نقش روستاییان در پیروزی انقلاب
نگاهی به کتاب «
زندانی کوچک »
بیان نقش روستاییان در پیروزی انقلاب با زبان داستاننویسنده کوشش و تلاش روستاییان زحمتکش را در به ثمر رسیدن انقلاب به خوبی نشان داده و این تلاش را به زیبایی در بستر فرهنگ روستا با ویژگی‌های اقلیمی و بومی آن، به تصویر کشیده است.
خبرگزاری فارس - گروه کتاب و ادبیات: سید حسن حسینی ارسنجانی متولد ارسنجان است. وی در زمینه‌های شعر، نویسندگی و خطاطی فعالیت دارد. با شروع انقلاب رشتۀ هنر خوانده است و کار در حوزۀ تئاتر را نیز در رزومۀ کاری وی می‌توان دید. حسینی ارسنجانی هم‌چنین عضو انجمن خانۀ اهل کتاب و مؤسس و رئیس انجمن شعر ادارۀ ارسنجان نیز هست. کارنامۀ ادبی وی شامل آثاری هم‌چون در آرزوی پرواز (برگزیدۀ شورای کتاب کودک)، کریم قرقی (برندۀ تقدیری جایزۀ یوسف)، آدم آهنی، زغال سرخ (نامزد پنجمین جشنوارۀ داستان انقلاب) و مبصر کلاس هشتم (نامزد جایزۀ جلال آل‌احمد) را در خود دارد.
زندانی کوچک کتاب برگزیدۀ جشنوارۀ داستان انقلاب است. ارسنجانی با توجه به آثاری که تاکنون از وی دیده‌ایم فردی متعهد و انقلابی است و هم در این اثر و هم در زغال سرخ (که هر دو کتاب توسط شهرستان ادب به چاپ رسیده‌اند) کوشش و تلاش روستاییان زحمتکش را در به ثمر رسیدن انقلاب به خوبی نشان داده و این تلاش را به زیبایی در بستر فرهنگ روستا با ویژگی‌های اقلیمی و بومی آن، به تصویر کشیده است.
زندانی کوچک داستانی انقلابی است که در روستای ارجینان، از روستاهای اطراف ارسنجان، اتفاق می‌افتد. شهرستان ادب این کتاب را در ۹۶ صفحه به چاپ رسانده که تا کنون به چاپ سوم نیز رسیده است. طرح زیبای روی جلد تصویر نقاشی کودکانه‌ای است که زمینۀ مشکی با خطوط رنگی مختلف، حکایت از امید و کودکی زندانی در شمار روزهای حبس می‌تواند باشد.
داستان راجع به پسر بچه‌ای به نام زین‌العابدین است. معلم وی فردی انقلابی است و زین العابدین به واسطۀ او با انقلاب و آرمان‌های آن آشنا می‌شود. معلم با شعارنویسی روی یکی از دیوارهای روستا اولین مبارزۀ علنی در روستا را شروع می‌کند و به همین خاطر دستگیر می‌شود. زین العابدین که به او زینل می‌گویند به همراه یکی از دوستانش در پی آزادی معلم برمی‌آیند. تلاش‌های آنان برای آزادی معلم بسیار خواندنی است. در همین گیر و دارها، خود زینل دستگیر می‌شود و در زندان، با وجود شکنجه‌های فراوانی که متحمل می‌شود چیزی بر زبان نمی‌آورد.
نویسنده برای بیان داستان، زاویه دید سوم شخص را برگزیده است تا هرگاه لازم باشد به ویژگی‌های شخصیتی بیشتر بپردازد. داستان در فضایی روستایی اتفاق می‌افتد و نویسنده، زیرکانه از این فضا برای حل گره‌های داستان استفاده می‌کند. مثلاً استفاده از قنات و کاربرد آن برای آزادسازی معلم جالب و خواندنی است و نقش ویژه آن در انتهای داستان از پیوستگی‌های داستان به شمار می‌رود.
داستان برای گروه سنی نوجوان نوشته شده است و به همین خاطر دایرۀ لغاتی که نویسنده انتخاب کرده است ساده، آسان و به دور از اصطلاحات پیچیده است و این از ویژگی‌های قابل توجه داستان زندانی کوچک است.
داستان در یک مسیر شفاف و مشخص پیش می‌رود و تقریباً به هیچ ماجرای فرعی‌ای نمی‌پردازد و خواننده مدام در مسیر داستان قرار دارد. زینل شخصیت اصلی داستان است. او نوجوانی آگاه و مبارز است که با وجود آزارهای فراوانی که می‌بیند چیزی را لو نمی‌دهد. او نماد فردی با استقامت و مجاهد است.
در کنار زینل معلم قرار دارد که او را در داستان مدیر می‌نامند. او انقلابی و باانگیزه است و سعی می‌کند تفکرات و اندیشه‌های امام خمینی (ره) را به دانش‌آموزانش منتقل کند و نماد افراد شجاع و بیداردل زمان اتقلاب است.
در پاسگاه دو شخصیت متضاد وجود دارند تا پوششی مناسب از نظامیان آن دوره را نشان دهند: یکی استوار تیموری که فردی لاابالی، خشن، بی رحم و سرسپرده است و دیگری استوار حمایتی که نظامی بودن فقط شغل اوست و خودش معتقد و مهربان است و با کارهای استوار تیموری مخالف است.
داستان هرچند در بستر تاریخ دوران انقلاب رخ می‌دهد و بیانگر گوشه‌ای از سیر شکل‌گیری انقلاب است و حتی نویسنده از شخصیت‌های واقعی مانند شهید بزرگوار تقی جوکار یاد می‌کند اما روایتی مستند نیست، بلکه حاصل تخیل و داستان‌سرایی ذهن نویسنده است.
فضای روستایی رمان به خوبی بیان‌کنندۀ شرایط اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و تا حدی آداب و رسوم ارجینان به عنوان یک روستا است. به عنوان مثال می‌توان به زورگویی کدخدا به روستائیان و در عین حال، خدمت بی‌جا و با ذلت و خواری وی در مقابل کارگزار دستگاه حکومتی اشاره کرد که برای حفظ جایگاه و موقعیتش این‌گونه رفتار می‌کند و نویسنده از عهدۀ به تصویر کشیدن چنین فضایی به خوبی برآمده است.
رمان «زندانی کوچک» بیان زحماتی است که بزرگ و کوچک این مرز و بوم کشیده‌اند تا این انقلاب به بار بنشیند و هدف نویسنده آشنا کردن مخاطب نوجوان با این جان‌فشانی‌ها و از خود گذشتگی‌هاست. سادگی بیان و ذکر جزئیات به موقع در روند رمان موجب همزادپنداری و الگوگیری این گروه از مخاطبان با شخصیت‌های داستان می‌شود.
نویسنده[ویرایش]
نوریه کاظمی
