شیلات - ویکی روستا

شیلات

فهرست مندرجات۱ - آشنایی با مبانی شیلات
       ۱.۱ - آبزی
       ۱.۲ - گرمایش جهانی
       ۱.۳ - تکثیر
۲ - واژگان
       ۲.۱ - آبزی
       ۲.۲ - گرمایش جهانی
       ۲.۳ - تکثیر
       ۲.۴ - لقاح خارجی
       ۲.۵ - آب شور
       ۲.۶ - آب شیرین
       ۲.۷ - انقراض گونه
       ۲.۸ - پرورش آبزیان
       ۲.۹ - فرآوری
۳ - ارتباط شیلات با علوم پایه
۴ - شیلات Fisheries
       ۴.۱ - اهمیت شیلات
       ۴.۲ - شاخه های علم شیلات
۵ - منبع

آشنايي با مباني شيلات[ویرایش]

← آبزی
به موجوداتی که تمام و یا بخشی از زندگی خود را در درون یا سطح آب سپری می کنند (در ارتباط با جاندارانی که بخش کوتاهی از زندگی خود را در آب هستند تنها در دورهی حضور در آب با نام آبزی معرفی میشوند).

← گرمایش جهانی Global warming
افزایش تدریجی دمای زمین در اثر آلاینده هایی مانند گاز Co۲ و ...

← تکثیر
به افزایش تعداد موجودات گفته می شود که به دو صورت غیر جنسی و جنسی بوده لازم به توضیح است دراکثر ماهیان تکثیر به صورت جنسی و لقاح خارجی است.

← لقاح خارجی
در این نوع ازلقاح اسپرم و تخمک در خارج از بدن جاندار بهم چسبیده و ترکیب میشوند.

← آب شور
به آبهایی که دارای املاح بیشتر از ۱۲ گرم در لیتر یا یک قسمت در هزار(PPt) باشند گفته میشوند.

← آب شیرین
آبهایی که املاح کمتر از ۱ گرم در لیتر داشته باشند.

← انقراض گونه
به حذف یک گونه از ساختار جمعیتی در منطقه گفته میشود.

← پرورش آبزیان
رساندن گونهی آبزی ازمرحلهی تولد تا مرحلهی بلوغ وعرضه به بازار.

← فرآوری
آماده و اضافه کردن مواد نگهدارنده و سایر عملیات هایی که برای عرضه ی طولانی مدت یک محصول به بازار انجام میشود.

ارتباط شیلات با علوم پایه[ویرایش]

امروزه برای بهینه کردن تکثیر و پرورش آبزیان و پیدایی پیشرفت در این علوم، به کارگیری از علوم پایه و مولکولی دارای اهمیت بسیاری بوده و اساس موفقیت تکثیر و پرورش اغلب کشورها بستگی به پیشرفت در این علوم دارد.
این علوم شامل موارد نام برده است:
الف) بیوشیمی و فیزیولوژی:
این علوم به بررسی ساختار (Structure) و عمل(Function) اندامها، بافتها و بخش های مختلف آبزیان پرداخته و از داده ها و اطلاعات بهدست آمده در مدیریت و بهبود شرایط تکثیر و پرورش استفاده می کنند. در این بخش سازوکار فعالیت اندام های گوناگون مانند دهان، حلق، معده، روده و ... مورد بررسی قرار میگیرد.
ب) ژنتیک:
پیشرفتهای بسیار علوم ژنتیک در دنیا، منجر به آن شده است که متخصصان و کارشناسان شیلات و پرورش آبزیان نیز از این علوم به منظور، اصلاح نژاد آبزیان، تهیه ی بانک ژن از گونه های در حال انقراض، ایجاد صفات مطلوب در گونه های پرورشی و... بهره گیرند.
ج) تغذیه:
یکی از فاکتورهای بهداشت و سلامت جامعه، کیفیت گوشت و پروتئین مصرفی جامعه است این درحالیست که، مصرف آبزیان از اهمیت تغذیه ای خاصی برای انسان ها برخورداراست، بنابراین برای افزایش تولید بهینه ی گوشت با کیفیت بالا در مراکز پرورشی، لازم است که از اصول تغذیه ای مناسب و انتخاب جیره های غذایی پربازدهتر با هزینهی اقتصادی کمتر استفاده کرد.
لازم به ذکر است که امروزه پساب و آب خروجی مزارع پرورش ماهی بهدلیل استفاده ی ناصحیح از جیره های غذایی، دارای آلودگی های زیادی هستند که این آلودگیها با ورود به رودخانه ها و دریاها منجر به پیدایی خطرات جدی در این اکوسیستم ها میشوند.

شیلات Fisheries[ویرایش]

← اهمیت شیلات
امروزه با پیدایی مشکلات زیست محیطی و خطر گرمایش زمین ( Global warming) نگرانیهای زیادی در مورد تامین غذا و پروتئین جامعه، رفع آلودگی ها، انقراض گونهها، بیماریها و ... به وجود آمده است؛ علم شیلات به عنوان یکی از شاخه های اصلی علوم منابع طبیعی نقش مهمی در برطرف کردن این مشکلات ایفا میکند.

← شاخه های علم شیلات
در گرایشهای گوناگون این رشته بهراههای تکثیر و پرورش آبزیان (ماهی ها، کوسه ها، خرچنگ ها، میگوها، صدف های دوکفه ای و ... )، مباحث اکولوژیکی آبهای دریایی (marine ecology)، آبهای داخلی یا آبهای شیرین (fresh water ecology)، آبهای ساختاری زمین (ground water)، راه های علمی صید آبزیان و درنهایت به فرآوری محصولات شیلاتی توجه ویژهای میشود.
شایان ذکر است هریک از گرایش های نامبرده در جایگاه خود نقش بسیار مهمی در تامین سلامت جامعه، غذا و حفاظت از آبهای سرزمینی در برابر آلودگی ها، انقراض گونه و فاجعه های زیست محیطی دارد.
۱) تکثیر و پرورش آبزیان:
در این شاخه به انواع روش های تکثیر آبزیان (جنسی و غیر جنسی)، با الگوبرداری از شرایط زیست طبیعی گونه آبزی پرداخته میشود که تنوع بسیار زیاد آبزیان، بهخصوص ماهیان منجر به پیدایی روشها بسیار متنوع شده است.
دربرخی از مواقع ممکن است بر اساس هدف از تکثیر روش های نوین و گوناگون تعریف شود برای نمونه اگر هدف از تکثیر، تولید تخم گونه های آبزی در مقیاس کوچک و آزمایشگاهی باشد از روش های ساده و بسته، و از سویی در مقیاس بزرگ و مزارع تکثیر، از روشهای پیشرفته و البته با خطای کمی بالاتر استفاده میکنند.
پرورش آبزیان نیز یکی از بخشهای مهم علوم آبزی پروریست، زیراکه هدف از پرورش ماهیان بازاری ایجاد شرایط مطلوب برای تولید ماهیان با وزن متناسب و از سویی جلوگیری از انقراض گونههاییست که در معرض خطر انقراض قرار گرفتهاند.
۲) اکولوژی آبها:
در این شاخه از علم شیلات، اکولوژی یعنی شناخت موجودات آبزی در آبهای شیرین و شور و ارتباط متقابل میان موجودات و محیط زیست آنها مورد بررسی قرارمیگیرد. امروزه بهدلیل تخریب زیستگاه ها، صید بیرویه، ورود آلودگی های شهری و صنعتی به رودخانهها و دریاها و در نهایت گرمایش جهانی این شاخه اهمیت ویژهای پیدا کرده است.
درکشورما با توجه به چالشهای موجود در زمینهی آلودگیهای نفتی، غیر نفتی، ورود سموم و کودهای کشاورزی به آب دریاها و صید بیرویهی بسیاری از ماهیان خاویاری و کیلکا از دریای خزر و ماهی تن از آبهای جنوب و احداث سدهای بیشمار برروی رودهایی که مسیر مهاجرت بسیاری از ماهیان همچون ماهی سفید میباشد، منجر به آن شده است که مطالعهی اکولوژیکی این زیستگاهها و شناخت موجودات و ارتباط آنها با هم نقشی مهمی در حفظ و پایداری این نوع از اکوسیستمها ایفا کند.
۳) فرآوری محصولات شیلاتی:
باتوجه به اهمیت غذایی آبزیان، میتوان به اهمیت فرآوری محصولات شیلاتی پی برد زیراکه عرضه ی این محصولات به بازار مستلزم رعایت اصول بهداشتی و نگهداری مناسب است، لازم به ذکراست بسیاری از آبزیان به خصوص ماهی ها نسبت به سایر جانوران پرورشی سریعتر فاسد می شوند بنابراین این محصولات باید به اشکال مختلف فرآوری شده و با بسته بندی های مناسب به بازار مصرف عرضه شوند.
صنعت کنسروسازی یکی از زیر بخش های مطرح در فرآوری محصولات شیلاتی است، که امروزه در سراسر جهان از آبزیان و ماهیان گوناگون بهمنظور کنسرو کردن استفاده می شود اما در کشور ما بیشتر از تن ماهیان ( در جنوب کشور ) و ماهیان کیلکا ( در شمال کشور) استفاده میشود.
۴) صید و صیادی:
امروزه به دلیل صید بی رویه در اکثر اکوسیستم های آبی حیات بسیاری از گونه های آبزی به خطر افتاده است، از این رو پیش از اقدام به صید آبزیان ابتدا لازم است مطالعات اولیه برای ارزیابی وضعیت، فراوانی و ارتباط گونه ها با هم انجام شده و برحسب توان تولید آن منطقه صید انجام شود که در این گرایش چگونگی انجام صید، زمان و مکان صید مورد بررسی قرار خواهد گرفت سپس اقدام به صید میشود.

منبع[ویرایش]

مرکز مقالات کشاورزی

جعبه‌ابزار