صادرات محصولات کشاورزی
بررسی روند صادرات محصولات کشاورزی در ایران و مقایسه ی آن با کشورهای پیشرفته
دو مهره اصلی که لازمه رشد بحث اقتصادی است، ایجاد سیاست های تشویق صادرات و افزایش آن به خصوص در زمینه کالاهای کشاورزی، صنعتی و مواد خام است.
در این مقاله سعی بر این است که تفاوت های صادرات بخش کشاورزی ایران و کشورهای پیشرفته را بشناسیم و با الگو قرار دادن صادرات در این کشورها، مشکلات صادرات کشور خود را دریابیم و به تبیین راهکارهای موجود برای رسیدن به بازارهای جهانی بپردازیم.
● مقدمه
دو مهره اصلی که لازمه رشد بحث اقتصادی است، ایجاد سیاست های تشویق صادرات و افزایش آن به خصوص در زمینه کالاهای کشاورزی، صنعتی و مواد خام است. مقوله صادرات امری مهم در بحث درآمدزایی برای هر کشور می باشد که می توان آن را به چند دسته از جمله صادرات مواد خام، کالاهای صنعتی، محصولات فرآوری شده کشاورزی و ... اشاره کرد. در کشورهای پیشرفته، بیشتر تمرکز بر روی صادرات کالاهای صنعتی و مواد فرآوری شده کشاورزی قرار دارد، اما متاسفانه در کشور ما ایران، امر صادرات به سمت مواد خام و اولیه بدست آمده از بخش کشاورزی سوق دارد. بحث مورد نظر ما که صادرات محصولات کشاورزی است را می توان هم در گروه مواد خام و هم در محصولات فرآوری شده جای داد که در قسمت های بعد به آن می پردازیم.
همان طور که ذکر شد، صادرات محصولات کشاورزی می تواند به دو صورت مواد خام و فرآوری شده صورت بگیرد که در این جا هریک را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار می دهیم:
● مواد خام
صادر کردن مواد بدست آمده از بخش کشاورزی به صورت مستقیم و بدون انجام عملیات اضافی بر روی آن را صادرات مواد خام یا اولیه می گویند که دارای مزایا و معایبی می باشد:
مزایا: تنها مزیت این نوع صادرات زمانی پدید می آید که توانایی فرآوری کردن محصول در کشور وجود نداشته باشد و ما با این عمل خود، ماده اولیه را صادر و پس از طی شدن مراحل لازم بر روی آن، کالای بدست آمده را به کشور وارد کنیم.
● معایب:
۱ حساس بودن مواد خام به مدت زمان طولانی نگهداری در انبار
۲ پایین بودن قیمت ماده خام صادر شونده که باعث می شود این نوع صادرات، سود زیادی برای صادر کننده نداشته باشد.
۳ وجود واسطه گرهای متعدد برای رسانیدن محصول از تولید کننده (کشاورز) به صادر کنندگان که باعث افزایش کاذب قیمت ها می شوند.
محصولات فراوری شده
این دسته از محصولات کشاورزی در نتیجه ی طی شدن فرایند هایی نظیر کنسانتره سازی، کمپوت سازی، خشک کردن، بسته بندی کردن و ... بر روی مواد خام، بدست می آیند که صادر کردن انها نیز مزایا و معایبی را شامل می شود :
● مزایا:
۱ طولانی تر شدن مدت زمان سالم ماندن محصول که زمان بیشتری را در اختیار صادر کننده قرار می دهد.
۲ اضافه شدن ارزش افزوده بر روی قیمت کالا
۳ راحت تر بودن حمل و نقل انها نسبت به مواد خام و اولیه برداشت شده
در بالا به تعدادی از مزایا و معایب صادرات مواد خام و مزایای محصولات فرآوری شده کشاورزی اشاره شد و ملاحظه کردیم که مزایای صادر کردن مواد خام و اولیه که قسمت عمده ای از صادرات بخش کشاورزی ایران را شامل می شود، خیلی کمتر است از مزایای صادرات محصولات فرآوری شده که صادرات کشورهای پیشرفته در حوزه کشاورزی مانند: هند، برزیل، نیجریه، استرالیا، امریکا، چین و ... را در بر می گیرد.
اکنون به مشکلاتی که بر سر راه فرآوری کردن مواد خام در کشور ایران وجود دارد می پردازیم و راهکارهای به میزان مطلوب صادرات و رقابت با کشورهای ذکر شده را بیان می کنیم:
۱ ضعیف بودن صنایع بسته بندی
ضعف در بسته بندی مناسب و مرغوب بزرگترین مشکل صنایع غذایی کشور ایران به حساب می آید. این عامل باعث کاهش کیفیت و سلامت مواد غذایی شده و در نتیجه این صنعت با مشکل بزرگتر و جدی تر از دست دادن بازار های هدف در صادرات و به مرور حذف شدن از بازار رقابت جهانی مواجه می شود.
از طرفی عدم تنوع در تولید، افزایش قیمت تمام شده صنایع غذایی به دلیل افزایش قیمت محصولات کشاورزی و فرسوده بودن دستگاه ها و ماشین آلات کارخانجات صنایع غذایی، پایین آمدن کیفیت به دلیل به روز نبودن تکنولوژی دستگاه ها و وجود فعالیت های زیر زمینی از عمده مشکلات صنایع بسته بندی کشور و عامل بازدارنده صادرات این مواد است.
راهکار: قرار دادن تسهیلات از طرف دولت جهت وارد کردن دستگاه های بسته بندی جدید و سرمایه گذاری بخش خصوصی در رابطه با ایجاد و یا بروز کردن کارخانجات صنایع بسته بندی
۲ ضعیف بودن صنایع تبدیلی
روند روزافزون دورریز پسماندهای کشاورزی مزارع کشور، نیاز مبرم به توجه بیشتر به صنایع تبدیلی را در بخش کشاورزی توجیه می کند. از آن جا که در کشورهای پیشرفته، پسماندهای کشاورزی، منبع اصلی تامین انواع مواد شیمیایی مانند الکل، استن،انواع کاغذ و خمیر آن، انواع اسیدهای آمینه و آلی می باشد،به ویژه آن که بسیاری از این مواد به کشورمان صادر می گردد و در حال حاضر به دلیل کمبود واحد های صنایع تبدیلی، در ایران درصد بسیار زیادی از مواد غذایی (در حدود ۳۰ درصد) به ضایعات بدل می شوند، ضعف این صنعت در کشور ایران به خوبی احساس می شود.
راهکار: برای توسعه صنایع تبدیلی و دستیابی به دانش فنی و تکنولوژی وابسته، دولت می تواند با دعوت از شرکت های خصوصی کشورهای پیشرفته و علاقه مند به سرمایه گذاری در ایران و یا مایل به مشارکت با بخش خصوصی ایران، زمینه مناسبی جهت پیشرفت در زمینه های مربوطه فراهم اورد.
۳ ضعف داشتن کشاورزی ارگانیک ایران
در زمینه ی صادرات محصول و با توجه به بازارهای هدف، در کشورهای تراز اول دنیا در حال حاضر الگوی مصرفشان به سمت مصرف محصولات ارگانیک در حرکت است و مصرف اینگونه محصولات برای آنها اولویت بیشتری نسبت به بسته بندی و سایر موارد دارد. ولی متاسفانه در تولیدات کشاورزی کشور ما ایران ، رشد کمی محصولات بیشتر از رشد کیفی انها مورد توجه قرار می گیرد. برای اینکه ایران بتواند بازار کشورهای تراز اول را بدست بیاورد، باید با تقویت کردن کشاورزی ارگانیک خود، با کشور های پیشرفته صادر کننده رقابت کند.
● راهکار:
۱ معطوف کردن توجه تولید کننده از کمیت به سمت کیفیت محصول
۲ استفاده کردن از مراحل طبیعی مانند تناوب زراعی، مبارزه بیولوژیک و ... به جای استفاده از سموم شیمیایی
۳ بهره گیری از کود های حیوانی و تقویت کننده های گیاهی خاک و جایگزین کردن انها با کودهای شیمیایی
و اما یکی دیگر از مهمترین تفاوت های صادرات محصولات کشاورزی ایران و کشورهای پیشرفته، بحث
حمل و نقل می باشد. صادرات محصول در ایران غالبا به وسیله راههای زمینی و کمتر از راه دریایی و هوایی صورت می گیرد که این نوع حمل و نقل برای ایران معایبی مانند زمان بر بودن، ضایعات بیشتر و ... را در بر دارد، ولی کشورهای پیشرفته در امر کشاورزی، با استفاده از حمل و نقل دریایی و هوایی، در وقت و هزینه صرفه جویی کرده و رضایت مشتریان خود را بدست می اورند.
● نتیجه گیری
پس از مطرح کردن مباحث گذشته، در می یابیم که روند صادرات محصولات کشاورزی در ایران، در مقایسه با کشورهای پیشرفته دنیا دارای نواقص متعددی می باشد که برای جهانی شدن و رقابت با این کشورها، باید دولت و بخش خصوصی در کنار یکدیگر بستر سازی های لازم را انجام داده تا تولید کنندگان و صادر کنندگان بتوانند صادرات کشور را به نقطه مطلوب برسانند.
سمیه کاشانی منابع: اسماعیلی فرد، وحید/ نقش صنایع بسته بندی در افزایش صادرات مواد غذایی جزوه کلاسی اقتصاد ایران با تکیه بر روستا خانم دکتر جنگ چی کاشانی جزوه کلاسی اقتصاد کلان اقای دکتر داوود رحمانی استاد مربوطه: خانم دکتر جنگ چی کاشانی نویسنده: اردشیر مصباح سمت: دانشجو رشته مهندسی مدیریت و ابادانی روستاها دانشگاه: پیام نور بویین زهرا
|
