مه ولات
شهرستان مه ولات استان
خراسان رضویمه ولات مقصدی زیبا برای مسافران نوروزی
مشهد - ایرنا - مه ولات یکی از شهرستانهای پرجاذبه استان خراسان رضوی است که دیدن آثار تاریخی و طبیعی آن خالی از لطف نیست.
مه ولات یا محولات در متون قدیم با معنای متفاوتی از جمله آبادی های بهم پیوسته، ماه ولایت یا ولایت ماه و محو نمودن بت و بت پرستی ذکر شده است.
نام مه ولات در کتاب تاریخ بیهق که به سال ۵۶۳ هجری قمری توسط علی بن زید بیهقی تالیف شده آمده است. در صفحه ۸۰ آن مکتوب سخن از مکانی موسوم به ولایت ماه رفته است؛ افزون بر این تاریخ نگاران و جغرافی نویسان معروفی چون فصیحی خوافی صاحب مجمل می نویسد.
در سال ۸۰۷ هجری قمری امرای تیمور تعدادی از اهالی محولات را قتل عام نمودند، همچنین حافظ ابرو در سال ۸۲۳ هجری قمری این منطقه را دارالسلطنه هرات ذکر می کند و در جای دیگر مولف روضات الجنات به غارت و تهاجم به محولات در سال ۸۷۴ اشاره می نماید.
رباط زرنوح[ویرایش]
بنای تاریخی موسوم به رباط زرنوخ در ۳۰ کیلومتری جاده تربت حیدریه به فیض آباد و در بخش مه ولات شمالی قرار دارد .
این رباط از نوع سرپوشیده و دارای تزئینات آجری متعددی است به نحوی که پوشش سقف گنبدی بنا هر کدام آراسته به یک نوع آجر چینی است .
در بخش میانی رباط، نورگیر پوشش سقف نور فضای داخلی این قسمت را تأمین می نماید ، علاوه بر آن بارانداز نیز در این قسمت واقع است .
فضای داخلی رباط زر نوخ فاقد اتاق محل استراحت کاروانیان بوده و تنها پیرامون بخش مرکزی ایوانچه هایی دیده می شود که اطراقگاه مسافران به شمار می آمد.بنابر ویژگیهای معماری قدمت این رباط به دوره صفویه می رسد.
مسجد جامع ازغند[ویرایش]
این مسجد در روستای ازغند از توابع دهستان ازغند بخش شادمهر و در فاصله ۳۲ کیلومتری شمال شهر فیض آباد واقع گردیده است؛ از این مسجد ، ایوانی ارزشمند باقی مانده که قدمت آن به دورانهای ایلخانی و تیموری باز می گردد .
بنای اولیه مسجد شامل ایوان و دو شبستان شرقی و غربی بوده است؛مهمترین ویژگی این مسجد تغییر نامحسوس ایوان از راستای شبستان های دو طرف به جانب قبله می باشد.
آرامگاه منسوب به شیخ ابوسعید ابی الخیر[ویرایش]
بنای این مقبره در ۵۵ کیلومتری جنوب شرقی تربت حیدریه و هفت کیلومتری فیض آباد در روستایی به نام مهنه قرار دارد که به اعتقاد برخی مدفن شیخ ابو سعید ابی الخیر 'پیر مهنه' است.
وی از عارفان پرآوازه و بزرگ جهان تصوف قرن پنجم هجری است که در زاد بوم خود مهنه به خاک سپرده شد.
کوه آبادی ییلاقی اسفره(سیبره)[ویرایش]
اسفره و یا با نام محلی آن سبیره، نام آبادی و کوهی در غرب روستای دوغ آباد مرکز دهستان مه ولات شمالی است؛ کوه اسفره با ارتفاعی معادل ۱۱۸۸ در مغرب روستای دوغ آباد واقع شده است و از آن چندین رشته قنات سرچشمه می گیرد.
مجموع این قنوات آبادی و باغستانی را بوجود می آورند که به آن سیبره یا اسفره می گویند.
ناحیه منجل آباد که نزدیک قلعه یا تخت دختر است با باغ های بسیار انگور و انار از نقاط دیگر اسفره خوش آب و هواتر است.
بقایای قلعه چهل دختر[ویرایش]
بقایای این اثر تاریخی بر فراز ارتفاعات مشرف بر روستای احمد آباد شهرستان مه ولات و از نظر موقعیت در ۱۲ کیلومتری شمال غربی روستا قرار دارد.
از خیل ابنیه فضای داخلی این قلعه که در قرون و سده های گذشته وجود داشته خبری نیست اما بقایای معماری آن منحصر به حصارهای سنگی در نمای بیرونی بنا است.
ساختار معماری این قلعه فاقد برج نگهبانی بوده و احتمالا جزء قلاع اسماعیلیه در این منطقه به شمار می رود که به تدریج متروک و ویران گردیده است.
عمارت فتح آباد[ویرایش]
عمارت فتح آباد در روستای فتح آباد و در فاصله حدود ۲۲ کیلومتری جنوب غربی شهر فیض آباد واقع شده است. تاریخ ساخت این بنای زیبا به حدود ۹۰ سال قبل می رسد که محل سکونت خانواده فتح ا.. قهرمان بوده است.
عمارت فتح آباد بنایی یک طبقه با زیرزمین می باشد که در میان محوطه وسیعی قرار گرفته است.
ویژگی منحصر به فرد این عمارت پیشخوان ستون دار و زیبای آن است که با ستون ها و طاق های نمای آن، جلوه ای بی نظیر به ورودی این بنا داده است.
از جمله این مکان باید به آجرکاری خفته راسته بالای طاق ها اشاره نمود.
رباط خیرآباد[ویرایش]
رباط خیرآباد از توابع دهستان مه ولات جنوبی بوده و در فاصله ۲۱ کیلومتری شهر فیض آباد قرار دارد. با استناد به کتیبه گچبری شده بنا تاریخ ساخت این رباط به سال ۱۰۵۵ هجری قمری باز می گردد.
بنای مزبور رباطی چهار ایوانی بوده که به جز آب انبار و ایوان ورودی آب تمام نقاط معماری آن ویران شده است.
در نزدیکی این رباط، حمام، قبرستان، آب انبار و مسجد جامع کنونی خیرآباد واقع است که همه این بناها متعلق به دوره صفویه می باشند.
دشت دانیال[ویرایش]
این دشت وسیع دارای آبادی و قناتی است که پشت کوه اسفره قرار دارد و به علت دارا بودن آب کافی، کشاورزان به کشت و زرع در این منطقه مشغولند.
بنابر اقوال نام این دشت بدان سبب است که دانیال نبی مامور آب دهی و پاکی آن بوده است و همچنین واژه اسفره به الهه بزرگ آب آناهیتا که یاری دهنده زنان در مذهب زرتشت بوده اطلاق می گردید.
آب انبار همت آباد[ویرایش]
این بنا در روستایی به همین نام از توابع بخش مرکزی مه ولات و به فاصله ۱۴ کیلومتری شمال غرب شهر فیض آباد قرار گرفته است.
بنابر باور اهالی قدمت این بنا به حدود ۷۵ سال پیش، اوایل دوره پهلوی باز می گردد و واقف آن شخصی به نام فلاح از خیرین آن دوران بوده است.
آب انبار همت آباد مشتمل بر گنبدی مخروطی به ۱۰ تا ۱۲ متر با دو دهانه ورودی آب به عرض حدود یک متر و مخزن استوانه ای شکل بزرگی در زیر قاعده مخروط و راه پله ای آجری آن می باشد.
خانه اعتمادی[ویرایش]
از جمله خانه های اعیانی شهرستان مه ولات خانه اعتمادی در روستای عبدل آباد واقع درشش کیلومتری مه ولات از ویژگی های خاصی به لحاظ ساختار برخوردار می باشد.
این بنا در دوره قاجار بنیان گردیده و تامین آب ساکنین خانه در آن به نحوی بوده که جریان قنات از بخش شمالی خانه وارد شده و پس از ورود به آب نمای میانی از سوی دیگر خارج می گردید.
نمای این خانه آراسته به تزئینات آجری است و اتاق های آن نیز با الهام از معماری بومی دارای پوشش گهواره ای است.
رباط زرمهر[ویرایش]
این رباط در روستایی به همین نام از توابع بخش فیض آباد قرار دارد و براساس ویژگی های معماری متعلق به دوره قاجار است.
این رباط وسعتی معادل ۶۰۰ متر مربع و زیر بنایی حدود ۴۵۰ متر مربع دارد؛ بنای مزبور از دو بخش حیاط و حجره های اطراف آن و اصطبلی با وسعت حدود ۳۰۰ متر مربع تشکیل شده است.
نمای بیرونی رباط زرمهر بسیار ساده و فاقد هرگونه عنصر تزئینی است.
رباط میاندهی[ویرایش]
در میان روستای میاندهی واقع در ۲۳ کیلومتری جنوب شهر فیض آباد رباطی قرار دارد که بنابر شواهد در دوره صفویه بنیان گردیده است.
این بنا با وسعتی معادل ۳۰۰ متر مربع، از نوع کاروانسراهای سرپوشیده زمستانی فاقد حیاط می باشد.
نمای بیرونی آن ساده و بدون تزئینات بوده و پوشش سقف آن به صورت طاق چشمه اجرا شده است و فضای داخلی این مکان دارای ۹ حجره است.
پل علی آباد[ویرایش]
پل تاریخی علی آباد در روستایی به همین نام از توابع دهستان ازغند و در فاصله ۲۰ کیلومتری شمال سه راهی شادمهر قرار گرفته است.
این پل بر روی کال مه ولات احداث شده و آب رود معجن در این کال جریان دارد که بنا بر شواهد در حدود دو قرن گذشته بنیان گردیده است.
پل علی آباد دارای پنج دهانه است که سه دهانه شرقی پل دارای قوس جناقی و دو دهانه غربی آن دارای قوس نیم دایره ای می باشند.
ارتفاع پل از کف کال بیش از چهار متر و عرض دهانه های ورودی آب پل نیز بین دو متر و۹۰ سانتی متر و سه متر و ۲۵ سانتی متر متغیر است.
روستای ییلاقی قلعه جوق[ویرایش]
روستای ییلاقی قلعه جوق در فاصله ۵۰ کیلومتری شهر فیض آباد و در حد فاصل سه راهی شادمهر و کاشمر واقع شده است.
این روستای خوش آب و هوا دارای باغات میوه و درختان بلند غیر مثمر بسیاری است که محیطی مفرح را برای گردشگران فراهم می آورد.
روستای ییلاقی قلعه جوق دارای رودخانه هایی فصلی است که به تابستان های گرم منطقه طراوت و شادابی می بخشد.
هنرهای سنتی و صنایع دستی مه ولات[ویرایش]
در شهرستان مه ولات نیز مانند سایر شهرستان های استان خراسان رضوی مشاغل سنتی و هنرهای ظریفه کماکان از رواجی نسبی بویژه در مناطق روستایی برخوردار است.
مهمترین تولیدات صنایع دستی مردمان مه ولات بافت قالیچه های ابریشمی است که به صورت تابلو فرش بافته و عرضه می شوند. همچنین قالی بافی، گلیم بافی، نمدمالی و صنایع وابسته چوبی نظیر هنر معرق کاری در این ناحیه رواج دارد.
همچنین ناحیه دوغ آباد از قدیم الایام مرکز پرورش کرم ابریشم و تولیدات پیله ابریشم بوده است.
سوغات و ره آوردسفر[ویرایش]
شهرستان مه ولات به سبب داشتن اقلیم مناسب دارای باغات پسته و انار بسیاری است که محصول این باغات میوه در سراسر استان خراسان رضوی از شهرت بسیاری برخوردار است و اکثر گردشگرانی که از این منطقه دیدن می کنند پسته و انار خوش طعم و شیرین این ناحیه تناول نموده و سوغات می برند.
همچنین از سایر ارمغان های شهرستان مه ولات می توان به تولیدات نمدی از جمله کلاه و بالاپوش نمدی و بافته های زیرانداز نظیر قالیچه های پشمی و تابلو فرش های نفیس ابریشمین بافت و قالی های الوان اشاره کرد.
فیض آباد مرکز شهرستان ۴۹ هزار نفری مه ولات در فاصله ۲۰۳ کیلومتری جنوب غرب مشهد واقع است. این شهرستان دارای دو بخش مرکزی و شادمهر، دو شهر و ۶۷ روستا است. ۵۹ درصد جمعیت مه ولات شامل ۲۹ هزار نفر ساکن روستاها هستند.
بخش شادمهر[ویرایش]
← دهستان ازغندقلعه جوق/
ازغند/
چنار/حسن قاضي//
خوشدره/دشت دانيال/
زرمهر/سلطان اباد/علي ابادسفلي/علي ابادعليا/
قلعه نو/گلستان/اسكندراباد/الي/
زرنوخ/ظهيرابادپائين/علي ابادوسط
← دهستان مه ولات شمالياحمداباد/
انرگ/بوسعد/پشت اب نظام/
چهل سر/حسين ابادمحب علي/دوغ اباد/شاهرگ/
فلج/مقبل/نصراباد/سدشهيدرجائي/سدشهيدباهنر
← شهرهاشادمهر/دوغ ابادازغند
بخش مركزئ[ویرایش]
← دهستان حومهچاه شماره ۱عامل زاده/چاه عميق ايرج عسگري/چاه عميق پسنديده/چاه عميق دين دار/چاه عميق كازر/چاه عميق ميرزايي/چاه محمدپور/حسن اباد/عبدل اباد/نقاب/همت اباد
← دهستان مه ولات جنوبيجنت اباد/چاه غفاري/چاه حاجي مقدم/چاه دراز/چاه شاكري/چاه عميق اخوندي/چاه عميق اعتمادي/چاه عميق بزمي شماره دو/چاه عميق بزمي شماره يك/چاه عميق تكميري/چاه عميق حاجي فرشي/چاه عميق حسن رسولي/چاه عميق حسيني/چاه عميق حصار//چاه عميق حوض كربلائي ابراهيم پائين/چاه عميق خانه خان/چاه عميق خانه علي اكبر/چاه عميق خانه نقي/چاه عميق خانه نوروز/چاه عميق رجب ابراهيم زاده//چاه عميق رمضانعلي اكبري/چاه عميق زوله رستم/چاه عميق سيدمجتبي/چاه عميق شادمان/چاه عميق صمدبالا/چاه عميق صمدپائين/چاه عميق عبدالعظيمي /عميق عبدل عظيمي /چاه عميق علي يوسف نيا/چاه عميق عيسي شيردل/چاه عميق قادري/چاه عميق قالي بافها/چاه عميق قربانعلي/چاه عميق گل محمدتقي/چاه عميق محلوجي/چاه عميق محمدجوان/موتورعميق محمدسلطاني/چاه عميق محمدشيردل/چاه عميق معيني/چاه عميق نام اورشماره دو/چاه نام اورشماره ۱/چاه موتورابراهيم قهرمان/چاه موتوردهن كال/چاه موتورنظمي/خيراباد/دانيال/رحمت اباد/
ریگی/شمس اباد/فتح اباد/قربان اباد/
قهرمانیه/موتورابوتراب قهرمان /چاه ابوتراب ق/موتورتپه لوشي/موتورحاجي بختياري/موتورعميق خالصه حوض نو/موتوركربلائي اصغر/
مهنه/
میاندهی/
نصروئی /نوبهاركالشور/چاه عميق كرمعلي نيت بخير/چاه موتورظهوريان/چاه عميق يزدان مقدم/چاه عميق قهرمانيه/چاه عميق سوري/
برجک/حاجي اباد/جراحي
← شهرهافيض آباد/عبدل اباد/حسن اباد/خيراباد/
مهنه/همت اباد
