قلعه نو خرقان
نخل گردانی سمبلی از تشییع پیکر امام حسین (ع)/مراسم خاص نخل گردانی در حومه شاهرود
شاهرود - خبرگزاری مهر: اگرچه در کربلا نبودیم و جسم پاره پاره شهدای کربلا را تشییع نکردیم اما امروز سمبل پیکر آن عزیزان را با تشریفات و آذین بندی و با احترام خاص تشییع می کنیم تا نشان دهیم یاد و خاطره آن شهیدان و حماسه ای که خلق کردند تا همیشه تاریخ در قلب و جان مسلمانان زنده است.
به گزارش خبرنگار مهر، نخل، درخت خرماست اما در اصطلاح مراسم سوگواری، به وسیله ای بزرگ و اتاقک مشبک چوبی، سنگین و تابوت مانندی گفته می شود که با پوشش سیاه، انواع شال های رنگارنگ، آیینه، چراغ و ... آن را می آرایند.
در بسیاری از شهرها و روستاهای شهرستان شاهرود در روز عاشورا نخل را به عنوان سمبل تابوت سیدالشهدا پس از آذین بندی بلند کرده و با چندین بار گرداندن در محله ها و خیابان ها همراه با ندای یا محمد(ص)، یا فاطمه (س)، یاعلی(ع) و یا حسین (ع) با آداب مفصل، شور، هیجان و التهاب خاصی معمولا به محل اجرای تعزیه برده و آن را با احترام بر زمین می گذارند.
این مراسم فقط در نقاط خاصی از ایران دیده می شود و یکی از این نقاط شهرستان شاهرود است. مردم این شهرستان برای نخل قداست خاصی قائلند و بلند کردن آن را طی مراسمی سنتی و ویژه انجام می دهند. نخل ها اغلب سنگین و حمل آن را عده ای مردان قوی عهده دار می شوند.
از قدیم رسم براین بوده است که نخل گردانی روز عاشورا در شهرها و روستاهای اطراف شاهرود انجام شود و نخل گردانی شهر شاهرود در روز یازدهم محرم انجام و فقط نخل محله باغزندان این شهر در روز عاشورا حرکت داده می شود.
مراسم نخل گردانی در قلعه نو خرقان شاهرود
یکی از معتمدین و اهالی روستای قلعه نو خرقان در رابطه با آداب و رسوم مردم این دهستان در ماه محرم گفت: مراسم سوگواری سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) در این قلعه سنت دیرینه و دارای ریشه تاریخی طولانی است و ویژگی های خاص خود را دارد.
سید محمد کریمی به سیاه پوش کردن حسینیه ها و مساجد همزمان با عزاداران حسینی در سراسر کشور در روز بیست و هفتم ذی الحجه اشاره کرد و افزود: مردم در این روز طی آئینی حسینیه ها و مساجد را سیاه پوش کرده و پرچم های عزا و منقش به نام اهل بیت(ع) بویژه اباعبدالله الحسین(ع) و قمر بنی هاشم و شهدای کربلا را نصب می کنند.
وی با اشاره به برگزاری مراسم عزاداری از روز و شب اول محرم در تمام حسینیه ها خاطر نشان کرد: برنامه های عزاداری در حسینیه سادات قلعه بالا، حسینیه اعظم خرقان، حسینیه میانه، حاج قاسم و حسینیه ذوالفقار با نوحه خوانی و سخنرانی و پذیرایی آغاز می شود و از شب سوم کم کم به تعداد عزاداران حسینی از بومیان مهاجر از سراسر کشور افزوده می شود و بعد از پذیرایی شام، مراسم "سینه زنی دوره" که ویژگی های خاص خودش را دارد برگزار می شود.
شیپورها ظهر عاشورا و اوج مصیبت آل الله را یادآور می شوند
این خادم اهل بیت (ع) با اشاره به این که از شب هفتم دید و بازدیدها، عرض ارادت و تسلیت هیئت ها آغاز می شود تصریح کرد: بدین صورت که در شب هفتم هیئت حسینیه سادات در قالب دسته های سینه زنی و زنجیرزنی برای عرض تسلیت به حسینیه های دیگر می روند، در شب هشتم هیئت حسینیه میانه و حاج قاسم این کار را انجام می دهند و در شب نهم هیئت حسینیه اعظم خرقان به دیدن هیئت های دیگر می رود.
کریمی با بیان این مطلب که در شب عاشورا هیئت های تمام حسینیه ها با برنامه های خاصی به مزار مطهر شهدا و آستانه مبارکه معصوم زاده و اهل قبور می روند و مراسم تا اذان صبح ادامه دارد عنوان کرد: هنگامی که هیئت ها به هم می رسند اشعار سوزناکی خوانده می شود. قبل طلوع آفتاب گروهی برای عرض تسلیت به تمام منبرخانه ها و خانه عزاداران حسینی که از محرم سال گذشته تا کنون به رحمت ایزدی پیوسته اند مراجعه کرده و با خواندن اشعار خاصی از جمله " ای صبح روسیاه ز چه رو می شوی سپید/ فردا حسین تشنه جگر می شود شهید " این مراسم ادامه پیدا می کند.
وی با اشاره به این که در روز عاشورا پس از بستن نخل و ذوالجناح از ساعت ۹ صبح تمام هیئت ها در محلی بنام قتلگاه جمع شده و بصورت یک هیئت، با زنجیرزنی و سینه زنی به انجام مراسم عزاداری می پردازند اذعان داشت: هنگام اذان ظهر شیپورها به صدا درآمده و نخل کوبیده می شود و سپس ذوالجناح در اطراف آن می چرخد و خیمه هایی که از قبل تهیه شده به آتش کشیده می شود و همزمان ذکر مصیبت امام حسین (ع) و اهلبیتش خوانده می شود و بعد از اقامه نماز جماعت عزاداران به هیئت ها برگشته و پذیرایی می شوند.
این فعال فرهنگی در پایان یادآور شد: در روز یازدهم محرم نیز همین مراسم تحت عنوان "نخل جوان ها" انجام می شود.
برگزاری آئین نخل گردانی و تعزیه در مجن
کارشناس فرهنگی شهرستان شاهرود نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه شهر مجن از توابع شاهرود این شهر زیبا و پلکانی شکل، نیز همه ساله در ايام محرم پذيراي هزاران تن از عزاداران حسيني از اقصي نقاط كشور است ابراز داشت: مجن داراي چند تکیه به نامهاي تکیه قلعه بالا، قلعه پائين یا مركزي، سادات، ملاگوهر، ذوالجناح و نيز تعدادي منبرخانه است كه از چند روز مانده به ماه محرم غبارروبي و سياهپوش مي شود.
علیرضا اسلام پناه با یادآوری این مطلب که از شب اول ماه محرم در صحن دو حسينيه بزرگ مجن يعني بالا و پائين مقارن با غروب آفتاب مراسمی با شکوهی به نام چِل چِلا (دعائي موسوم به دعاي چهلچراغ) با حضور خادمان و انبوه عزاداران برپا مي شود اظهار داشت: در روزهاي پنجم و ششم محرم در شهر مجن آیین علم بندان اجرا می شود.
وی با اشاره به این که روزهای پنجم و ششم به ياد علمدار صحراي كربلا حضرت ابوالفضل (ع) و جانفشاني هاي آن حضرت، آئين علم بندان در تکایای مجن برپا مي شود و اهالی در این ایام با ذبح گوسفند در مسير حركت گروه هاي عزاداري از اين آئين استقبال مي كنند گفت: در شب تاسوعا شركت كنندگان در آئين عزاداري تکیه قلعه بالا به صورت هیئت سينه زني و عزاداری براي شركت در آئين تکیه پائين به اين محل مي روند و در شب عاشورا اين آئين بالعكس برگزار مي شود.
حرکت نمادین کاروان اُسرا اوج مراسم سوگواری شهر مجن
این کارشناس فرهنگی خاطرنشان کرد: همزمان با طليعه صبح عاشورا نيز مردم با حضور در دو تکیه بزرگ شهر و راه اندازي گروه هاي مختلف نخل برداري، علم برداري، سينه زني، زنجيرزني، ذوالجناح و ... تلاش مي كنند تا گوشه هايي از مصائب اهل بيت(ع) را در روز عاشورا تجسم كنند.
اسلام پناه با بیان اینکه اوج مراسمات سوگواری شهر مجن در عاشورا جلوه می کند افزود: مراسم نخل گردانی، حمل علم و پرچم، حرکت نمادین کاروان اُسراء از دیگر آیین های معمول در این روز است و زنان و دختران با قرار گرفتن بر روی بام خانه ها نظاره گر اجرای مراسم بوده و اشک ماتم می ریزند.
کارشناس فرهنگی شهرستان شاهرود تصریح کرد: این آیین با اقامه نماز ظهر عاشورا و صرف اطعام نذری در خانه ها و تکایا به پایان می رسد.
آیین "برداشتن نخل" در دهملا و اطعام عزاداران در منازل اهالی روستا
اسلام پناه در رابطه با برگزاری مراسم دهه محرم و آیین نخل گردانی روز عاشورا در روستای دهملای شاهرود نیز با اشاره به این که دهملا روستایی تاریخی از توابع بخش مرکزی شهرستان شاهرود در ۱۵کیلومتری این شهرستان است عنوان کرد: گرچه در این روستا بلوارکشی ها، ویلاسازی و خیابان سازی ها منظره روستایی آن را کمرنگ کرده اما تعدادی از کوچه باغهای کاهگلی با درهای چوبی کوچک، کلون دار و کوچه های تنگ و پیچ در پیچ در قسمت غربی روستا هنوز حال و هوای قدیم را تداعی می کند.
کارشناس فرهنگی شهرستان شاهرود با بیان این که مراسم عزاداری دهة اول ماه محرم موسوم به دهة عاشورا در این روستا، همچون بسیاری از مناطق دیگر شهرستان شاهرود از شور و تفضیل خاصی برخوردار است اذعان داشت: اوج مراسمات عزاداری در دهملا، مراسمی است که "برداشتن نخل" نامیده می شود که در روز عاشورا، مراسم برداشتن و به حرکت درآوردن نخل در معابر عمومی انجام می شود.
وی با تاکید بر اینکه مراسم عزاداری روز عاشورا به طور عمده در اطراف این نخل صورت می گیرد یادآور شد: نزدیک دو ساعت به ظهر در روز عاشورا دسته عزاداری از تکیه حرکت کرده به میدان روستا رسیده در کنار نخل چند دقیقه ای سینه میزنند، سپس جمعیت در اطراف نخل آماده حرکت شده و همراه با التهاب، هیجان، شور، شیون و نوحه های حماسی و جانگداز نخل را برداشته و در میان جمعیت عزاداران در روستا گردانده می شود.
اسلام پناه با اشاره به اینکه پذیرایی ظهر عاشورا در دهملا بی نظیر است بیان داشت: در اکثر خانه های این روستا غذا طبخ شده و درب به روی عزاداران باز و همه کسانی که از جلوی درب منازل رد می شوند توسط صاحب خانه برای صرف ناهار دعوت می شوند و آنقدر تعداد میزبانان زیاد است که تقریبا هیچ صف نذری برای گرفتن غذا نیست.
