حال نوبت به بررسي كاركردهاي ساباط مي رسد:
يكي از كاركردهاي اصلي ساباط هديه كردن سايه و فضايي خنك به عابراني است كه پس از عبور از كوچه هاي طولاني، آنهم در گرماي آزار دهنده و طاقت فرساي جنوب به آن پناه آورده اند. درجه حرارت فضاي زير ساباط چه در تابستان و چه در زمستان هميشه مطلوب است!
به گونه اي كه در تابستان اختلاف دماي درون و بيرون ساباط سبب ايجاد كوران هوا شده و همين امر موجب خنك تر شدن هواي درون ساباط نسبت به بيرون آن مي شود. ولي در زمستان به دليل محصور تر بودن فضاي درون ساباط نسبت به بيرون، هواي داخل گرمتر از محيط خارج آن است.
يكي ديگر از مهم ترين كاركردهاي ساباط ايجاد يكپارچگي و استحكام در خانه هاي مجاور آن است. به گونه اي كه اين عنصر به ساختمان در تحمل نيروهاي وارد بر آن كمك مي كند. در بسياري از موارد ديده شده كه با تخريب يك ساباط چند خانه مجاور آن نيز دچار رانش شده و حتي تخريب شده اند.
علاوه بر كاركردهاي فيزيكي، ساباط كاركردهاي ديگري هم دارد كه به مراتب از نوع اول با اهميت تر محسوب مي شوند و آن كاركردهاي فرهنگي و اجتماعي آن است.
پيوستگي و يكپارچگي كه ساباط در خانه هاي يك محله ايجاد ي كرد موجب ايجاد همدلي در بين ساكنين آن محله مي شد. در گذشته ساباط محلي براي تجمع ساكنين محله به شمار مي آمد و همين تجمعات سبب آگاهي افراد محله از احوالات هم و پي بردن به مشكلات يكديگر و درنتيجه حل گرفتاري ها به كمك همديگر مي شد.
هنگامي كه از زير يك ساباط عبور مي كنيم ايجاد سايه اي كه ناگهان بوجود مي آيد سبب مي شود ناخودآگاه سر خود را خم كنيم و اين يعني گذشتن از منيّت و از بين رفتن غرور!
ممكن است در شهرسازي جديد ساباط ديگر آن چنان جايگاهي نداشته باشد و حجمي بيكار به نظر برسد؛ اما با توجه به توضيحات ارائه شده نتيجه اي كه حاصل مي شود جز اين نيست كه:
«ساباط نه تنها حجمي بيكار نيست، بلكه فضيلتي است فراموش شده!»
|
