شهر دیرینه‌های پایدار در دل کویر
شهر دیرینه‌های پایدار در دل کویر را بشناسیم
سرپرست نمایندگی میراث فرهنگی شهرستان نهبندان‌گفت که این شهرستان به عنوان سرزمین دیرینه‌های پایدار استان خراسان جنوبی با داشتن بزرگ‌ترین شهر سنگی شرق ایران و دیدنی‌ترین تأسیسات سنتی در کویر است.
«علی شبانی» در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) - منطقه خراسان‌جنوبی، گفت: شهرستان نهبندان با ۴۱ هزار و ۱۰۲ کیلومتر مربع وسعت، جنوبی‌ترین شهر استان خراسان جنوبی است.
وی ادامه داد: این شهر در طول جغرافیایی ۶۰ درجه و ۳۰ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۱ درجه و ۳۳ دقیقه و در ارتفاع ۱۱۹۶ متری از سطح دریاهای آزاد قرار گرفته است.
سرپرست نمایندگی میراث فرهنگی شهرستان نهبندان، با بیان این‌که این شهرستان به اقتضای موقعیت طبیعی آن و مجاورت با کویر، دشتی نسبتاً وسیع واقع شده است، اظهار کرد: از نظر ناهمواری این شهرستان در شمال مشتمل بر ارتفاعاتی است که قلل آن به ۲۵۰۰ متر می‌رسد، که کوه سرخ، کوه بیدمشک، کوه بوبک از جمله این ارتفاعات است.
شبانی با اشاره به پیشینه تاریخی این شهرستان، تصریح کرد: در زمانی که سیستان و قهستان به‌عنوان دو منطقه حاکم‌نشین مطرح بوده‌اند «نه» و «بندان» دو مرکز مهم حکومتی بر شمرده می‌شده‌اند که برای هر کدام نایب الحکومه‌ای از سوی حاکم انتخاب شده است.
وی افزود: در این بین «نه» بزرگتر و مهم‌تر از «بندان» بوده هم‌چنین به علت تعدادی شهر با نام «نه» در سطح کشور برای معرفی این منطقه «نه» را به همراه «بندان» می‌گفته‌اند، بعدها با مرکزیت و توسعه «نه» این شهر «نهبندان» نام گرفته است.
قلعه عظیم نهبندان
سرپرست نمایندگی میراث فرهنگی شهرستان نهبندان، با اشاره به جاذبه‌های تاریخی شاخص این شهر، ادامه داد: قلعه عظیم نهبندان که از خشت و چینه ساخته شده در داخل شهر نهبندان قرار گرفته با توجه به نقشه بنا و اشیاء سفالی بدست آمده سابقه تاریخی آن به دوران قبل از اسلام یعنی دوران اشکانی و ساسانی برمی‌گردد.
شبانی تصریح کرد: این قلعه در دوران اسلامی تا دوران صفویه فعال بوده و در دوره صفویه بطور کامل متروک شده است وجود این قلعه صحت ادعای برخی منابع تاریخی که سابقه شهر نهبندان را به دوران پیش از اسلام می‌رسانند، تأیید می‌کند.
قلعه شاهدژ نهبندان یادگاری از دوره ساسانی
وی با بیان این‌که قلعه شاهدژ در ۶ کیلومتری شرق نهبندان قرار دارد، گفت: مصالح بکار رفته در این بنا شامل سنگ و آجر است که در برخی قسمت‌ها بدون ملات برروی یکدیگر قرار گرفته‌اند.
سرپرست نمایندگی میراث فرهنگی شهرستان نهبندان، اظهار کرد: قلعه دارای چندین حصار و برج است و در داخل آن فضاهایی نظیر اتاق‌های سربازان، انبارهای آذوقه و آب انبارها قرار دارد.
شبانی با بیان این‌که شالودة این بنا مربوط به دورة ساسانی است که در قرون ۵ و۶ هجری توسط اسماعیلیان خریداری و بازسازی شده است، افزود: این قلعه از قلاع قرن ششم و هفتم و متعلق به اسماعیلیان است اما با دیگر قلاع اسماعیلیه تفاوت محسوسی دارد.
وی خاطرنشان کرد: این بنا از دو نوع معماری بناهای اشرافی و بناهای عادی برخوردار است، که اهمیت این قلعه از جهتی که می‌تواند الگویی بسیارمفید بری مطالعه معماری و روابط اجتماعی در یک زیستگاه جمعی وشهر گونه باشد بسیار بالا است.
آسبادهای نهبندان یادگاری از دوره قاجار
سرپرست نمایندگی میراث فرهنگی شهرستان نهبندان، تصریح کرد: شرایط دشوار طبیعی مناطق کویری و بیابانی ایران باعث شده تا مردم کویر نشین از ابتکار و خلاقیت خود استفاده کرده و با حداکثر بهره‌گیری از عوامل و شرایط طبیعی آنرا در اختیار خود درآوردند.
شبانی افزود: آسبادهای نهبندان از جمله این خلاقیت‌ها هستند که در اکثر مناطق جنوب خراسان بخصوص روستاهای شهرستان نهبندان دیده می‌شوند.
وی ادامه داد: منطقه نهبندان به‌علت گسترش دامنه‌ی بادهای ۱۲۰روزه سیستان تا این منطقه از این نظر امتیاز ویژه‌ای دارد.
سرپرست نمایندگی میراث فرهنگی شهرستان نهبندان، با بیان این‌که بیشترین تعداد آسبادها در داخل شهر نه قرار داشته است، گفت: از دیگر روستاهایی این شهرستان که دارای آسباد هستند، می‌توان از روستاهای چهار فرسخ، گوند، خوانشرف، میغان و.. نام برد.
مسجد میغان یادگاری از دوره صفویه
شبانی با اشاره به این‌که مسجد میغان در ۶۰ کیلومتری شمال غرب نهبندان، در روستای میغان، قرار دارد، افزود: مطالعه درباره معماری مسجد میغان نشان‌دهنده تأثیرات اقلیم روستایی بر این بناست، در همین خصوص می‌توان از وسعت محدود این مسجد یاد کرد که با نگرش به جمعیت آن زمان روستا طراحی شده است.
وی تصریح کرد: در صحن مسجد قناتی جاری است که از زیر این قسمت عبور کرده و بطرف دیگر بنا می‌رود که در آن قسمت نیز این آب‌ها توسط آبگیری در پشت مسجد جمع شده و به مصارف مختلف بخصوص کشاورزی می‌رسد.
سرپرست نمایندگی میراث‌فرهنگی شهرستان نهبندان، خاطرنشان کرد: از زیباترین قسمت‌های این مسجد که دارای فرم معماری خاصی است شبستان ستوندار آن است که این بخش محوطه‌ای است که ستون‌های چهار ضلعی پایه سقف آن را تشکیل داده است.
خانه تقوی یادگاری از دوره قاجاریه
وی اظهار کرد: خانه تقوی در داخل بافت تاریخی نهبندان واقع شده است که با توجه به شواهد معماری موجود این بنا مربوط به دوره قاجار است.
سرپرست نمایندگی میراث فرهنگی شهرستان نهبندان، ادامه داد: از خصوصیت بارز آن دو ایوان شمالی و جنوبی بناست که به شیوه‌ی قوس جناغی اجرا شده و با فرم دیگر بناهای نهبندان که دارای قوس‌های بیز هستند متفاوت است.
شبانی با اشاره به این‌که این بنا نسبت به سایر بناهای موجود در بافت تاریخی، ارتفاع بیشتری دارد، گفت: فضاهای موجود در اضلاع شرقی و غربی دارای پوشش گهواره‌ای هستند و در گوشه جنوب شرقی راهرویی قرار دارد که به تنورخانه منتهی می‌گردد.
وی افزود: پوشش تنورخانه از نوع گنبدی است که با خیزکمی به نورگیر بالای آن منتهی می‌شود. ایوان‌های شمالی و جنوبی قرینه هم هستند و ارتفاع آنها از اضلاع شرقی و غربی حدود یک متر بیشتر است. کف این ایوان‌ها حدود نیم‌متر بلندتر از کف حیاط است. دورتادور لبه بام‌های مشرف بر حیاط با رخبام تزئین شده است. در پشت ایوان شمالی باغی وجود داشته که از طریق ورودی واقع در ضلع شمالی این ایوان به آن راهی وجود داشته و در اتاق‌های دو طرف ایوان نیز پنجره‌هایی در ضلع شمالی تعبیه شده بوده که به فضای باغ اشراف داشته‌اند.
آرامگاه امامزاده سید علی
سرپرست نمایندگی میراث فرهنگی شهرستان نهبندان، اظهار کرد: آرامگاه امامزاده سید علی در نود کیلومتری شمال شهر نهبندان واقع شده و مورد توجه خاص پیروان اهل بیت(ع) است.
وی افزود: این آرامگاه در سال‌های اخیر توسط اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان نهبندان بنا شده و هر روز میزبان صدها زائر و مسافر خسته است که در جاده‌ی «نهبندان – زاهدان» در حال تردد است.
تالاب کجی نمکزار
شبانی با اشاره به جاذبه‌های طبیعی شاخص نهبندان گفت: منطقه تالاب‌کجی نمکزار در ٧٥ کیلومتری شمال شهر نهبندان با مساحت ٢٢٧٦٥ هکتار واقع شده است.
وی ادامه داد: کجی نمکزار، شوره‌زاری وسیع است که به‌علت پائین بودن سطح ارتفاع آن نسبت به مناطق اطراف محل تجمع زهاب منطقه شده و با توجه به این‌که شوری خاک آن نیز زیاد است به دریاچه نمکی تبدیل شده است.
سرپرست نمایندگی میراث فرهنگی شهرستان نهبندان، تصریح کرد: از آنجایی که در فصول پائیز و زمستان دارای آب بوده، محل امنی برای پرندگان مهاجر آبزی است و هر سال شمار فراوانی از پرندگان مهاجر را در خود جا می‌دهد.
[۱]
