محرم در روستاهای استان اردبیل
در آستانه ماه محرم و همزمان با ۲۷ ذي الحجه، مساجد اردبيل به ياد سقاي کربلا آييني را اجرا مي‌کنند که با نام طشت گذاري شناخته مي‌شود، آئيني که در سطح کشور منتسب به اردبيل بوده و از قدمت ۶۰۰ ساله برخوردار است.
آيين طشت گذاري يکي از مراسم سنتي عزاداري در ماه محرم است که از آيين‌ها و آداب عزاداري و تعزيه منسوب به منطقه اردبيل بوده و از سه روز مانده به آغاز محرم در بيش از ۴۱ مسجد و حسينيه اين شهر برگزار مي‌شود.اجراي اين مراسم در روز اول در مسجد جامع شهر اردبيل، در روز دوم در مساجد اصلي محلات شش گانه و مسجد بزرگ استان و در روز سوم در مساجد محلات، حسينيه‌ها و منازل انجام مي‌شود.اين مراسم در تمام روستاهاي استان نيز با ترتيب زماني و مکاني برگزار شده و حتي با آداب و رسوم مخصوص منسوب به همان روستا اجرا مي‌شود.
تجديد پيمان با سالار شهيدان
اما آنچه غناي معنوي اين مراسم را به عقيده کارشناسان دوچندان کرده است، تجديد پيمان با سالار شهيدان به صورت نمادين است. طشت پر از آب که غالبا از جنس مس و طلا است در محل مناسبي در مسجد گذاشته شده و تا پايان ماه محرم در جاي خود باقي مي‌ماند.در اين آيين طشت آب نماد آب فرات است و عزاداران با دست زدن به طشت بيعت خود با سالار شهيدان را تجديد مي‌کنند.در اعتقاد ديني شهروندان اردبيلي، طشت گذاري به دليل نماد عهد مجدد با شهداي کربلا حامل پيام معنوي غني بوده و از تقدس خاصي برخوردار است.در طول ۶۰۰ سال اجراي اين مراسم در اردبيل نماد طشت گذاري به حدي در عزاداري‌هاي ماه محرم آميخته است که حتي اجراي آن در برخي منازل شخصي نيز اجرا مي‌شود.يکي از شهروندان اردبيلي در اين خصوص تصريح کرد: در منازلي که مراسم روضه خاني در طول ماه محرم برگزار خواهد شد، بعد از طشت گذاري مساجد، آئين طشت گذاري با حضور مردم محلات و با نوحه خواني و عزاداري اجرا مي‌شود.فاطمه رستمي اضافه کرد: در برخي منازل بعد از اتمام روضه خاني و در برخي تا پايان ماه محرم طشت آب در محل در نظر گرفته شده باقي مي‌ماند.کارشناسان ديني و اجتماعي معتقد هستند علت توجه ويژه مردم اردبيل به موضوع آب در عزاداري‌هاي کربلا به دليل آميختگي فرهنگي و عقيدتي با دين اسلام و برجسته کردن مهمترين نمادهاي واقعه کربلا است.نعيم مرادزاده جامعه شناس اضافه کرد: آب نماد تشنگي و در عين حال مظلوميت خاندان امام حسين (ع) است و از اين رو توجه به آن حتي در روزهاي آغازين ماه محرم تمرکز بر اين مظلوميت و توجه ويژه به علت حادثه کربلا است.وي با بيان اينکه براي پرداخت به اين موضوع از عناصر ديگري از جمله کوزه‌هاي آب در تعزيه و عزاداري‌هاي ماه محرم استفاده مي‌شود، تاکيد کرد: اين رسم در طول تاريخ شش قرن اخير تغييراتي داشته و حتي در مناطق مختلف با رسومات متنوعي همراه است.اين کارشناس تاکيد کرد: در عين حال اصلي ترين نماد در اين مراسم آب به عنوان آب فرات و زمينه مظلوميت خاندان امام حسين(ع) حفظ شده است.
وي افزود: تقدس طشت گذاري موجب مي‌شود بسياري از حاجت مندان از شهداي کربلا شفاعت خواسته و راز و نياز کنند.با وجود اينکه اين آئين سنتي مختص شهر اردبيل مي‌باشد، اما در سال‌هاي اخير به تدريج در شهرهاي زنجان، بناب، تالش و بسياري از شهرهاي آذري نشين کشور منتقل و باشکوه خاصي برگزار مي‌شود. هر کدام از شهرها اجراي اين مراسم را متناسب با آداب و رسوم محلي خود و به فراخور باورهاي ويژه اجرا مي‌کنند.کارشناسان مذهبي معتقدند به منظور جلوگيري از ورود افکار خرافه و يا بدعت گذاري در عزاداري‌هاي با سنن نمادين ضروري است دقت و نظم در اجراي آن صورت گيرد.مدير کل تبليغات اسلامي استان اردبيل معتقد است اجراي مناسب اين مراسم مي‌تواند عزاداري منحصر به فرد اردبيل را در سطح کشور و حتي دنيا معرفي کند.
حجت الاسلام مهدي ستوده با تاکيد به ضرورت رصد عزاداري‌هاي ماه محرم اضافه کرد: اين آيين پيشواز از ماه محرم و به منزله آغاز برنامه‌هاي عزاداري است. به همين منظور اجراي مناسب آن مي‌تواند در طول روند عزاداري‌ها تاثير مثبت و قابل توجهي به همراه داشته باشد.به اعتقاد پژوهشگران و محققان ديني، اردبيل سهم بسزايي در اعتلاي فرهنگ و تمدن شيعي و علوي کشور داشته و اين شهر به عنوان خواستگاه تشيع با قرن‌ها سابقه عزاداري از جايگاه و پايگاه خاصي در تشيع و مکتب علوي برخوردار مي‌باشد، بطوريکه اين سابقه در مراسم طشت گذاري مشاهده مي‌شود.آيين طشت گذاري ماه محرم اردبيل به عنوان سومين اثر در فهرست ميراث معنوي کشور ثبت شده است، اما بسياري از کارشناسان ديني و تاريخ و سنن استان اعتقاد دارند با وجود ثبت اين اثر، مکتب عزاداري اردبيل اين قابليت را دارد که به صورت جامع، مجزا و به عنوان يک ميراث معنوي ماندگار در فهرست آثار ملي ثبت شود.
|
