مزار شیح احمد جام


شیخ احمد جام نامقی (۴۴۱ ـ ۵۳۶ هجری) در شمار خوش‌اقبال‌ترین و ناشناخته‌ترین چهره‌های تاریخ عرفان و تصوف است، هرچند این اقبال و شهرت بی‌سبب نبوده و آن ابهام و ناشناختگی نیز بی‌دلیل روی نداده است. «شهرت» و «ابهام» دو رویِ سکّه شناختِ شیخ جام است؛ شهرتی که به مدد مقامات‌های متعدد و انبوهِ داستان‌ها و حکایاتِ مریدانِ مقامات نویس به اوج و مرز افسانه رسیده است، و ابهامی که حقیقتِ آثار و نوشته‌های وی را در نوردیده و منظومه فکری و عرفانی وی را همچنان مستور و ناشناخته باقی گذاشته است. بدون شک شیخ جام یکی از نامدارترین و مهم ترین چهره‌های عرفان و تصوّف خراسان ـ و بلکه ایران ـ است «مقامات»های متعدد نیز در این شهرت و آوازه شیخ موثر بوده‌اند، اما از خاستگاه و مقبولیت این داستان‌ها و حکایت‌ها در ذهن و دل عامه نیز نباید غافل بود؛ مردمانی که در گذر زمان و در گردباد آلام و آسیب‌ها با دل زلال خود از شیخ فقط کرامت و درمان و اعجاب‌آفرینی می‌دیده‌اند. اما «کدام شیخ جام می‌تواند مطلوب ما باشد؟» پاسخ این سوال را باید در آینه و ترازوی واقعیت و حقیقت جست؛ واقعیتی که برآمده از پسندها و خواست‌های ارادتمندان در گذر زمان است و حقیقتی که جلوه‌های اندیشه‌ورزی و نشانه‌های فکری و عرفانی آن در آثار شیخ پیداست. همین نکته‌ها چهره شیخ جام را در گستره عرفان و تصوف ایران ممتاز و بی‌بدیل ساخته است. (مطالب از مقدمه کتاب‌های مقامات منظوم شیخ جام و رساله در اثبات بزرگی شیخ جام به قلم دکتر حسن نصیری جامی.)


او در سال ۴۴۰ هجری قمری (و یا۴۴۱ هجری قمری)در روستای نامق زاده شد. نیاکان او از نوادگان جریر بن عبدالله، (از صحابه پیامبر اسلام) بودند. نام او با القابی که به او داده‌اند چنین است: «شیخ‌الاسلام، قطب‌الاوتاد، شیخ ابونصر احمد ژنده‌پیل». گاه او را «پیر جام» یا شیخ جام نیز نامیده‌اند.

مشهور است در جوانی تحولی روحی به او دست داد و به عرفان روی آورد. از مردم کناره گرفت و ۱۸ سال در ارتفاعات نامق و کوهستان بزد گوشه گرفت و به مطالعه در قرآن و تفاسیر و تحقیق در حال عرفا پرداخت.

مسلماً این دوران خلوت و انزوا در زندگی شیخ جام دورانی پربار و مؤثر بوده است و بسیاری از معلومات و اندوخته‌ها و تجربه‌های معنوی در آن دوران رقم خورده است. وی در چهل سالگی به تعلیم و ارشاد و گفتار و نگارش رساله و کتاب پرداخت و ناحیهٔ جام (زام) پایگاه حضور معنوی وی گردید و وی نیز به سبب همین حضور دیرپا به شیخ جام ملقب گردید. وی سفرهایی به نقاط مختلف کرد. در این سفرها بود که نفوذی در طبقات مختلف بوجود آورد و مردمانی به او روی آوردند. شیخ جام در ۱۰ محرم ۵۳۶ هجری قمری درگذشت. او را در خانقاهش واقع در معدآباد که بعدها به تربت جام شهرت یافت دفن کردند.



جعبه‌ابزار