سرزمین هزار چشمه
سرزمین هزار چشمه، چشم به راه مسافران نوروزی
بجنورد - ایرنا - استان خراسان شمالی که به دلیل برخورداری از طبیعتی دل انگیز و سرسبز، چشم اندازهای بکر و بدیع، کوه ها و دره های پرآب به سرزمین هزار چشمه معروف شده، در آستانه نوروز، چشم به راه گردشگران نوروزی نشسته است.
باغ های پرشکوفه و آواز پرندگان، تفرجگاه های زیبا، کوه های باصلابت و دره های سرسبز که زیر پای رودهای ترانه خوان نشسته اند، از جاذبه های دیدنی و کم نظیر این استان است که دیدن آن غبار خستگی را از تن هر مسافر خسته ای می زداید.
خراسان شمالی که در شمال شرق کشور واقع است، ۱.۷ درصد از مساحت کشور را دارد که از شمال با جمهوری ترکمنستان، از جنوب و شرق با استان خراسان رضوی و از غرب به استان های گلستان و سمنان پهلو می زند.
اقلیم مدیترانه ای این خطه موجب شده تا این سامان از نظر آب و هوایی و طبیعت تفاوت چشمگیری با سرزمین های همجوار خود از نظر برخورداری از مواهب طبیعی داشته باشد.
این استان از لحاظ طبیعی بین دو رشته کوه کپه داغ در شمال و دنباله امتداد کوه های البرز یعنی آلاداغ و شاه جهان در جنوب قرار دارد و در مجموع سرزمینی کوهستانی با دشت های حاصلخیز است.
خودنمایی این زیبایی های طبیعی خراسان شمالی، بخصوص در آغاز سال نو افزون می شود که بی اختیار پای مسافران و رهگذران نوروزی را که قصد عبور از این خطه برای رسیدن به دیگر مناطق کشور را دارند، سست می کند.
سکونت اقوام مختلف کرد، ترک، ترکمن، فارس و بلوچ در این استان، اقلیم خاص و آب و هوای معتدل و کوهستانی و عبور ۲۴۰ کیلومتر از جاده اصلی تهران - شمال - مشهد از ویژگی های منحصر به فردی است که می تواند خراسان شمالی را به مقصد و یا استراحتگاه مسافران و زایران نوروزی تبدیل کند.
بر اساس گزارش دستگاه های مرتبط، خراسان شمالی در طول سال حدود ۲۰ میلیون مسافر و زایر عبوری را پذیرایی می کند که تنها در تعطیلات نوروز سال ۹۲، حدود چهار میلیون نفر برای رساندن خود به مرقد مطهر ثامن الحجج (ع) و حضور در مناطق گردشگری شمال از مسیرهای ارتباطی این استان گذر کرده اند.
افزون بر این ویژگی ها، استان خراسان شمالی دارای جاذبه های تاریخی، طبیعی و گردشگری بکری است و مسافران و زایران عبوری از این استان بویژه در ایام نوروز می توانند با این جاذبه ها آشنا شده و ساعات خوشی را در کنار خانواده خود سپری کنند.
• جاذبه های تاریخی
کشفیات تاریخی در خراسان شمالی نشان از تاریخ کهن این خطه دارد. محوطه باستانی معروف به پهلوان و تپه حیدران جاجرم، با قدمتی بیش از ۱۲ هزار سال، از قدیمی ترین آثار این استان به شمار می روند.
قدیمی ترین بنای باستانی پابرجا در این استان بنای سنگی آتشکده اسپاخو در غرب استان در شهرستان مانه و سملقان است که قدمت آن به عهد ساسانیان مربوط بوده و در فاصله ۶ کیلومتری شمال شاهراه اصلی بجنورد - شمال واقع است.
در خراسان شمالی بیش از یکهزار و ۲۰۰ اثر تاریخی شناسایی شده وجود دارد که تاکنون ۴۶۳ اثر در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
از دیگر آثار معروف تاریخی و قابل دسترس مسافران و زایران نوروزی در این استان می توان به شهر کهن بلقیس اسفراین، به عنوان دومین بنای خشتی و گلی ایران، پس از ارگ تاریخی بم اشاره کرد که در مسیر ورودی از سبزوار به اسفراین قرار دارد.
همچنین تالار و عمارت زیبای مفخم در شهر بجنورد، به عنوان اثر ممتاز معماری قاجار در مطرح است که گردشگران می توانند با سر زدن به موزه ها و گنجینه های باستان شناسی و مردم شناسی و اسناد و نسخ خطی آن، تاریخچه و شناسنامه این خطه را به تماشا بایستند.
شهر بلقیس که در سه کیلومتری جنوب غربی شهر کنونی اسفراین قرار گرفته از لحاظ قدمت به استناد متون تاریخی، در قبل از اسلام شکوفا بوده و در سال ۳۱ هجری توسط مسلمانان فتح شده که طبق یافته های باستان شناسی قدیمی ترین استقرار در این شهر به اواخر دوره ساسانی مربوط است.
شهر بلقیس که زندگی در آن تا پایان دوره صفویه به طور مداوم جریان داشته، در اواخر دوران طهماسب دوم و ابتدای حکومت نادر یعنی در سال ۱۱۳۱ هجری قمری توسط افغان ها به طور کامل ویران و درهم کوبیده شده است.
رونق بازدید مسافران و گردشگران از این بنای تاریخی با سفر رهبر معظم انقلاب در مهرماه سال ۹۱ به اسفراین و اشاره به اهمیت و قابلیت این اثر تاریخی در سخنرانی خود در جمع مردم این خطه، بالا گرفت و انعکاس بیانات معظم له در رسانه ها باعث شد افراد بی شماری از اقصی نقاط کشور و نیز گردشگران خارجی روانه اسفراین شوند.
آتشکده اسپاخو:
بنای تاریخی اسپاخو در استان خراسان شمالی و منطقه منحصر به فرد است و با توجه به ارزش تاریخی و معماری آن با شماره ۱۵۷۹ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
در اطراف این بنا و دهکده ای با همین نام، روی تپه های مجاور قبرستانی وجود دارد که از نظر وضع تدفین و مقبره سازی با شیوه تدفین مسلمانان تفاوت کلی دارد که قبرها خانوادگی است و با گچ و ساروج به شکل مکعب مستطیل با سنگ های چهارگوش نامنظم ساخته شده است.
این شواهد نشان می دهد که اقوامی با اعتقادات مذهبی خاص غیر از اسلام در این منطقه وسیع ساکن بوده اند و این بنا به آنها تعلق داشته است.
آتشکده اسپاخو در غرب بجنورد و در فاصله ۱۰۰ کیلومتری مرکز استان خراسان شمالی در مجاورت روستایی به همین نام قرار دارد که مردم محلی آن را با نام کلیسا می شناسند ولی تاکنون شواهدی مبنی بر حضور مسیحیان در این منطقه پیدا نشده است.
از سوی دیگر شکل دایره ای محراب، آتشدان و سوراخ های درون سقف گنبد که روزنه هایی برای خروج دود دارد، نشان می دهد که این جایگاه آتشکده ای است که زرتشتیان باستان آن را بنا کرده اند.
واژه اسپاخو برگرفته از واژه هسپ یا اسپ و واژه ای پهلوی است و در گذر زمان دگرگون شده و به صورت اسب درآمده است و آن گونه که برمی آید در این منطقه در گذشته اسب پرورش می داده اند.
قلعه جلال الدین - گرمه[ویرایش]
بنای قلعه جلال الدین یکی از مهم ترین و شاخص ترین قلعه های دفاعی - نظامی استان خراسان شمالی است که تاریخ ساخت آن به قرون ۶ و ۷ هجری قمری می رسد و مصالح به کار رفته در بنای آن سنگ، ساروج و ملات گچ است که به دلیل استقرار روی تپه ای طبیعی و مرتفع بر محیط اطراف مشرف است.
بنای کلی این قلعه از یک پلان شش ضلعی تشکیل شده که در هر ضلع قلعه برج مدوری وجود دارد که ارتفاع آن در برخی نقاط به ۱۵ متر می رسد و در حدفاصل شهرهای گرمه و جاجرم و روی تپه نسبتاً مرتفع سنگی قرار دارد.
مجموعه تاریخی عمارت مفخم - بجنورد:
علاوه بر قدمت و جاذبه تاریخی بنای قاجاری عمارت، وجود دو موزه باستان شناسی و مردم شناسی و نمایش اسناد و نسخ خطی در این مکان از جاذبه های این مجموعه تاریخی است.
آیینه خانه مفخم از آثار منحصر به فرد عصر ناصری در خراسان شمالی است که در گذشته در باغ بزرگی قرار داشته و همراه ابنیه دیگر از جمله عمارت مفخم، دروازه ورودی حوض خانه، باغ فواره و کلاه فرنگی، دارالحکومه مفخم را تشکیل می داده است.
عمارت کلاه فرنگی سال ها پیش بر اثر زلزله شدیدی که در بجنورد رخ داده تخریب شده و اکنون از آن مجموعه تنها آیینه خانه و عمارت مفخم بر جای مانده است.
بنای ۱۳۰ ساله آیینه خانه که اکنون به موزه مردم شناسی بجنورد تبدیل شده در سال ۱۳۷۶ خریداری و پس از مرمت در سال ۱۳۷۹ مورد بهره برداری و به شماره ۳۱۱۶۷ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
بانی این اثر تاریخی یارمحمدخان سهام الدوله بجنوردی معروف به سردار مفخم و معمار آن ممتحن الملک شقاقی بوده است.
بقاع متبرکه تاریخی[ویرایش]
در این خطه ۴۲ بقعه متبرکه، حسینیه و تکایای دارای قدمت تاریخی بالا و ثبت شده در فهرست آثار ملی وجود دارد و علاوه بر آن حدود ۲۵ بقعه متبرکه و مسجد دارای قدمت تاریخی بالا نیز برای ثبت در فهرست آثار ملی شناسایی شده است.
مسافران و زایران عبوری از استان می توانند از فضای معنوی این اماکن مقدس بهره ببرند.
بقعه سلطان سیدعباس بن موسی بن جعفر (ع) در بجنورد، خواجه علی بن مهزیار در جاجرم، امامزاده حمزه رضا (ع) شیروان، امامزاده دلاور آشخانه، امامزاده سلطان جعفر در روستای سیاه دشت فاروج و امامزاده احمدبن موسی در اسفراین از جمله زیارتگاه ها و اماکن مقدس استان به شمار می روند.
جاذبه های گردشگری طبیعی[ویرایش]
جنگل های انبوه و حفاظت شده منطقه قرخود در شهرستان مانه و سملقان، پارک های زیست محیطی ملی سالوک و ساریگل در اسفراین، منطقه حفاظت شده گلیل و سرانی شیروان، پارک ملی ضامن آهو و پناهگاه حیات وحش میاندشت در جاجرم از جمله مناطق طبیعی دیدنی استان خراسان شمالی به شمار می آیند.
دره های سرسبز، رودهای پرآب، دریاچه سدهای شیرین دره و بیدواز، آبشارهای فراوان چون ایزی، حمید، بیار، اوغاز کهنه و اسطرخی و دره های زیبای بازخانه، درکش، هاور، رویین، گلیان، زوارم، استاد، خسرویه و پارک جنگلی گوینیک (راز و جرگلان) و غارهای بیدک، گسک، درق، پوستین دوز و گنج کوه از جمله جاذبه های مناطق کوهستانی استان هستند.
وجود چشمه های آب معدنی در خراسان شمالی به علت املاح و خاصیت درمانی می تواند به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری این استان به حساب آید که از جمله چشمه آب گرم منطقه ایوب پیغمبر در گیفان، مختومی در شیروان، مهمانک در مانه و سملقان و حاج سست در اسفراین قابل ذکر است.
مجموعه تفریحی بش قارداش - بجنورد:
در شش کیلومتری جنوب شهر بجنورد و در مسیر بجنورد - اسفراین، محوطه ای زیبا با درختان سر به فلک کشیده و استخرهای آب خودنمایی می کند که بش قارداش خوانده می شود.
این بوستان نمونه گردشگری، با چندین استخر آب و فضای سبز دل انگیز به کوه تکیه دارد که ساکنان بجنورد، مرکز استان خراسان شمالی، عمده اوقات فراغت خود را در آن سپری می کنند.
پارک جنگلی - تاریخی بابا امان - بجنورد[ویرایش]
این پارک در ۱۰ کیلومتری شمال شرقی شهر بجنورد و در کنار جاده بجنورد - شیروان واقع شده که با پارک جنگلی و استخرهای دیدنی، همواره مسافران بی شماری را برای رفع خستگی به خود جلب کرده است.
آب این گردشگاه از چهار نقطه درون تپه ای می جوشد و به درون استخرهایی می ریزد که با اختلاف سطح ساخته شده اند.
در آغوش تپه ها، درختان انبوه و مناظر تماشایی باباامان، تاسیساتی نظیر متل، رستوران، پارک کودک، مسجد و محل استراحت خانواده ها جای گرفته و هوای لطیف و شب های دل انگیز آن هر مسافر عبوری را به خود جلب می کند.
در پارک جنگلی بابا امان بجنورد بنای امامزاده ای به نام شاهزاده اسماعیل نیز قرار دارد.
روستای درکش - مانه و سملقان[ویرایش]
این روستای گردشگری پس از روستای رباط قره بیل در فاصله ۳۰ کیلومتری شهر آشخانه، مرکز شهرستان مانه و سملقان و ۷۰ کیلومتری بجنورد مرکز استان خراسان شمالی قرار دارد.
فاصله روستا از جاده آسیایی (جاده آزادشهر - بجنورد) حدود دو کیلومتر و دارای طبیعتی جنگلی و کوهستانی با چشمه سارهای متعدد است که وجود تنها جنگل بلوط منطقه شرق کشور و باغ های میوه، رویش انواع گیاهان دارویی، حیات وحش منحصر به فرد، آثار و تپه های تاریخی متعدد و محیط زیبا و فرح بخش از جاذبه های آن است.
هرساله شمار زیادی از دوستداران طبیعت از شهرها و روستاهای اطراف به این روستا سفر می کنند.
روستای درکش دره ای است و رودخانه درکش از میان آن می گذرد و در جنوب روستا، کوه آلاداغ با ارتفاع ۲۴۵۵ متر و دره کنداب قرار دارد.
آب گرم ایوب پیغمبر - بجنورد[ویرایش]
این آب گرم در دهستان گیفان از توابع بخش حصار گرمخان بجنورد به ارتفاع ۱۳۰۰ متر در فاصله ۸۰ کیلومتری شمال شرقی مرکز این شهرستان واقع شده است.
آب های معدنی به علت داشتن املاح و خاصیت های درمانی، یکی از جاذبه های گردشگری استان به شمار می آید و این مکان نیز از دیرباز محلی برای استراحت و شنا و شفای بیماران بوده است.
رویین، روستای پلکانی یا ماسوله خراسان شمالی - اسفراین:
این روستا در فاصله ۴۵ کیلومتری جنوب بجنورد و ۲۴ کیلومتری شمال شهر اسفراین قرار دارد و دره ای است که رودخانه رویین از میان آن می گذرد و از عمده محصولات باغی رویین که از مرغوبیت ویژه ای برخوردار است می توان به گیلاس، گردو، سیب، انگور، گلابی، هلو و زردآلو اشاره کرد.
نوع معماری و ساخت بناهای روستای رویین به گونه ای است که به شکل پلکانی دیده می شود و علاوه بر این دارای جاذبه های طبیعی، اکوتوریستی و تاریخی است که قدمت این روستا به بیش از ۱۰ قرن پیش بر می گردد.
اکنون روستای رویین به عنوان دهکده صنایع دستی کشور معروف است و حدود ۴۰۰ نفر در این خطه به طور مستقیم به تهیه نخ، رنگ آمیزی و بافت چادر شب و فروش آن اشتغال دارند و رشته چادرشب بافی یا نساجی سنتی رویین مهر اصالت یونسکو را دارد.
روستای گلیان - شیروان:
روستای گلیان در ۲۳ کیلومتری جنوب شهر شیروان قرار دارد که با داشتن آب و هوای نیمه خشک و سرد کوهستانی، منجر به غنای زیست محیطی و وفور حیات وحش در منطقه و برخورداری روستا از طبیعتی زیبا و دل انگیز شده است.
از جاذبه های روستای گلیان می توان به چشمه های فراوان اشاره کرد که مهمترین آن ها چشمه های شیرخان، برزنگ، پیرک، قلعه نو، چشمه موسی و چشمه پاسگاه است که در این میان چشمه شیرخان و پیرک به علت داشتن آب گوارا و شیرین و آبدهی بالا، مورد توجه است.
غار کافر قلعه از دیدنی های این روستا است و از نامش پیداست مسکونی بوده و در زمان های گذشته از آن به عنوان پناهگاه استفاده می شده و در پنج کیلومتری جنوب غربی روستای گلیان در قسمت راست دره وسیعی واقع است.
روستای زو ارم - شیروان:
روستای زو ارم در ۲۸کیلومتری جنوب غربی شیروان از دیگر روستاهای گردشگری خراسان شمالی است که دارای طبیعتی سرسبز و باغ های انبوه میوه است که از جمله می توان به صیفی جات این روستا و نیز گونه های گیلاس، انگور و زردآلو، بادام و گردو اشاره کرد.
از جاذبه های این روستا حاشیه مصفای رودخانه زوارم، مسجد قدیمی، قزلر قلعه، منطقه اوج دوشی با سه چشمه همجوار یخدان، آبشار جترالنگ، دوچشمه، قاینار چشمه و قرمز چشمه را می توان نام برد.
این منطقه گردشگری انواع گیاهان طبی و خوراکی مانند کاسنی، زیره و کاکوتی، ساریگل، زردآلو کوهی و سیب کوهی دارد که گردشگران می توانند از این موهبت خدایی نیز بهره مند شوند.
ییلاق زو ارم دارای طبیعتی سبز و باغ های میوه فراوان است و به علت برخورداری از چشمه ها، آبشارها و حوضچه های سنگی هوای لطیف و دل انگیز و چشم اندازهای بکر، هر ساله پذیرای میهمانان و گردشگران است.
روستای گردشگری خسرویه - فاروج:
این روستا در دامنه رشته کوه های زیبای شاه جهان در فاصله ۲۵ کیلومتری جنوب غربی فاروج در دل دره ای سرسبز جای گرفته که زادگاه عالم ربانی آقانجفی قوچانی نویسنده کتاب معروف سیاحت غرب است.
این روستا علاوه بر بافت معماری سنتی، از جاذبه های طبیعی چون چشمه سارها، استخرهای پرورش ماهی قزل آلا و تنوع محصولات باغی شامل سیب، گلابی، گیلاس و گردو برخوردار است.
مسافران و زایران عبوری از خراسان شمالی در مدت اقامت در شهرهای مختلف این استان می توانند با صنایع دستی تولیدی اقوام مختلف شامل ترک، ترکمن، تات، فارس و کرد آشنا شده و آن را به عنوان سوغات با خود ببرند.
قالیچه و پشتی ترکمنی، گلیم و جاجیم، چادرشب، ابریشم بافی، کلاه کرکی، چاروق، نمدمالی، جوراب بافی و پوستین دوزی و نام آورتر از همه آب نبات بجنوردی از جمله مهم ترین صنایع دستی و سوغات های استان خراسان شمالی به شمار می رود.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی نیز در گفت و گویی با اشاره به آماده سازی این استان برای استقبال از مسافران نوروزی، گفت: طرح نوروزی این اداره از ۲۵ اسفند امسال تا ۱۵ فروردین ماه سال ۹۴ اجرا می شود.
آدینه محمد سویدانلویی همچنین از برپایی بازارچه های نوروزی در ورودی و خروجی شهرستان های استان، با هدف ایجاد مکانی برای عرضه و فروش، معرفی محصولات صنایع دستی و سوغات منطقه خبر داد.
وی گفت: در این بازارچه ها ۱۳۰ غرفه ایجاد خواهد شد که از مجموع این تعداد ۷۰ غرفه در بجنورد است که در بوستان تفریحی باباامان و منطقه حصار گرمخان راه اندازی خواهد شد.
وی افزود: ۲۰ غرفه این بازارچه ها در شهر شیروان، در شرق استان و ۳۰ غرفه نیز در شهر آشخانه، در غرب استان و مابقی نیز در دیگر نقاط استان دایر می شود که در آن انواع محصولات صنایع دستی، غذاهای محلی و سنتی و همچنین سوغات عرضه خواهد شد.
وی از ایجاد شش پایگاه اطلاع رسانی در سطح استان نیز خبر داد و گفت: در این پایگاه ها بروشور، کتابچه، سی دی و سایر اقلام تبلیغی در خصوص مکان های گردشگری و تاریخی، مراکز بهداشتی و درمانی، مهمانپذیرها و هتلها بین مسافران توزیع خواهد شد.
وی از تجهیز و آماده سازی اماکن متبرکه و امامزاده های منطقه برای استفاده زایران و مسافران نوروزی خبر داد.
سویدانلویی به وجود ۱۸ مرکز اقامتی شامل هفت هتل و ۱۱ مهمانپذیر، مجموعا با ۳۲۱ اتاق و ۸۰۴ تخت در این استان اشاره کرد و گفت: همچنین ۴۶ غذاخوری بین راهی و ۶سفره خانه در این استان وجود دارد که در ایام نوروز نظارت بر آنها فراگیرتر خواهد بود.
مدیرعامل جمعیت هلال احمر خراسان شمالی نیز از اجرای دو طرح امداد و نجات و راهنمایی مسافران نوروزی در این استان خبر داد.
حسن شکوری نسب افزود: در طرح امداد و نجات نوروزی ۲۱ پایگاه ثابت و موقت در این استان دایر خواهد شد و در این ایام ۲۱ دستگاه آمبولانس، ۱۳ دستگاه ست نجات و ۴۰ دستگاه خودروی کمک دار به کارگیری می شود و علاوه بر آن شش روز نیز امداد هوایی در این استان مستقر خواهد شد.
وی اظهار کرد: در طرح راهنمایی مسافران نوروزی نیز ۲۹ پایگاه به منظور راهنمایی زایران و مسافران راه اندازی خواهد شد.
سرهنگ علی حسین زاده، فرمانده پلیس راه خراسان شمالی نیز از استقرار بیش از ۵۰ گروه پلیس برای کنترل ترافیک نوروزی در جاده های این استان خبر داد.
مدیرکل آموزش و پرورش خراسان شمالی هم گفت: هزار و ۵۰۰ کلاس درس این استان برای پذیرایی از مهمانان نوروزی این خطه، آماده سازی شده است.
سیدمحمد لنگری اظهار کرد: ۱۸۰ آموزشگاه استان در قالب سه گروه الف، ب و ج آماده پذیرش مهمانان و زائران امام رضا (ع) و ارائه خدمات به آنان است و پایگاه های ستاد اسکان در تمامی شهرستان های این استان فعال شده و ۲۴۰ نفر نیز به عنوان عوامل اجرایی در این آموزشگاه ها مستقر شده اند.
