عوامل موثر بر سبز شدن بذور
یکی از مشکلات کشاورزان در فرایند کشت گندم، عدم یکنواختی در سبز شدن بذور و استقرار بوته های گندم به تعداد مناسب در واحد سطح می باشد. با استقرار گیاهچه های گندم در تراکم مناسب در واحد سطح ضمن افزایش بازده مصرف نهاده ها از قبیل کود و سم، گندم به حداکثر ظرفیت تولیدی خود نیز می رسد. عدم آگاهی کشاورزان از تاثیر عوامل مختلف در رسیدن به سبز یکنواخت موجب تکرار این مشکل در هر سال می شود.
یکی از مشکلات کشاورزان در فرایند کشت گندم، عدم یکنواختی در سبز شدن بذور و استقرار بوته های گندم به تعداد مناسب در واحد سطح می باشد. با استقرار گیاهچه های گندم در تراکم مناسب در واحد سطح ضمن افزایش بازده مصرف نهاده ها از قبیل کود و سم، گندم به حداکثر ظرفیت تولیدی خودنیز می رسد. عدم آگاهی کشاورزان از تاثیر عوامل مختلف در رسیدن به سبز یکنواخت موجب تکرار این مشکل در هر سال می شود.
عوامل ذیل در استقرار و تراکم مناسب گیاهچه های گندم دخالت دارند.
۱- میزان مصرف بذر
عوامل محیطی و ویژگیهای رقم بر میزان مصرف بذر تاثیر می گذارند. ویژگی های رقم گندم مانند وزن هزار دانه، ارتفاع بوته، خوابیدگی (ورس)، قدرت پنجه زنی، درصد جوانه زنی و سرعت رویش بذور از عوامل تعیین کننده میزان مصرف بذر در هر هکتار هستند.
دانه های سبک در هر واحد وزن، تعداد دانه بیشتری نسبت به دانه های سنگین دارند و هر چه وزن هزار دانه گندم کمتر باشد از نظر وزنی میزان مصرف بذر کاهش می یابد.
افزایش ارتفاع بوته و حساسیت به خوابیدگی موجب کاهش مصرف بذر در هر هکتار می شود. هر چه درصد جوانه زنی بذر و قدرت پنجه زنی آن بیشتر باشد می توان میزان بذر کمتری مصرف نمود.
عوامل محیطی مانند رطوبت، حاصلخیزی خاک و علف های هرز در تعیین میزان مصرف بذر موثر هستند. در خاک های مناطق دیم و کم باران و با حاصلخیزی ضعیف، برای کاهش رقابت بین بوته های گندم در جذب آب و غذا، بذر را به مقدار کمتر مصرف می کنند.
میزان مصرف بذر ممکن است در شرایط دیر کاشت و تراکم زیاد علف هرز افزایش یابد.
۲-عمق کاشت
(دمای مطلوب و رطوبت کافی) لازمه جوانه زنی بذور و سبز شدن گیاهچه های گندم می باشند. در کشت های سطحی و کم عمق جوانه زنی بذور گندم دچار نوسان های شدید رطوبت و دما می شوند.
ویژگی های بذر و عوامل محیطی نیز در تعیین عمق کاشت بذر گندم تاثیر می گذارند. ویژگی های بذر گندم مانند اندازه بذر،مقدار پروتئین بذر، طول کلئوپتیل و سرعت سبز شدن بذر در تعیین عمق کشت مطلوب موثرند. در ارقام پاکوتاه و نیمه پا کوتاه طول کلئوپتیل نسبت به ارقام پابلند کمتر می باشد. هر چه طول کلئوپتیل رقم گندم کوتاهتر باشد، عمق کاشت بذر گندم کمتر می گردد. در کشت عمیق تر، بذر های درشت و بزرگ سریع تر از بذر های کوچک سبز می شوند. افزایش مقدار پروتئین بذر موجب رشد سریع تراندام گیاهچه بذر پس از جوانه زنی می گردد. بذررا در خاک های سبک نسبت به خاک های سنگین عمیق تر می کارند. در مناطق دیم کاری و کم باران بذر را نسبت به مناطق پر باران وآبی در عمق بیشتر قرار می دهند.
۳- تاریخ کاشت
مهمترین معیار برای تعیین زمان کاشت مطلوب گندم، عملکرد دانه می باشد. در تاریخ کاشت مطلوب، دما و رطوبت برای جوانه زنی بذر مناسب است و در نتیجه باعث افزایش جوانه زنی، قدرت گیاهچه و گسترش ریشه دهی در تمام ارقام گندم می شود. در کشت به موقع پنجه زنی و اجزاء عملکرد دانه گندم افزایش می یابد. در کشت زود هنگام، خاک خشک و رطوبت کمتری دارد و دمای خاک نیز بالا می باشد اما در شرایط دیر کاشت، خاک سرد و شرایط برای جوانه زنی و سبز شدن آن نامساعد است. در هر دو حالت تلفات بذر و مرگ گیاهچه افزایش می یابد.
دما و رطوبت از عوامل محیطی بسیار موثر در تعیین زمان کاشت گندم می باشند. برای جبران تلفات بذر و مرگ گیاهچه در کشت دیر هنگام میزان مصرف بذر را افزایش می دهند.
۴-تماس بذر با خاک
بذر گندم در صورت تماس کامل با خاک، سرعت جوانه زنی و استقرار گیاهچه آن افزایش می یابد. عملیات خاک ورزی ثانویه، تاثیر زیادی بر تماس بذر با خاک دارد. هر چه اندازه کلوخه های خاک بزرگتر و فاصله آنها از هم بیشتر باشد امکان تماس بذر با خاک کاهش می یابد و در نتیجه سرعت جوانه زنی بذر کمتر شده و احتمال تلف شدن بذر وجود دارد.
۵- تماس بذر با کودهای شیمیایی
تعدادی از کودهای شیمیایی قدرت زیادی در جذب رطوبت خاک دارند و اگر این نوع کودها در کشت خطی در کنار بذر ها قرار گیرند، می توانند سرعت جوانه زنی بذر را کاهش دهند. در شرایط خاک خشک و قلیائی، خسارت کودها در تماس با بذر ضمن از بین بردن قدرت جوانه زنی بذر ها، موجب خشک شدن گیاهچه های گندم نیز می شوند.
۶-پوشش دادن بذور گندم با کودها و سموم شیمیایی
برای کنترل حشرات خاک زی و بیماریهای گندم و تغذیه اولیه گیاهچه،بذور گندم را با سموم حشره کش و قارچکش و کودهای شیمیایی پودری پوشش می دهند. این مواد پوششی بر قدرت و سرعت جوانه زنی بذر تاثیر می گذارند. در شرایط خاک گرم وخشک این مواد سرعت جوانه زنی و قدرت رویش بذر را کاهش می دهند. غلظت زیاد این مواد و غیر یکنواختی در پوشش دادن بذر می تواند موجب تلف شدن بذر های گندم گردد.
۷- سله بندی سطح خاک
پس از کاشت گندم، وقوع بارندگی ها موجب تشکیل سله در سطح خاک می شوند. ضخامت این سله بر سرعت رویش و استقرار گیاهچه های گندم تاثیر می گذارد. هر چه ضخامت این سله افزایش یابد، سبز شدن بوته های گندم را با دشواری مواجه می سازد. مقدار زیاد رس و لای و کاهش ماده آلی موجب تشکیل سله های ضخیم در خاک می شوند.
۸- آفات حشرات خاک زی
تعدادی از آفات گندم از قبیل کرم مفتولی، کرم سوسک سیاه، کرم سوسک قهوه ای و غیره با تغذیه از بذرو ریشه گیاهچه گندم موجب کاهش تراکم بوته های گندم در سطح مزرعه می شوند.
۹- بیماریهای گندم
برخی از عوامل بیماریزای گندم موجب پوسیدگی بذر و ریشه می شوند. در صورت عدم ضد عفونی بذور گندم با قارچکش های مناسب تلفات بذر و کاهش تراکم بوته در سطح مزرعه افزایش می یابد.
۱۰- نفوذ پذیری خاک
هرچه بافت خاک سنگین تر باشد، نفوذ پذیری آب و هوا به داخل خاک کاهش می یابد. وقوع بارندگی ها پس از کاشت و در مراحل اولیه استقرار گیاهچه ها، حالت ماندآبی بوجود می آورد و در نتیجه بذور گندم و گیاهچه ها دچار خفگی شده و از بین می روند.
۱۱- رقابت علف های هرز
در برخی سال ها در مراحل سبز شدن بذور گندم به علت وقوع بارندگی ها، علف های هرز با تراکم زیادی در سطح مزرعه گندم سبز می شوند و در نتیجه در اثر رقابت بین علف های هرز با گیاهچه گندم در جذب آب و غذا، قدرت و توان گیاهچه های گندم در برابر شرایط نامساعد محیطی کاهش یافته و در نهایت موجب از بین رفتن آنها می شوند.
با اجرای صحیح عملیات کشت و در نظر گرفتن تمام جوانب امر می توان در سطح مزرعه تراکم یکنواخت از بوته های گندم بدست آورد. عدم توجه به هر یک از موارد ذکر شده در فوق، مزرعه گندم را در یک شرایط رویش غیر یکنواخت و نامتقارن قرار می دهد.
منبع: پایگاه تخصصی دانش کشاورزی
|
