فرهنگ مرگ و میر در گوگ تپه خالصه
فرهنگ مرگ و سوگواری در گوگ تپه خالصه
فرهنگ مرگ و سوگواری در گوگ تپه خالصه:
در جهانی که شاهد تحولات روز افزون و سریع در زمینه های مختلف میباشد، آدمی هنوز برای پایان تلخ زندگی اش یعنی مرگ راه چارهای نیافته است. تمامی اعتقادات و اقداماتی که در این راستا صورت گرفته و عملی میشود در واقع این پایان تلخ را برایمان قابل قبولتر میسازد.
علی الخصوص در روستای گوگ تپه خالصه که آداب و رسوم، سنن و اعتقادات دینی رنگ و روئی غلیظ تر از مناطق بزرگتر دارد، حادثه غیر قابل اجتناب مرگ خود یکی از عرصه های نمایش همکاری و همیاری اجتماعی مهم بحساب میآید. مرگ که در بیشتر جوامع بعنوان واقعهای روحانی قبول میگردد، بعضی اوقات نیز بعنوان روندی هولناک قلمداد میشود.
تاثیری که این ترس از مرگ در ذهن آدمی بجای میگذارد، بعضی از رفتارها و رویدادها بعنوان خبردهنده مرگ در جوامع از دیرباز مرسوم شده است. بعنوان مثال مشاهده تابوت در خواب، لباس عروسی، ویران شدن خانه، افتادن دندان، برعکس قرار گرفتن کفشها، زرد شدن رنگ و روی بیمار، کم اشتها شدن بیمار و ثابت ماندن نگاه بیمار به یک نقطه علائم و نشانههای احتمال وقوع مرگ در فرهنگ خلقی مردمان روستای گوگ تپه خالصه میباشد.
در جامعه ما وقتی با رویدادی که بعنوان خبردهنده مرگ قلمداد میشود، روبرو میگردیم برای دور ساختن بدی از خود معمولا کارهائی میکنیم که در واقع جزئی از فرهنگمان بحساب میآید. مثلا بهنگام مشاهده خوابی بد به فقیران صدقه میدهیم، خواب بدمان را به آب روان نقل میکنیم، ظروف پر از آب در خانه مرده را خالی مینمائیم و دیگ مخصوص جوشاندن آب برای شستشوی مرده را وارونه قرار میدهیم. بهنگام مرگ برای راحتی تسلیم جان به جانان کارهائی انجام میگیرد بعنوان مثال بالش زیر سرش برداشته شده، کمیآب خورانده شده، در نزدش با صدای بلند گریه نکرده و نزدیکانش فرا خوانده میشوند. روحانی دعوت گردیده و آیاتی از قرآن مجید تلاوت میگردد.
در گوگ تپه بعد از اینکه مرگ فرد بوقوع پیوسته و جان به جان آفرین تسلیم گردید، جنازه به بستری خاص انتقال یافته، چانه و دو انگشت شست پاهایش بسته میشوند. اگر مرگ شب هنگام وقوع یافته باشد، جنازه را برای آمدن نزدیکانش در گوشه ای نگاه میدارند ولی این مدت انتظار بیش از ۱۴ الی ۱۵ ساعت بطول نمیانجامد. خبر مرگ در گوگ تپه خالصه بوسیله اعلام از مسجد و یا پخش اعلامیه هائی به اطلاع همگان رسانده میشود. بعد از این اقدامات اموری که بعنوان رهسپاری مرده به دنیای دیگر قلمداد میگردد، آغاز میشود. این اقدامات در عین حال بازماندگان را نیز از تاثیرات مرگ دلبنشان حفظ مینماید.
اولین آمادگیها در رابطه رهسپاری مرده به دنیای دیگر با شستشوی جنازه در چهارچوب قواعد دینی مشخص و کفن نمودن آن آغاز میشود. جنازه مذکر را مردان و جنازه مؤنث را زنان میشویند. معمولا کسانیکه مرده را میشویند افرادی با تجربه در این امر بوده و قواعد آن را کاملا میدانند. معمولا به ازدحام زیاد بدور آن اجازه داده نمیشود. شستشوی جنازه در گوگ تپه نیز در غسالخانه انجام شده که اوایل انقلاب احداث گردیده است.و رنگ پارچه ای که کفن نامیده شده و جنازه را در آن میپوشانند سفید رنگ است.
جنازه بعد از کفن پوشی و خواباندن در تابوتش لا اله ال الله گویان بسوی گورستان حمل میگردد تا نماز میت در آنجا برگزار گردد. بعد از برگزاری نماز میت تابوت دوباره بر دوش مشایعت کنندگان تا لبه گور همراهی میشود. گور در ابعادی مستطیلی شکل که شیاری در کف آن تعبیه شده، کنده شده تا جنازه در آنجا به خواب ابدی خود فرو رود. شیار کف گور که مخصوص خواباندن جنازه میباشد با سنگ و یا آجر پوشانده شده و سپس بر روی آن خاک ریخته میشود.
جنازه بدون تابوت در گور گذاشته شده و سیس روحانی و یا فردی با تجربه برای مرده دعا خوانده و برای سفرش به جهان دیگر تلقین مینماید. برای ساخت روی گور باید مدتی که برای نشست خاک لازم میباشد صبر نمود که معمولا چند ماه تا یکسال بطول میانجامد. بعضی از خانواده ها و طایفه ها در گوگ تپه در کنار و نزدیک به هم دفن می شوند و روی گور معمولا با بتن، سنگ و اخیرا نیز با مرمر پوشانده میگردد. بر روی سنگ قبرها نام و فامیل، تاریخ و محل تولد و مرگ مرده بهمراه سخنان نغز و عبارات پندآمیز بزرگان و مشاهیر حک میشود. هرکدام از این سنگ قبرها در واقع فرهنگ عصر خود را منعکس نموده و در حکم سندی فرهنگی تاریخی محسوب میشود. مردم گوگ تپه برای مردگان احترام خاصی قائل بوده و از پا گذاشتن بر روی قبور و راه دادن چهارپایان به گورستان شدیدا خودداری میکنند.
درگوگ تپه خالصه برای تسلی دادن به خانواده سوگوار معمولا بعد از بخاک سپردن مرده، دوستان، نزدیکان و خویشاوندان به خانه محل سوگواری رفته و به اهالی آن تسلیت میگویند. این رفت و آمد بخانه متوفی برای تسلیت و تسکین اهالی خانه مدتی ادامه یافته و در این خانه معمولا روزهای سوم، هفتم، چهلم و سالگرد مرگ متوفی حلوا و غذا پخته شده و از میهمانان در خانه و سر قبر پذیرائی پذیرائی میشود.
بسیاری از اشیاء شخصی متوفی بعنوان یادگاری در خانه نگهداری شده و بعضی از آنها نیز بین فقرا و نیازمندان تقسم میگردد. اگر در همسایگی خانه مرده در روزهای مراسم سوگواری، جشن عروسی جریان داشته باشد، از خانه سوگواری اجازت باید گرفته شود. خویشاوندان نزدیک مرده مدتی مدید از چهل روز گرفته تا تقریبا یکسال از حضور در جشنها و شادیها اجتناب میورزند. در گوگ تپه خالصه معمولا مردان تا چهل روز صورت خود را اصلاح نمینمایند. مراسم سوگواری اگر مرده جوان بوده باشد طولانیتر خواهد بود.
بسیاری از اهالی گوگ تپه خالصه اعتقاد دارند که روح مرده همه جا را گشته و بیشتر اوقات نیز بخانه اش سر میکشد و اگر او را با عملی یاد نمایند بسیار خوشحال میشود. دیدار از گور متوفی بیشتر روزهای پنجشنبه و اعیاد دینی انجام گرفته و در خلال آن دعا کرده و حلوا توزیع میشود.
از مطالب: اسماعیل عبادی
|
