شورگشت
روستاي شورگشت/
فیروزه /
خراسان رضویروستای شورگشت در ۳۵ کیلومتری جنوب غرب شهر فیروزه مرکز شهرستان فیروزه و در نزدیکی مرز این شهرستان با شهرستان سبزوار قرار دارد.
موقعیت جغرافیایی[ویرایش]
روستای شورگشت در ۳۵ کیلومتری جنوب غرب شهر فیروزه مرکز شهرستان فیروزه و در نزدیکی مرز این شهرستان با شهرستان سبزوار قرار دارد.
این روستا در دهستان طاغنکوه جنوبی از بخش طاغنکوه شهرستان تحت جلگه (فیروزه ) در استان خراسان رضوی قرار گرفته است و تا شهر همت آباد مرکز بخش طاغنکوه حدود ۲۴ کیلومتر فاصله دارد. روستا از طریق جاده آسفالته ( که در سال ۱۳۸۷ آسفالت شده) به روستاهای شورورز ، دستجرد، زروند ، شهر گرماب ، شهر همت آباد و شهر نیشابور ارتباط دارد.
شورگشت در ۳۶ درجه و ۱۴ دقیقه عرض شمالی ( فاصله از خط استوا) و ۵۸ درجه ۱۷ دقیقه طول شرقی (فاصله از خط نصف النهار مبدأ) و در ارتفاع ۱۴۹۰ متری از سطح دریای آزاد واقع گردیده است.
قبل از اینکه اهالی قدیم شورگشت به مکان فعلی کوچ کنند( حدود ۲۰۰سال پیش) در محل مزارع ( کلاته های) بژگ و استوا( اَزدوا) فعلی زندگی می کردند.آثاری از خانه های ویران اهالی در محل این مزارع وجود دارد.
وضعیت طبیعی[ویرایش]
این روستا در میان کوه های طاغنکوه جنوبی قرار دارد. این کوه ها که از این منطقه و با نام طاغنکوه جنوبی شروع می شود به سمت شهرستان های غربی خراسان رضوی ادامه می یابد و با نام رشته کوه جغتای معروف است. در دره نسبتا حاصلخیز اما کم آبی از این کوهستان چند روستا در محور شمال غربی – جنوب شرقی قرار گرفته اند . از خروجی دره این روستا ها عبارتند از : زروند، دستجرد، شورورز و شورگشت(که آخرین و بزرگترین روستا در این محور و دره ، روستای شورگشت است.)
کوه های ضلع شمالی این دره روستاهای داخل دره را از روستا های گرماب ، ناوشک ، قلعه یزدان و فیض آباد جدا می کند. در این دره تنها چند کال ( رود فصلی و اتفاقی) وجود داردکه تنها در بارندگی ها در آنها آب جریان می یابد. این دره کم عمق توسط همین کال ها به وجود آمده است.
کال شورگشت که از داخل روستا می گذرد در ایام بارندگی دارای آب است. بارنگی سالانه منطقه به ۲۷۰ میلیمتر می رسد.
کوه ها[ویرایش]
بلندترین قله های این مجموعه کم ارتفاع کوهستانی در محدوده شهرستان فیروزه و بخش طاغنکوه در نزدیکی روستای شورگشت با نام کوه جیستی(جِستی) ( با ۱۹۴۴متر ارتفاع از سطح دریای آزاد ) و کوه پیر ( با ۱۹۲۵ متر ارتفاع) معروف هستند. از کوه های کم ارتفاع و معروف نزدیک روستا کوه سوراخ سوراخی(با لهجه محلی سُلاخ سُلاخی) است که به دلیل حفره های متعدد موجود در آن با این نام شناخته می شود.در این کوه ها گیاهانی مثل آویشن کوهی، کمایبویه( بُزگورک) انجیر وحشی، ریواس (قاقرو) کنگر و ... رشد می کند و اهالی به ویژه در طب سنتی از آنها استفاده می کنند.
معیشت روستا[ویرایش]
در میان کوه های نزدیک روستا حدود ۳۰ کلاته (مزرعه) وجود دارد که همگی دارای آب قنات هستند و در هر مزرعه تعدادی از اهالی شریک ملک و کشاورزی می کنند. برخی از کلاته های معروف عبارتند از :نِسایی ، بژگ ، زرد، تک مشو و... . همه کلاته ها با توجه به وجود آب و زمین هاو باغات سرسبز تفرجگاه اهالی و مسافران نیز می باشند.
مهمترین محصولات کشاورزی شورگشت عبارتند از : گندم ، جو ،که به دو صورت دیم و آبی کشت می شود.
چغندر ،
شلغم ،
گوجه ، بادام دیم ،
گردو ،
انگور ،
گیلاس و
هندوانه دیم
دامداری به صورت سنتی صورت می گیرد و
گاو و
گوسفند و بز مهمترین دام های
روستا هستند.
جمعیت[ویرایش]
با توجه به افزایش جمعیت در سال های اخیر و نیز ثابت بودن و عدم افزایش میزان آب و زمین کشاورزی و نبودکار در محل با پدیده مهاجر فرستی رو به رو شده است.
در سال ۱۳۷۵ جمعیت روستا بر اساس سرشماری مرکز آمار ایران حدود ۱۹۸۰ نفر جمعیت داشته است که این میزان در سال ۱۳۸۵ با حدود ۳۹ درصد کاهش (۷۶۶نفر) به ۱۲۱۴ نفر رسیده است.
در سال ۱۳۸۵ جمعیت روستا شامل ۳۳۵ خانوار می شده که شامل ۵۳۷ نفر مرد و ۶۷۷ نفر زن بوده اند . تفاوت زیاد بین تعداد مردان و زنان به خوبی پدیده مهاجرت در شورگشت را نشان می دهد. مردان برای کار با شهر های دیگر مهاجرت می نمایند که پس از مدتی به مهاجرت خانوادگی تبدیل می شود. شهر های تهران و حومه ، کرج و نیشابور مقاصد اول بیشتر مهاجرین شورگشتی را تشکیل می دهد. بیشتر مردان روستا برای فعالیت کشاورزی و صیفی کاری ( که شغل اصلی خودشان در شورگشت است.) به اطراف شهر های تهران و کرج ( مشکین آباد ، نظر آباد، هشتگرد) آبیک ، قزوین ، و اواخر به بویین زهرا و همدان و زنجان و ابهر می روند.
آنان با اجاره چاه های آب و زمین های کشاورزی یا از طریق نصف کاری ( تقسیم محصول بین مالک وخود) و فعالیت در ایام بهار ، تابستان تا اواسط پاییز ، در اواخر پاییز و زمستان به شورگشت برمی گردند تا با پول به دست آمده هزینه های خانواده هایشان را تأمین کنند.
معدن[ویرایش]
در نزدیکی روستا دو معدن وجود دارد.این معادن از نوع کائولن (خاک کاش و چینی سازی) می باشند که یکی از آنها که در کوه پیر قرار دارد از سال ۱۳۷۷ توسط شرکت کان گوهر نیشابور بهره برداری می شود و دیگری که در محل کلاته بژگ واقع است هنوز به بهره برداری کامل نرسیده است. استخراج از این معادن در سال های اولیه به شکل کاملا سنتی بوده اما درحال حاضر به کمک مته های بزرگ و انفجار با دینامیت استخراج صورت می گیرد.
متأسفانه این معادن به جز فراهم نمودن اشتغال برای حدود ۸ نفر کارگر ساده ، سود چندانی برای شورگشت نداشته است.
امکانات روستا[ویرایش]
مسجد ، دبستان ، مدرسه راهنمایی ، دبیرستان و پیش دانشگاهی،خانه بهداشت، آسیاب برقی ، آب لوله کشی ؛ برق سراسری ، حمام عمومی ، غسالخانه ، دفتر پست بانک، مرکز مخابرات و تلفن در منازل ،نمایندگی فروش نفت
محله های روستا[ویرایش]
مهمترین محله های شورگشت عبارتند از: شیرحاجی ، لب کال ،سرآب، سرتیغ، داش خانه ، قلعه بالا ، قلعه پایین(تَه)
مهمترین مرکز تجمع اهالی روستا مکانی است به نام سرستون ها (پنج راه) که اغلب محل تجمع جوانان در وقت بیکاری و محل اجتماع پیران در وقت بیکاری و غروب است. مانند سایر روستا های ایران تا حدود ۵۰ سال قبل آموزش رسمی در شورگشت هم وجود نداشت و منحصر به آموزش دروس مکتبی به صورت محدود می شد.
اولین کلاس درس رسمی به شکل امروزی در سال ۱۳۲۷ شمسی دایر شد و اولین معلم در این سال برای تدریس دروس غیر مکتبی و جدید به روستا آمد.در آن زمان مکان مشخصی به عنوان مدرسه وجود نداشت و در منزل یکی از اهالی کلاس برگزار می شد.
در سال ۱۳۵۰ اولین ساختمان برای دبستان روستای شورگشت ساخته شد.این مکان اکنون با نام مدرسه شهید محمدرضا شورگشتی (در اصطلاح محلی مدرسه لَو کال) نامیده می شود.و در سال تحصیلی ۸۸-۱۳۸۷ باتوجه به کاهش جمعیت دانش آموزی، خالی و بدون فعالیت آموزشی است و اواخر به محل موقت فعالیت دهیاری تبدیل شده است.
در گذشته دختر و پسر با هم در دبستان به صورت مختلط تحصیل می کردند اما با توسعه کشور و افزایش جمعیت روستا و نیز افزایش جمعیت دانش آموزی، ساخت چند باب و مدرسه دیگر در روستا آغاز شد. و اکنون دبستان ، مدرسه راهنمایی و دبیرستان و پیش دانشگاهی در روستا فعال می باشد.
با کاهش رشد جمعیت در سال های اخیر باز هم دبستان پسرانه و دخترانه به صورت مختلط در آمده و دبیرستان پسرانه شهید چمران و مدرسه راهنمایی پسرانه شهدای شورگشت هم به صورت ضمیمه در یک مکان قرار دارند. مدرسه راهنمایی دخترانه حضرت خدیجه(س) و دبیرستان و پیش دانشگاهی دخترانه شهید چمران هم به صورت ضمیمه در یک محدوده قرار دارند. تنها رشته تحصیلی که در دبیرستان های شورگشت تدریس می شود ، رشته علوم انسانی است و برای ادامه تحصیل در سایر رشته ها باید به شهر همت آباد- مرکز بخش- یا به شهر فیروزه - مرکز شهرستان- و یا به شهر نیشابور رفت.
ارتباطات[ویرایش]
تا سال ۱۳۸۴ اهالی روستا از طریق یک دفتر مخابراتی با سایر نواحی کشور ارتباط داشتند. در این سال با راه اندازی مرکز مخابراتی تلفن به منازل اهالی راه یافت . در سال ۱۳۸۷ دفتر ICT و پست بانک روستا هم افتتاح شد که در بهبود ارتباطات مردم روستا با سایر نواحی و نیز بهره گیری از خدمات بانکی و اینترنتی نقش مهمی داشته است.
بهداشت[ویرایش]
روستا فاقد درمانگاه است و تنها خانه بهداشت با سه کارمند امور مربوط به بهداشت روستا ، واکسیناسیون کودکان ، امور بهداشت کودک ومادر و... را انجام می دهد. نبود پزشک دایمی در روستا از جمله مشکلات مهم اهالی است. هفته ای یک روز پزشک از درمانگاه شهر گرماب مرکز دهستان طاغنکوه جنوبی به شورگشت می آید و به ارایه خدمات می پردازد.
بنا های مذهبی[ویرایش]
۱- امامزاده پیر(بابا پیر) که در کلاته (مزرعه ای ) با همین نام در شمال غربی شورگشت قرار دارد و در منطقه مشهور است و بسیار مورد احترام اهالی است.
۲- امامزاده شورگشت که در نزدیکی مزار شهیدان و قبرستان روستا ست که اگرچه نام مشخصی ندارد ولی از نظر اهالی برآورنده حاجات و مورد احترم اهالی است.
۳- مسجد جامع روستا ( مسجد خاتم انبیا) :در قلعه پایین واقع شده و در دو طبقه مخصوص خانمها و آقایان می باشد. مراسم ایام عزاداری محرم و صفر و نیز سخنرانی ها و نماز جماعت در آن برگزار می شود. مراسم عزاداری برای فوت شدگان روستا نیز در همین مکان برقرار می شود.
در مسجد آشپزخانه ی بزرگی با نام بلغورخانه وجود دارد که اهالی نذورات خود را در آن جا می پزند.
مسجد کوچک دیگری هم در سرآب روستا قرار دارد که بیشتر توسط آقایان استفاده می گردد.
شهیدان[ویرایش]
با شروع جنگ ده ها نفر از اهالی شورگشت برای دفاع از میهن اسلامی به جبهه های جنگ حق علیه باطل شتافتند که در این راه ۱۷ نفر از بهترین مردم روستا به فیض شهادت نایل شدند. تعدادی نیز به درجه جانبازی رسیدند.
اگرچه قبرستان روستا قدمتی ۲۰۰ ساله ( بنا بر شواهد و سنگ قبر های موجود) دارد ، اما اهالی به احترام وجود مرقد شهدا ، آن را مزار شهیدان نامیده اند.
منبع[ویرایش]
وبلاگ شهرستان فیروزه
