مونوگرافی روستای اشکهران

---

شناسائي وموقعيت جغرافيايي روستاي اشكهران
قبل از بررسي موقعيت جغرافيايي ، شرح مختصري از اصفهان را بيان مي كنيم :
شهرستان اصفهان با مساحتي حدود ۱۶۱۰۴كيلومتر مربع و جمعيتي حدود ۱۶۰۹۹۸۳را دارا می باشد. اين شهرستان داراي ۱۱شهر و۱۹ دهستان و۶بخش مي باشد.
شهرستان اصفهان داراي شش بخش مي باشدكه عبارتند از:
۱.بخش بن رود
۲.جرقويه عليا
۳.جرقويه سفلا
۴.كوهپايه
۵.جلگه
۶.مركزي
روستاي اشكهران يكي از روستاهاي بخش بن رود،وتوابع شهرستان اصفهان مي باشد.اين روستااز شرق به شهرستان ورزنه وتالاب گاو خوني،از غرب به بخش جلگه،از شمال به رودخانه زاينده رود ومنطقه كوهپايه وازجنوب به اراضي جرقويه منتهي مي شود.
در باره ي وجه تصميه اصفهان ،مورخان وجغرافي دانان مطالب زيادي گفته اند از جمله حكايت ها وافسانه هايي كه به ثبت رسانده اند. اما اغلب معتقدند كه در دوران باستان (پيش از ورود اسلام به ايران ) اصفهان مركز تجمع سپاه مناطق جنوبي ايران مانند كرمان و فاس بوده وحالت پادگان نظامي داشته است. به همين دليل آنجا را سپاهان يعني محل استقرار سپاهيان نظامي مي گويند
اصفهان از دير باز مورد تهاجم سلاطين بزرگ بوده است .ما دراينجا به منظور آشنايي بيشتر با گذشته ي اصفهان ذكر نمونه اي از حوادث تاريخي اصفهان در دوره ي آق قويو نلو هارا مفيد مي دانيم :
(( زناني كه سرهايشان را بريدند وموهايشان را تراشيدند))
هر چند كه در دوره ي آق قو يو نلوها ، اصفهان رونق مختصري داشت ولي در زماني كه اصفهان تحت فرمان تركمنان چادر نشين (قرا قو يونلوها و آق قو يو نلوها )بود آسيب هاي فراواني ديد وجمعيت آن به شدت كاهش يافت . در اين زمان مردم اصفهان در اثر ستم فراوان دست به طغيان زدندازآن جمله در زمان جهان شاه قراقويونلوها ، مردم اصفهان سر به شورش برداشتند واز اطاعت آنها سر پيچي كردند . در پي اين امر جهان شاه سپاه بزرگي به اصفهان فرستاد وفرمان داد كه شهر را بسوزانند ومردم را قتل عام كنند. او به سربازان گفت :اصفهان را بسوزانيد و مردان آنجا را از دم تيغ بگذرانيد و هر كس بايد حداقل سر يك نفر از مردان را به نزد من آورد.
با اين فرمان سپاه به اصفهان هجوم برده وهمه مردان اين شهر را كشتند . جمع زيادي از سربازان توانسته بودند سري را به نزد شاه ببرند .ولي آنهايي كه نتوانسته بودند سري ببرند زنان بي دفاع را مورد هجوم قرارداده وسرآنها را تراشيده وچنين وانمود كردند كه سر مردي را ازتنش جدا كرده وبه نزد شاه آورده اند.طي اين حمله سربازان، شهر اصفهان خسارت مالي وجاني فراواني را متحمل شد.]

وجه تصميه اشكهران «اشكهران از ديد تاريخ نويسان»
فبل از هر چیر باید بگویم که خود مردم روستای اشکهران به زبان محلی شان به اشکهران «شُگورُن » می گویند.به گفته قدمای روستا در ابتدا نام روستا «اشکاوران»و سپس «اشک هران»بوده و کم کم به اشکهران تغییر نام داده است.
حمدالله مستوفي درباره ي ناحيه رويدشت كه يك از نواحي اصفهان در قرن هشتم به حساب مي آمده گفته است كه منطقه رودشت شصت پاره ديه (ده) داشت كه از بين آنها ورزنه ، اشكهران (اشكهران ) ، قورتان ( قولفان )و كمندان ، معظم قواي آن بوده است.(مستوفي حمدا لله –قدهه القلوب،صفحه ۵۱)
در هر يك به گفته مستوفي كمابيش هزار خانه وجود داشته است. همچنين بازارها ومساجد ومدرسه وحمام وخانقاه در هر كدام از روستاهاي مزبور ساخته شده است (كه هنوز آثاري از انبارها وقلعه هاي آن زمان در اين روستا به جاي مانده است كه خود صحت اين مطلب را تائيد مي كند .)


بناهاي قديمي روستاي اشكهران

۱. قلعه

قلعه اشكهران بزرگترين عامل در جلوگيري از تهاجم قبيله ها وديگر قشرها بوده است . در گذشته به علت اينكه جمعيت روستاها كم ووسايل دفاع ابتدايي شامل اسلحه هاي سرد بوده است .
مردم روستا جهت مقابله با خطرات ومقابله با راهزنان كه گاه وبيگاه به جان ومال روستائيان دستبرد مي زدند ،به صورت اجتماعي در داخل اين قلعه ها ودژهاي بلند زندگي مي كردند .
در قسمت غربي روستاي اشكهران يك قلعه بسيار بزرگ بنا شده است كه در چهار گوشه آن چهار برج قرار گرفته است.در اطراف اين برجها سوراخهايي جهت تير اندازي ونظارت به اطرا ف ايجاد شده است. ارتفاع برجها در حدود۱۲ متر است . يك درب بسيار بزرگ در قسمت شرقي اين قلعه واقع شده است كه به درون آن راه دارد.قطر دیوار قلعه در پایین بیش از یک متر می باشد وهر چه به طرف بالامیرود از قطر آن کم می شود. الان نيز اين قلعه خالي از جمعيت است ولي ازبناهاو اتاق های بجا مانده جهت نگهداری علوفه و کاه جهت زخیره زمستان استفاده می شود.این امر باعث می شود که از تخریب قلعه جلوگیری شود و همچنان سالم پا برجا بماند.اما بعضی از افراد روستا در آن دخل و تصرف کرده و شکل بعضی از اتاق های داخل آن را تغییر داده و ان را به دامداری تبدیل کرده اند.این وظیفه سازمان میراث فرهنگی می باشد که از این عمل افراد جلوگیری کند وگرنه از قلعه به جز دیوار آن چیزی باقی نمی ماند.

لازم به ذكر است كه بزرگترين قلعه در يك كيلو متري اشكهران در روستای قورتان واقع مي باشد .این قلعه دومین ارگ بزرگ ایران بعد از ارگ بم می باشد که هر ساله پذیرای توریست ها و دانشجویان رشته آثار باستانی ازگوشه وکنار ایران می باشد.درگذشته هنگام هجوم راهزنان ، مردم روستاهاي اطراف به آن قلعه پناه مي بردند.گر چه بعضی از جاهای این قلعه تخریب شده اما از زمان غزنویان تا کنون پابرجاست .مردم روستای قورتان برای این قلعه علاقه واحترام خاصی قائل هستند.و به ان افتخار می کنند. چون راهزنان از نفوذ به این قلعه عاجز بوده اندوهیچ گاه نتوانسته اندبه آن نفوذ کنند و جان خیلی از روستاییان اطراف را از هجوم و غارت راهزنان نجات داده اند.


۲. انبار آب


يكي از بناهاي قديمي اين روستا ،انبار قديمي مي باشد كه به شيوه اي خاص وزيبا ساخته شده است .چون اين منطقه از روزگار قديم با مشكل كم آبي مواجه بوده است ، لذا انبارهايي در روستا بنا مي كردند ودر مواقع لزوم آن را پرآب مي كردند ودر مخزن انبار تا چندين ماه ذخيره مي كردند . انباري كه در حال حاضر در روستا به شيوه سنتي بنا شده است درساخت وساز آن از مصالحي چون آجر،گل ومواد ديگري استفاده شده و به صورت گنبدي آن را بنا كرده اندتا نور و گرما را منعکس کند. از اين نمونه فقط يك مورد بيشتر ساخته نشده است .علت آن شايد به خاطر كمي جمعيت وكوچك بودن روستا بوده است . البته اين انبار از نظر بهداشتي داراي مشكلات زيادي بوده است. نكته جالب در بناي اين انبار اين است كه ساختمان انبار طوري بنا شده است كه آب آن هميشه خنك وسرد است وبر فراز اين انبار بادگيرهايي جهت خنك نگه داشتن آب انبار ساخته شده است. در حال حاضر ازاين انبارآب استفاده نمي شود وقبل ازاينكه روستا از آب آشا ميدني لوله كشي بهره مند شوداين انبارها به وسيله تانكرهاي آب پر ميشد وآب آن مورد استفاده قرار مي گرفت.نکته جالب توجه این که فقط دختران به انبار آب مراجعه می کردند و به ندرت اتفاق می افتاد که زنان به آنجا مراجعه کنند.زمان مراجعه ساعت ۱۰ الی ۱۱صبح و بیشتر ۴ الی ۵ بعدازظهر بود. مردان و پسران حق رفتن به انبار آب را نداشتند. در واقع انبار آب مرکز تجمع دختران بود.در آنجا دختران با همدیگر در مورد مسائل گوناگون از قبیل :ازدواج ،سریال های تلویزیونی ،پیرامون کار قالیبافی شان و ..... صحبت میکردند.با اجرای طرح لوله کشی آب ، دیگر انبار آب کنار گذاشته شد.همچنین با کنار گذاشته شدن حمام عمومی زنان ودختران روستا برای تعامل و برخورد اجتماعی جای دیگری را انتخاب کردندیعنی، مرکز تعامل وبرخورد اجتماعی خود رابه مسجد منتقل کردند.برای یک فرد غریبه هجوم دخترتان وزنان هنگام اذان به طرف مسجد جالب توجه است .اما بیشتربه خاطر بحث و گفنگو، ملاقات و دیدن همدیگر است نه به خاطر کارکرد اصلی مسجد.در واقع مسجد همان کارکرد انبار آب وحمام عمومی را ادامه می دهد.

۳. پل قديمي

پلي كه به دست يك معمار يزدي و باهمكاري مردم روستا تقریبا در سال۱۳۶۷ برروي رودخانه زاينده روددركنارروستاي اشكهران ساخته شد،درعرض چند روز توسط سيلاب ويران شد وبه گفته قدماي محل اين پل هنوز به طور كامل ساخته نشده بود كه به دليل كوتاه بودن ستونهاي آن وفاقد استحكام بودن در اثر سيلابي كه در اين رودخانه جاري شد ،فرو ريخت كه چندی بعددر نزدیکی همین پل خراب شده ، با همکاری جهاد سازندگی پل بتنی یا سيماني ديگري بادقت و استحکام بیشتری ساخته شد.این پل اکنون برای عبورکشاورزان از رودخانه به زمین های کشاورزی صورت میگیرد.


۴. برج هاوكبوترخانه ها

تقربيابيشترروستاهاي قديمي توابع اصفهان داراي برج هاوكبوترخانه هايي مي باشندكه اشكهران نيز يكي از اين روستاهامي با شدكه در آن كبو تر خا نه ديده مي شود.وجوداين برجهاوكبوترخانه ها مزايائي داشته است.ولي الان هيچ استفاده اي ازاين كبوترخانه هانمي شود.چون اين كبوتر خانه هابيشتر در مزارع ساخته مي شد،مي توان فهميدكه ازفضله آنهابه عنوان كود استفاده مي شد. اين برجهارافقط به كبوتران اختصاص مي دادندتاكبوتران ازمزارع به راحتي غذاي خود را تامين كنند واز طرف ديگر كشاورزان بتوانند از فضولات آنهابه عنوان كوداستفاده كنند.به گفته قدماي روستااستفاده هاي ديگري كه ازاين برجهامي شد ،اين بودكه عده اي ازروستائيان درداخل اين برجهابه نگهداري از مزارع و روستامي پرداختندوبه همين خاطراين كبوترخانه ها بيشتر درسر راه اصلي ورود به روستابنامي شد.زيراهمان طوركه گفته شد در قديم الايام غارت ودزدي بسيار رايج بوده است .


۵. امام زاده بابا شيخ علي


اين امام زاده با قدمت نسبتاً زياد در نزديكي گلستان شهدا واقع شده است.طبق مندرجات كتيبه اي كه اخيراًدر زمین های کشاورزی اطراف امام زاده پیدا شد اطلاعا ت بيشتري را دراختيار ما قرار مي دهد. شجره نامه این امام زاده در موزه امام رضا (ع) در معرض دید عموم افراد می باشد.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
موقعيت عمومي- خصوصي

· وجه تسميه ي بن رود

بن به معني ريشه وانتها و به دليل قرار گرفتن در انتهاي رود خانه ي زاينده رود،بن رود نام گرفته است.
جمعيت اين بخش در حدود ۲۷۰۰۰نفر است بخش بن رود داراي يك شهرستان به نام ورزنه ،دو دهستان و۱۷ روستا است .اين بخش در حدود۴/۱۳ درصد از وسعت شهرستان اصفهان را به خود اختصاص داده است.
روستاي اشكهران كه يكي از روستاهاي اين بخش مي باشد به علت واقع شدن در مجاور رود خانه زاينده رود از يك طرف ونيز احاطه شدن به واسطه باغهاودشتهاي اطراف از طرف ديگر،از طبيعتي بسيار سبز بر خوردار مي باشد.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

آب وهوا

ميزان متوسط بارندگي ساليانه اين روستا با ميزان متوسط بارندگي شهر ورزنه كه در فاصله ۵كيومتري اين روستا واقع شده است،تفاوت محسوسي دارد .اين ميزان بارندگي در حدود ۸۵ ميلي متر است.(هواشناسی ورزنه )
آب و هواي گرم وخشك به علت مجاورت با كوير داراي تابستان هايي خيلي گرم وزمستان هايي نسبتا سردي مي باشد.به همين علت اختلاف درجه حرارت در شب و روزمتفاوت مي باشد .خشك ترين ماههاي اين بخش در ماههاي تير ومرداد مي باشدكه مي توان گفت بارندگي اصلا وجود ندارد.


پوشش گياهي


شرايط نسبتا مساعد آب وهوايي وجنس مرغوب خاك در اين منطقه پوشش گياهي خوبي راايجاد كرده است ،به علت كم بودن بارندگي در اين منطقه وواقع شدن دركنارمنطقه كويري كشت ديم اصلا صورت نمي گيرد. بيشتر محصولاتي از قبيل گندم وجو ،چغندر قند پنبه ،يونجه و محصولاتي جاليزي مانندخربزه ، هندوانه ،گوجه ، خيار…رامي توان نام برد.كه ازاين قبيل ميوه ها نيز درحداستفاده عموم روستابه عمل مي آيد.
بقولات وسبزيجاتبزيجات اين روستا شامل محصولات زير است :شاهي،تره،تربچه،ريحان نعناع، شنبليله جعفري، چغندر، زردك (هويج)،بادمجان، شلغم،كدو، پياز كه بيشتراين محصولات به اندازه نياز ومصرف خانواده ها به عمل مي آيد.


محصولات كشاورزي وميوه ها
سابقاگندم روستاي اشكهران ومنطقه «بن رود»چندان خوب نبوده است.به همين جهت از نان محلي آن هيچ وقت تعريف نمي شد. ولي درحال حاضرگندم این منطقه با کوشش و اقدامات فعال خدمات جهاد کشاورزی ورزنه (روستای اشکهران و بخش بن رود زیر نظر جهاد کشاورزی ورزنه)، دراين بخش وبلوك رويدشت ، ازنوع بهترين گندم محسوب مي شود.از سايرحبوبات ومحصولات پنبه ،جو، ارزن ذرت ، كنجد ، شاهدانه وسياهدانه مانند ساير نقاط بخش به عمل مي آيد.يونجه سهم عمده غذاي حيواتات در اين روستا مي باشد .يونجه اي كه دراين روستا كاشته ميشود تا ۱۱ مرتبه چيده ميشود ودوام آن تا ۷ الي۱۰ سال مي باشد. دراين روستاعلف شيرين بيان به مقدار فراوان به چشم مي خورد. به طوري كه سال قبل مقدار زيادي از اين گياه جمع آوري شد وبه شهرستان هايي مانند شيراز فرستاده شد. به زبان محلي، اين گياه ‌ًٌُُ‌«چيله» يا« آند» نام دارد.
اقسام ميوه ها
از درختان ميوه اي كه در اين روستا زياد به چشم مي خوردمي توان به درخت توت واناراشاره كرد.در گذشته درختان ديگري مانند زردآلو ،آلوچه ،شكرپاره ،سنجد ،پسته، انار، انگوروانجيردر باغهاي اين روستا وجود داشتند. به خاطرحرص و طمع مردم روستا و علاقه به زیاد کردن زمین ،صاحبان باغها درختان را همه نابود کردندو در حال حاضر از باغ ها چیزی جز دیوار آنان باقی نمانده و مانند زمین کشاورزی در آنها محصولات کشاورزی کشت می شود.تنها درخت انار،توت ،انگور وانجیر آن هم در خانه ها یافت می شود.

درختچه هاي گل
از درختان گلي كه در اين روستا پرورش داده مي شوند فقط به درختان گل سرخ،آتشي وگل محمدي مي توان اشاره كرد.ازگل محمدي بيشتر درتهيه گلاب استفاده مي شود. فصل گل دهي اين درختچه ها در فصل بهار به مدت كوتاهي مي باشد.این درختچه های گل هم فقط در حیات خانه ها یافت می شود.


پرندگان
اين روستا به دليل سرسبز بودن و خوش آب وهوا بودن واز همه مهمتر قرار گرفتن در كنار رود خانه زاينده رود زيستگاه پرندگان بسياري بوده است .از پرندگان در اين بخش مي توان كبوتر خانگي و صحرائي ،گنجشك وسارا رابه تعداد بيشمار يافت .يك نوع گنجشك در اين منطقه "كاكلي " نام دارد كه مانند خروس تاج دارد .نوع ديگر آن كلاغ وزاغ كه به آنها كلاغ زنگي نيز گفته مي شود در اين منطقه ديده ي شوند .در اطراف رود خانه پرندگاني به نام هاي لاشخور و لك لك نيز ديده مي شوند.از انواع پرندگان مي توان غاز،اردك،پرستو ،عقاب وجغد را نام برد.

حيوانات وحشي واهلي
روستاي اشكهران همانطوركه قبلا گفته شد به علت مجاوربودن با رود خانه زاينده رود ونزديك بودن با باطلاق گاو خوني در طول فصل هاي سال كما بيش محل زيست بيشتر حيوانات اين باطلاق بوده است از جمله :گرگ، شغال، روباه، گراز، كفتارو … .

حوادث تاريخي


.۱شكسته شدن سد شانزده ده
سد شانزده ده كه فعلا در بين مردم روستا ومنطقه به بند شانزده ده معروف است در حدود ۱۰كيلو متري غرب روستاي اشكهران ودر حدود ۱۵كيلومتري ورزنه واقع شده است .
همان طور كه از نام آن پيداست شانزده ده در پايين اين بند واقع است كه از آب آن استفاده مي كننند. اين سد درنزديكي روستاي فارفان قرارگرفته است . اين سد توسط اهالي شانزده ده ساخته شده است كه آب آن جهت بهره برداري اززمينهاي كشاورزي مورد استفاده عموم بوده است ومي باشد.اين سددرسال۱۳۴۷ه. ق برابر با ۱۳۵۷ه.ش بر اثر فشار شكسته شدواثرات نامطلوبي بر روي مناطق زير دست خود گذاشت .

.۲ناپديد شدن شهر سبا
شهر سبا در جنوب شرقي ورزنه ودر جنوب تالاب گاوخوني واقع شده است كه توسط يك توده ماسه به طول بيش از ۴۰كيلو متر وعرض ۲۰ كيلو متر پوشانده شده است والان هيچ اثري از اين شهر به چشم نمي خورد .
اين شهر به ريگسرا معروف است وبه گفته قديمي ها، مردم آن در اثر كفران نعمت دچار عذاب الهي شده اند . جابربن انصاري در( تاريخ اصفهان و ري)نوشته است كه حدود ورزنه ورويدشت( كه اشكهران يكي از نواحي رودشت محسوب مي شود)جايي است كه آنرا شهر سبا مي نامندوامروزه ويرانه است ودر آنجا گلرنگ شبيه زعفران بسيار يافت مي شود .


مكانها ومحله هاي كوچك روستا
همانطوركه گفتيم باواقع شدن رودخانه ي زاينده روددرجنوب اين روستا بيشتربناهاي مسكوني نيزدرطول اين رودخانه واقع شده است. در نتيجه روستا دستخوش تغييراتي شده است .ولي درقديم بناهاي مسكوني بيشتردرمجاورت خانه ي ارباب واقع شده بود وبيشتر زمين هاي فعلي كشاورزي نيزبه آن ارباب تعلق دارد و اين خانه تجملي كه زبانزدعام و خاص بودالان تبديل به يك ويرانه شده است وتنها زمين هاي زراعي آن ارباب مورد استفاده ي كشاورزان قرار مي گيرد.دركنارخانه ي ارباب يك باغ واقع شده كه الان به باغ« اربابي» معروف است .درحال حاضرتعدادانگشت شماري ازدرختان آن باغ باقي مانده است.با رشد جمعيت وگسترش زمين هاي زراعي آن، روستاي اشكهران وسعت چنداني پيدا كرده است . اين عامل باعث شده است كه بيشتر مردم در قسمت غرب روستا اقدام به ساختن خانه هاي جديد نمايند .اين قسمت روستاكه كاملاً ازبناهاي قديمي آن مجزاست شامل مساكن جديدي است كه شهرك ناميده مي شود .واين شهرك به فاز۱و۲ تقسيم شده است.

خطوط ارتباطي با روستا هاي اطراف وشهر ها :

۱- اصفهان –كوهپايه- هرند –هاشم آباد- باقرآباد - قورتان-–اشكهران (۱۵۰ كيلو متر )
۲- اصفهان – اسلا م آباد – اژيه – كفران – سهران– اشكهران (۱۴۵كيلو متر )
۳- نائين- تودشك- كوهپايه- هرند- اشكهران (۱۲۰كيلومتر)
۴- ورزنه- اشكهران (۵كيلو متر)
۵- نائين - گردنه ملا احمد- ورزنه - اشكهران (۹۰كيلومتر)

روستاي اشكهران از شرق به شهرستان ورزنه با مسافتي حدود۵كيلومتر ،از غرب به روستاهاي قورتان وبلان ،از جنوب به روستاهاي سهران وقلعه امام (هركدام به فاصله۲كيلومتر)و از شمال به رودخانه زاینده رودومناطق بیاباني منتهي مي شود.
همچنين راه آهن سراسري نیز می توان اشاره کرد که از ۲۰كيلومتري شمال روستا عبوركرده است.


مسكن وبناهاي مسكوني

بناهاي مسكوني در روستاي اشكهران وروستاهاي اطراف آن از دير باز تا كنون تغييرات بسياري كرده است .در قديم الايام سا ختمانها به شيوه قلعه اي بوده است و همان طور كه قبلا اشاره كرديم ودر اين تصوير هم ديده مي شود با برجها و ديوارهاي بلند حفاظتي كه خود يادگار آن دورانها مي باشد ساخته شده است. در ساخت اين قلعه ها ازنوع گل ورزيده استفاده مي شد.
بعد از اين نوع بناها ، بناهاي گنبدي جاي آن قلعه ها را گرفت .مردم به صورت خانوادگي در اين خانه هاي مستقل دركنار هم زندگي مي كردندواين بناها با طرح ونقشه مشابه به هم ساخته ميشدند. مثلا سقف هاي آن هلالي ودر هاي نسبتا كوتاه داشتند .درساخت اين خانه هامصالحي چون خشت وكاه گل بكار ميرفت. (خشت يك نوع مصالح بودكه با استفاده از گل ورزيده شده درداخل قالبهاي چوبي به دست مي آمد.)

علت گنبدي سقفها هم به خاطر آن است كه گرماي خورشيدراتاحدودي منعكس مي كند.لازم است كه اشار ه اي به طرز زندگي دراين خانه هاي مستقل،ازآن زمانهاي قديم داشته باشيم:در قديم الايام به دليل كم بودن امكانات و نفرات خانواده مجبور بودند سالهاي عمر خود را در اطاقهاي گلي به سر برند.به عنوان مثال جهت طبخ غذا از هيزم درگوشه اي از همين اطاقها استفاده مي كردند.براي اين منظوركانالهاي كوچكي ازمطبخ به پشت بام،درون ديوارها ايجادمي شدتادود وحرارت اضافي ازاين مسيرخارج شودواين نمونه اي اززندگي درشرايط سخت آن زمان است. اشاره به این مطلب که خانوداه ها در آن زمان از نوع خانواده گسترده و چندین نفر با هم در یک خانه زندگی می کردند .نوع روابط در آن ازنوع رابطه پدر سالاری و بعد از ازدواج پدر مکانی (زندگی در خانه پدر شوهر) بود.


جمعيت روستا
بنا بر سر شماري جمعيت در سال ۱۳۸۵ بخش بن رود ، جمعيت بخش بالغ بر ۲۳۵۱۷ نفر بوده است كه از آمار اين جمعيت ۹۹۴۶ نفر جمعيت شهري و۱۳۵۷۷ نفر به جمعيت روستايي اختصاص دارد . در اين بخش از جمعيت سرشماري شده از دهستان گاو خوني در سال ۱۳۸۵ كل جمعيت اين دهستان ۸۲۷۹ نفر بوده است كه ۳۱۸۶ نفر مرد و۳۰۹۳ نفر زن بوده است .
اما جمعيت روستاي اشكهران بنابرسرشماري درسال ۱۳۸۵بالغ بر۱۳۴۶نفر بوده است كه تعداد۱۹۹خانواده بوده است ودرطي۵سال جمعيت روستانسبت به ديگر روستاها افزايش داشته است .

نهادهاي اجتماعي

۱. خانواده
انسان موجودي اجتماعي است وبراي درك بهتر محيط خود وپديده هاي موجوددرآن به طور مداوم درحال تكاپومي باشدواولين مكاني كه هرانسان جهت رشدوتكامل خوددرآنجا مستقر ميشود ودر آنجا پرورش مي يابد خانه است،كه شالوده حيات اجتماعي به شمارمي رودودرآنجافعاليتهاي اقتصادي،آموزش وپرورش افرادصورت مي گيرد.
در روستاها نيز ها از قديم به صورت گسترده وجود داشتند.كم كم اين خانواده هاسنت هاي خودشان را ازگذشته به حال انتقال دادندكه دليل آن رامي توان به محدود بودن محيط زندگي،گويش ولهجه محلي مردم وپائين بودن سطح فرهنگ آنهااشاره كرد.
در گذشته ، در روستا كارهاي سنگين كشاورزي رايج بوده است كه در اين كارزنان ومردان دركنارهم ديگر به اشتغال مي پرداختنددوپسران دركار كشاورزي پدرخودراياري مي كردندوكمترازامكانات تحصيلي برخوداربودند.
دختران وزنان نيزعلاوه بركاركشاورزي درخانه به تهيه آب وغذاوكارهاي ديگر خانه مانند قالي وقاليچه بافي،شيردوشي و… مشغول مي شدند.كه مي توان نتيجه گرفت كه اين اعتقادات وتعصبات قومي ريشه درتاريخ زندگي آنها دارد. حجم خانواده از ۷ یا ۸ نفر کمتر نبود وتا ۱۱ نفرنیزادامه داشت .

درقديم (زمانی که در قلعه زندگی میکردند)تعدادكمتري ازمردم به تحصيل مي پرداختند . بدين صورت كه در مكتب خانه ها به يادگيري درس قرآن مشغول مي شدند. که این درس خواندن ها همرا با تنبیهات بدنی سخت وشدید همراه بوده است .و از دفتر وقلم خبری نبودو با ذغال بر روی حلبی می نوشتند . در همین راستا زنان حق درس خواندن و تحصیل نداشتند.با یک اجبار قوی و نیرومند ناشی از محیط جامعه و روستا مجبور بودند دركارهاي كشاورزي شريك شوندو سال هاي سال پشت دارقالي عمر خود راسپري نمايندبدون آنكه تحول فكري،فرهنگي واجتماعي در بينش و طرز فکر آنها به وجود آيد. باپيشرفت علم وتكنولوژي ،گسترش رسانه هاي ارتباط جمعي ،همگرایی با شهرهای اطراف نوع زندگي مردم روستا متحول شد.كم كم آن تعصبات قومي كمتر شدوباگذر زمان وآگاهي مردم مشكل تحصیل زنان ازبين رفت وكم كم خواهران نيزتوانستندپابه عرصه علم ودانش بگذارندوبه مدارس راه يابند.در مورد دبيرستان دخترانه باید گفت که هیچ اقدامی صورت نگرفته است وبه همين علت دانش آموزان دختر به علت نبود اين امكانات و مهمتر از آن به علت فرهنگ غلط روستا نتوانسته اند در زمينه علمي ، فرهنگي پيشرفتي داشته باشند.

۲. دبستان ومدارس راهنمائي

اولين دبستان پسرانه در سال………. در روستاي اشكهران احداث شدو مورد اسقبال زيادي جهت ثبت نام فرزندان پسر قرارگرفت.خواهران هم با وجود مشكلات زيادي از قبيل نبودن دبستان وامكانات تحصيلي،مجبور شدند در خانه یکی از اهالی روستا در نزدیکی دبستان پسرانه به تحصيل مشغول شوند.تا سال ۱۳۷۸ دختران روستا فقط تا پنجم دیستان تحصیل می کردند. بعد از گرفتن مدرک پنجم ابتدائی در محیط خانه به پشت دار قالی منتقل می شدند.اعتقاد عموم روستا بر این بود که تحصیل برای دختران هیچ نفعی تدارد و با مهارت در قالی بافی با ارزش ترین کار را به خانه شوهران می برند.این طرز فکر مربوط به زمانی بود که روستا یک محیط بسته بود.کم کم با رفت وآمد به شهرهای اطرف ،تاثیر تلویزیون ،ماهواره ،اینترنت و طرز فکر هایی که دختران تحصیل کرده دانشگاهی برای دوستان خود به ارمغان می آوردند،زمینه و شرایط مناسب برای تحصیل دختران برای مدارک عالی تر مهیا شد و محدودیت تحصیل دختران از بین رفت.اکنون ثمره تلاش خود روستائیان به بار نشسته و از میان معلمان خانم که در روستا تدریس می کنند ۵ نفر آنها از خود روستا هستند. بوجود آمدن قشر "کارمند معلم زن " در روستا باعث شده که الگویی برای دیگر دختران و خانوادها باشند تا جایی که تعداد دانشجویان دختر در سال ۱۳۹۰ از ۷۰نفر بالاتر است .
در سال ۱۳۶۷ مدرسه راهنمامي پسرانه تاسيس شد وبا تلاش و كوشش مسئولين ومردم روستا توانسته اند بيشتر مشكلات آن را حل كنند .
اسامي آموزشگاه هاي روستا به قرار زيز است :

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
نام و نوع مدرسه -سال تاسيس

دبستان پسرانه تربيت اشكهران - سال تا سيس ۱۳۵۷

مدرسه پسرانه راهنمائي توحيد اشكهران - سال تا سيس۱۳۶۵

دبستان دخترانه شهيداسماعيلي اشكهران - سال تاسيس۱۳۷۲

مدرسه راهنمایی دخترانه خروش - سال تاسیس ۱۳۸۴

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

عقايد ومذهب

بعضي آداب ورسوم خاص كه در اشكهران وجود دارد وبه وجود روابط اجتماعي اين مردم اشاره مي كند را بيان ميكنيم. اين آداب ورسوم هنوز سنت ديرينه خود را حفظ كرده است.مثلاٌمردم اين روستاعقيده دارند كه به هنگام تولد نوزاد بايد در گوش راست اواذان ودر گوش چپ اواقامه گفته شوديادر نامگذاري فرزندان خود بيشتر از اسامي امامان واهل بيت استفاده كنند. نمونه ي ديگري كه رابطه ي اجتماعي ومسئله ي مذهب وعقايد آنها را نشان مي دهد مسئله ي مرگ و مير است كه به هنگام فوت هر كسي تمام مردم روستا ، در اين باب ابراز همدردي مي كنند كه نبودن اختلافات قومي وقبيله اي در روستارا نشان مي دهد . در عيد نوروز تمام مردم در اولين روز عيد به خانواده هاي شهدا مي روند و با تبريك گفتن به خانواده هاي شهدا سال نو را آغاز مي كنند.

شهداي اشكهران

در طول هشت سال دفاع مقدس ،ما شاهد فعاليت چشمگير جوانان اين روستادرصحنه ي نبرد بوده ايم.درطول جنگتحميلي برادران رزمنده جهت اعزام به جبهه از سوي حوزه مقاومت بسيج ورزنه معرفي مي شدند. روستاي اشكهران در طول جنگ وبعد از آن چهار شهيد در راه اسلام وقرآن تقديم كرد كه علاقه واشتياق مردمررادرحفظراين جامعه ي اسلام نشان داده و همچنين حضورفعالانه ي مردم درجبهه رابه اثبات مي رساند.اسامي اين چهار شهيد به قرار زير است:

نام ونام خانوادگي
محل شهادت
شهيد شيخ محمد اسماعيلي
موسيان
شهيد محمد اكبري
عمليات خيبر
شهيد خسرو اكبري
شلمچه
شهيد فضل الله اسماعيلي
جانباز


ساخت اقتصادي روستا

منابع آب

همان طور كه قبلا گفته شد به علت پايين بودن ميزان بارندگي ساليانه منبع تامين آب كشاورزي منطقه، شامل آب زاينده رود ونهرهاي جاري از بند شانزده ده وآبهاي سطحي وزير زميني(چاهها) مي باشد .كه منبع سطحي، آب زايند رود ميباشد .

زاينده رود يا زنده رود

مهمترين رود خانه اي كه در مركز ايران جاري است زاينده رود مي باشد كه از مغرب به مشرق تا باتلاق گاو خوني جريان دارد . طول اين رود خانه با پيچ وخم هاي ان حدود ۴۰۰ تا ۴۸۰ كيلو متر نوشته اند . ولي اين فاصله به خط مستقيم ۲۷۰۱ كيلو متر است . عرض آن تا ۲۰۰ متر كم وزياد مي شود . بستر اين رود خانه از از سه چشمه تا مصب، از خود زايش آب مي كند وبه همين جهت زاينده رودنام دارد. انتهاي اين رود خانه به باطلاق گاو خوني منتهي ميشود. (شهراصفهان،شهرهاوقصه هاازعلي معصومي)

باتلاق گاو خوني

روستاي اشكهران در ۳۵ كيلو متري اين باتلا ق در نزديك ورزنه قرار دارد . حمد الله مستوفي مورخ ونويسند ايران در قرن هشتم هجري درباره ي زاينده رود خلاصه اي نوشته كه ذكر آن را مفيد مي دانيم:رود خانه اصفهان امروز به زنده رود موسوم است آن را زاينده رود و زرين رود نيز نوشته اند . از زرد كوه سرچشمه مي گيرد . آن گاه پس از عبور از اصفهان وسيراب شدن نواحيهشتگانه آن اندكي به سمت خاور رود دشت پيچيده وبالاخره در باتلاق گاوخوني در ۳۰كيلو متري ورزنه كه در حاشيه كوير قرار دارد فرو مي رود . خاقاني شاعر ايراني درباره زاينده رود چنين گفته است :

رودي است كه كويرش عديلست آبش سلسال و سلسبيل است
نه بلكه زرشك او همه سال شيداي مسلسلست سلسال
آبش بدل گلاب دانند رو درد سر سران نشانند
گر شيشه كند حباب شايد شيشه ز پي گلا ب بايد ياد آن عهدي كه دور از از چشم زخم آسمان
با تو بودم در كنار زنده رودو مرز جي

تقسم آب زايند ه رود

تقسم آب زاينده رود طبق طوما ر شيخ بهائي در دوره صفويه تنظيم شده است.طبق طومار شيخ بهائي همه آب زاينده رود از تاريخ پانزدهم ارديبهشت تاآخر آن برج مخصوص بلوك رودتشتين است. (رودشت عليا وسفلي آخرين قسمت هاي آبخور زاينده رود است )واز آخر آذر ماه تا پانزدهم ارديبهشت آب زاينده رود آ زاد است وهمه آباديها مي توانند از آب آ ن استفاده كنند . طبق اين طوما ر آب زايند رود به ۳۳ سهم تقسيم مي شود كه به وسيله نهرهايي كه از رود خانه منشعب مي شود وآنها را مادي مي نامندآب را به قراءودهات مي رسانند.سهام مزبور به قرار زير است:
در توضيح اين بلوك ها فقط به شرح بلوك رودشت كه روستاي اشكهران نيز آن را شامل مي شود مي پردازيم :
ابتداي اين بلو ك در ۵۰ كيلومتري مشرق اصفهان و انتهاي آن باتلاق گاو خوني درفاصله۱۶۰كيلومتري شهر است.دهات اين بلوك عبارتنداز:ابوالخير، اَشكُهران (در حال حاضر به آن اُشكُهران مي گو يند)باجيك آباد ، بلان،جمبزه ،جندان ،خورچان(كه تلفظ آن خَرُچوم)، خويا،شاه تور، شهرستان تهمورثات فارفان (يك قلعه نظامي از دوره ساسانيان دارد وآخرين نقطه رودشت در نزديكي باتلاق گاو خوني است )،كفران، كفرود كلمان ،وَرَزنه و هراتچي .(کتاب« اصفهان»، دكتر لطف الله هنرجو )

آبهاي زير زميني

درمناطق كم عمق،كشاورزان جهت تامين آب براي كشاورزي مجبور به حفرچاه هاي آب مي شوند.عمده ترين منبع تامين آب جهت بهره برداري از زمينهاي زراعي همين چاه هايي هستندكه ممكن است به چندصورت حفرشود ،كه آب دهي اين چاه ها متاثر از وجود رود خانه زاينده رود و ماديها «نهر هاي آب» مي باشد .
يك نمونه از اين چاه ها كه با مته و دست حفر مي شود، به عمق ۱۲ الي ۱۴ متر وشايدبيشترهم مي باشد . نوعي ديگر از اين چاه ها كه بدون ماشين هاي مكانيكي انجام مي شود قطر آن حدود ۹۰ الي ۱۱۰ سانتي متروبه عمق ۱۲ الي ۱۵ متر حفر مي شود .مزيت اين چاه ها نسبت به چاه هاي مته اي در اين است كه آب اين چاه ها بيشتر است و لايه روبي اين چا ها آسانتر است . نوع ديگر ،چاه عميق ناميده مي شود كه به علت هزينه بالا يي كه دارد به ندرت در اين منطقه حفر مي شود . عمق اين چاه هاي عميق در اين منطقه حدود ۳۰۰ الي۳۵۰ متر است .
براي كشيدن آب از چاه ها از موتور هاي ديزلي و لوله هايي به قطر ۳ الي ۴ اينج استفاده مي شود.(شكل زير)لازم به ذكر است كه از آب قنات در اين روستابه واسطه قرار گرفتن آبهاي زير زميني در عمق كم استفاده نمي شود . اما در روستا هايي نظير هاشم آبادو شريف آباداز قنات استفاده مي شود.
در امتداد زمين هاي زراعي ، به ويژه در اطراف زمين هايي كه لايه سطحي آن شور مي باشد زه آب هايي ايجاد شده است ، به علت عدم وجود سيستم مناسب جهت جمع آوري سطحي ونيز نفوذ آب از بدنه ماديهاو نهرها به داخل قشر سطحي خاك درزمين هاي كشاورزي ايجاد مي شوند . بيشتر اين زه آب ها در جنوب روستاي اشكهران ديده مي شود ووجود آن به علت نا مرغوب بودن زمين هاي كشاورزي و كويري بودن خاك اين قسمت است .عرض اين زه كش ها حدود ۳ الي۵ متر وبه ارتفاع ۳ الي ۵/۳متر است. بزرگترين زه كش از خًندق بزرگ بابا شيخ علي مي گذرد كه از يك طرف به رود خانه زاينده رود واز طرف ديگر به زمين هاي زراعي جنوب روستا كه در آن جا به دوشاخه تقسيم مي شود و بيشتر زمين هاي زراعي صحراي لا شور را در بر مي گيرد.


وضعيت توليدات كشاورزي

گرچه دراين چندسال اخير،كشاورزان بخش بن رود بامشكل كم آبي مواجه بوده اندولي مجبور به زيركشت بردن زمينهاي كمي از اين اراضي بوده اند.در اين دوره خشكسالي درموردآب دهي اراضي بايدگفت فقط از طريق چاههاي حفر شده ميسر بوده است.ميزان متوسط زمين هاي زراعي در اين چند سال به قرار زير است :



كل اراضي
گندم
جو
پنبه
چغندرقند
يونجه
باغها
زمين هاي زير كشت روستا(درهكتار)
۳۲۰
۲۰۰
۲۰
۴۰
۳۰
۱۵
۱۵

در مورد خدمات و پشتيباني از محصولات كشاورزي و زمينهاي زراعي بايد گفت كه بيشتر خدمات اين روستا از خدمات كشاورزي ورزنه تامين ميشود وكشاورزان با توجه به مساحت زمينهاي زراعي خود مي توانند در اين شركت تعاوني سهيم باشند .اما همواره مسائل و مشكلاتي مانند خشكسالي وآفات نباتي باعث شده است كه بازدهي محصولات در سالهاي ۷۸،۷۹،۸۰و۸۱ از كيفيت خوبي برخوردار نباشد .درمورد فعاليتهاي كشاورزي روستا از قبيل كاشت و زمان كاشت محصولات ، سمپاشي وبرداشت مي توان چنين پيشنهادي را ارائه داد:


نام محصول
زمان كشت
زمان سمپاشي
برداشت محصول
گندم وجو
آبان تا بهمن ماه
فروردين وخرداد
اواخر خرداد و اوايل مرداد
چغندر قند
اسفند وفروردين
فروردين(زمان سه برگ شدن)
آبان وآذر
پنبه
ارديبهشت
خرداد
آذرو دي
يونجه
فروردين تامهر
فروردين (زمان ۵ برگه شدن)
فروردين به بعد


منابع گياهي

گندم(روش كاشت)

چون اكثر مردم روستا به كشاورزي مشغولند وبا روشهاي كاشت وبرداشت گندم آشنايي دارند، ميزان توليد در هكتار در ا