نکات مهم باغداری
مقاله زیر در ارتباط با آموزش نکات مهمی است که هر باغدار باید آن ها را دانسته و به کار بندد که به همت مرکز توسعه دانش بنیاد آموزش مجازی ایرانیان تهیه گردیده است ٬ همانطوریکه میدانید برنامه ریزی برای احداث باغ با زراعت محصولات کشاورزی تفاوت فاحشی دارد .در برنامه ریزی برای محصولات کشاورزی کوتاه مدت و معمولا” یک ساله است اما برنامه ریزی برای احداث باغ میوه بلند مدت و معمولا” ۳۰ تا ۵۰ ساله است پس اگر در برنامه ریزی برای زراعت یک محصول کشاورزی دچار اشتباه شویم . یک سال ضرر کرده ایم . اما اگر در برنامه ریزی برای احداث باغ میوه دچار اشتباه بشویم برای ۳۰ تا ۵۰ سال دچار مشکل میشویم و نه تنها یک نسل بلکه برای نسل آینده خودمان نیز درد سر درست کرده ایم .
کسانیکه باغ میوه احداث میکنند معمولا” به دو دسته تقسیم میشوند
۱- کسانیکه دانش و تجربه باغداری دارند و برنامه ریزی شده و هدفمند کار میکنند .
۲- کسانیکه دانش و تجربه ندارند و بر اساس کشش بازار در یک یا چند سال تولید میوه .و یاترغیب دوستان به احداث باغ و یا مشاهدات و رقابت با باغداران همجوار به شغل باغداری روی می آورند .
نکات فنی برای احداث یک باغ میوه[ویرایش]
۱-داشتن آب کافی و بدون محدودیت املاح مضر
۲-انتخاب نوع محصول بر اساس شرایط آب وهوای منطقه
۳-بافت خاک زمین مورد نظر
۴ -عمق خاک زمین مورد نظر
۵ -شیب زمین مورد نظر
۶-جاده دسترسی به باغ
۷-فاصله محل باغ تا بازار فروش
۸-پوشش گیاهی و جانوری منطقه و پیوستگی یا گسستگی باغات
۹-نوع بادهای غالب منطقه
۱۰-فاصله زمین باغ تا مناطق مسکونی
داشتن آب کافی و بدون محدودیت املاح مضر
هر درختی بستگی به شرایط آب و هوائی و نوع درخت و بافت خاک و عمق خاک نیاز به مقدار معینی آب دارد که منبع تامین آب باید در یک دوره زمانی حداقل ۳۰ ساله ثابت بوده و دچار تعقیرات نشده باشد .
منبع تامین آب اعم از چشمه .رودخانه .یا چاه باید توسط آزمایبشگاه مقدار املاح مجاز و غیر مجاز آن مشخص شود.و عامل محدود کننده برای احداث باغ میوه نباشد .
منابع آبی که در یک دوره یک یاپنج ساله خشکسالی دچار کاهش شدید هستند به هیچ وجه برای احداث باغ مناسب نیستند .
انتخاب نوع محصول بر اساس شرایط آب و هوای منطقه
درختان را بر اساس شرایط آب و هوائی به سرد سیری .معتدل .نیمه گرمسیری .و گرمسیری تقسیم بندی میکنند . اما در هر منطقه سرد سیری یا گرمسیری میکرو کلیمات های کوچکی نیز وجود دارد که نباید آنها را نیز از نظر دور نگه داشت . در تعین منطقه مناسب باغداری ما به دنبال عوامل محدود کننده هستیم یعنی در تمام طول دوره رشد و خواب در خت عامل محدود کننده آب و هوائی نداشته باشیم . ۱- حداقل در جه حرارت در یک میانگین ۳۰ ساله نیاز سرمائی درخت را تامین کند و برای درخت ( قسمتهای هوائی ) خسارت زا نباشد ۲- سرما های بهاره در یک برنامه بلند مدت مصادف با مرحله گل دهی نباشد ۳-حد اکثر درجه حرارت در فصل تابستان و پائیز نیاز حرارتی و نوری درخت ومحصول را در یک دوره بلند مدت تامین کند و این میزان حرارت و نور در منطقه عامل محدود کننده و خسارت زا برای رشد و تولید محصول نباشد . افراد ی هستند که با مشاهده یک یا چند درخت میوه در داخل حیاط منازل که رشد مناسبی داشته و تولید محصول خوبی هم دارند به گمان اینکه این درختان در شرایط فضای باز باغات میوه نیز همین تولید را دارند اقدام به کاشت چنین درختانی که با شرایط آب و هوائی منطقه سازگار نیستند ولی در یک فضای بسته و محدود که تحت تاثیر محیط گرم داخل شهر یا روستا ودر پناه دیوار یا ساختمان و یا باد شکن ها دوام می آورند برای احداث چنین باغاتی برنامه ریزی میکنند که عقلانی نیست
بافت خاک زمین مورد نظر
بستگی به بافت خاک زمینی که داریم باید بررسی کنیم که چه درختی میتواند بر اساس این نوع بافت خاک تولید اقتصادی و قابل قبولی داشته باشد و در یک دوره بلند مدت دچار خسارت و تنش نشود .
عمق خاک زمین مورد نظر
بیشتر درختان میوه دارای ریشه عمیق هستند و برای رشد و تولید محصول اقتصادی نیاز به خاکهای عمیق دارند اگر ناچار به احداث باغ میوه در یک شرایط خاص هستید باید خاک را اصلاح کنید.در اراضی که سطح آبهای زیر زمینی آنها با لا است خاکهای باطلاقی یا ماندابی به هیچ عنوان برای احداث باغ میوه مناسب نیستند
شیب زمین
درختان میوه در اراضی هموار که امکان استفاده از روشهای مختلف آبیاری امکان پذیر است رشد و تولید مناسبی دارند اما در اراضی شیب دار که قدرت نگهداری آب کمتری دارند و امکان کاشت گونه های محدودی که تحمل بیشتری در رابطه با تنشهای آبی دارند امکان پذیر است . لذا بستگی به شیب زمین نوع درختی که مقاومت بیشتری با این شرایط دارد و امکان تولید اقتصادی و مقرون به صرفه در بلند مدت را دارد باید انتخاب شود .
جاده دسترسی به باغ میوه در نکات باغداری
اگر جاده دسترسی به زمینی وجود ندا شته باشد یا دسترسی به آن مشکل باشد برای احداث باغ مناسب نیست چون باعث افزایش هزینه های تولید و حمل ونقل شده و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست و باغ میوه از محصولاتی است که باید در دسترس باغدار باشد و امکان دسترسی ۲۴ ساعته به آن امکان پذیر باشد .
فاصله محل باغ تا بازار فروش
با کاهش هزینه های تولید همیشه تولید مقرون به صرفه و اقتصادی است هرچه فاصله باغ تا بازار فروش دورتر باشد.هزینه تولید افزایش می یابد . صدمات ناشی از حمل ونقل بیشتر میشود . فساد پذیری محصول نیز افزایش می یابد .و احداث باغ میوه در چنین مناطقی توجیه اقتصادی ندارد .
پوشش گیاهی و جانوری منطقه و پیوستگی یا گسستگی باغات میوه
در مناطقی که پوشش گیاهی فقیر باشد در تابستان شدت بادهای گرم باعث خسارت میشود گرد وخاک در این مناطق بیشتر است .جانوران وحشی مانند خرگوش روباه شغال جوجه تیغی گراز سمور وموشها به علت فقر مواد غذائی در این مناطق به باغات میوه هجوم میبرند وخسارت آنها قابل کنترل نیست مخصوصا” اگر باغات میوه به صورت پراکنده و گسسته باشند این خسارت بیشتر است بخصوص در فصل زمستان این خسارت ها بیشتر است لذا در موقع احداث باغ این نکات باید در نظر گرفته شود .
نوع باد های قالب منطقه
احداث باغ در دو طرف تنگه ها که همیشه در معرض باد های سرد قرار دارد در ارتفاعاتی که جریان مداوم باد می وزد در دشتهای گرم که باد شکن وجود ندارد باید به انتخاب نوع در خت و کنترل اثر این عوامل دقت بیشتری انجام شود .
فاصله زمین باغ تا مناطق مسکونی
کنترل گنجشک در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری در تمام دنیا یکی از مشکلات کشاورزان و باغداران میباشد کشت محصولات باغی که با خسارت گنجشک آسیب پذیر هستند در نزدیک مناطق مسکونی اقتصادی و عقلانی نیست .
چاله کنی برای باغ میوه
بار ها این سئوال پیش می آید که عمق چاله کنی باغ میوه چقدر باشد . درختی را که در زمین می کارید حد اقل در این فکر هستید که این درخت بیشتر از ۳۰ سال در این زمین می ماند . پس باید بستری برای این درخت آماده کنید که محیطی مناسب با مواد غذائی کافی برای آینده این درخت تهیه شود عمق خاکهای زراعی ۳۰تا ۴۰ سانتیمتر است و بیشتر از آن خاک فشرده و غیر زراعی که نفوذ ریشه در آن به راحتی امکان پذیر نیست پس با کندن چاله ای عمیق لایه های زیرین را نرم و میشکنیم تا نفوذ آب و هوا و ریشه به راحتی انجام گیرد به جای خاک بکر و غیر زراعی که از چاله بیرون آورده ایم خاک زراعی سطحی همراه با مخلوطی از کود پوسیده حیوانی و کود های شیمیائی ماکرو و میکرو تا ۵۰ سانتیمتر مانده به سطح زمین پر میکنیم سطح چاله را با پا فشرده می کنیم و چاله را یک بار کاملا” غرغاب میکنیم تا علاوه بر نشست کامل خاک منافذ خالی یکدست شودبعد از دو هفته (البته در فصل مناسب ) سپس ریشه های بلند و آسیب دیده نهال راهرس کرده و نهال را در ارتفاع مناسب قطع کرده و پس از ضد عفونی ریشه با سموم قارچکش مناسب و پوشاندن قسمت قطع شده با چسب پیوند نهال را در چاله کاشت کرده روی ریشه را با خاک زراعی سطحی طوری می پوشانیم که چاله ۱۰سانتیمتر پایین تر از سطح زمین قرار گیرد تا محلی برای آبیاری باشد سپس یک آبیاری زخم آب به نهال داده میشود آنگاه نهال را بوسیله یک قیم محکم میکنیم تا در اثر باد تکان نخورد البته در نهالهای پیوندی باید محل پیوند ۷ تا ۱۰ سانتیمتر بالای خاک قرار گیرد . اگر فضای چاله را به یک حساب پس انداز تشبیه کنیم .حساب پس اندازی که مبلغ بیشتری پول در آن باشد آینده شما را بیشتر تضمین میکند . تا یک حساب پس انداز خالی .
انتخاب رقم مناسب
برای هرنوع درخت میوه ارقامی انتخا ب نمائیدکه با شرایط آب وهوائی منطقه سازگار باشند بالاترین عملکرد را در شرایط موجود داشته باشد بازار پسند باشد قدرت رقابت با محصولات رقیب را داشته باشند
ارتفاع مناسب نهال در زمان کاشت
نهال میوه در زمان کاشت باید دارای ارتفاع مناسبی باشد .نهال پس از اینکه از نهالستان کنده شد ارتباط آب و مواد غذائی آن با زمین قطع میشود . تعدادی از ریشه های آن هنگام جابجائی آسیب می بیند . حتی اگر بادقت و اصول صحیح در زمین اصلی کاشته شود .مدت زمانی طول میکشد تا نهال مجددا در زمین استقرار یابد و ریشه های جدید تولید کند و ساخت و ساز مواد غذائی را از سر بگیرد . در این فاصله زمانی ۴۰ روزه اول کاشت تا فعالیت مجدد نهال به اندوخه مواد غذائی ذخیره شده در اندام خود وابسته است . و پس از فعال شدن ریشه ها در دو ماهه اول کاشت به علت عدم گسترش کامل ریشه آب و مواد غذائی بسیار کمی جذب و به اندامهای هوائی منتقل میشود .لذا اگر ارتفاع نهال و یا تعداد شاخه های نهال زیاد باشد و توسط باغدار هرس کاشت انجام نشود .( نهالهای بلند و پر شاخه )
ریشه ها به علت ضعیف بودن. قدرت انتقال آب و مواد غذائی به نهالهای بلند را ندارند . و برگهای کوچک تازه رشد یافته نیز قدرت پوشش تنه نهال . ومحافظت در مقابل نور شدید آفتاب را ندارند در نتیجه پوست نهال در اثر جذب نور آفتاب و پلاسیده شدن پوست . آفتاب سوخته میشود. بعلت پژمرده شدن قسمت هائی از پوست ساقه انتقال مواد غذائی ساخته شده به ریشه و سایر اندامها به کندی صورت میگیرد . در نتیجه نهال به تدریج ضعیف شده وآفات پوست خوار و چوبخوار به نهال صدمه می زنند. بعد از مدتی اگر نهال خشک نشود پاجوشها ی نهال از سطح خاک شروع به رشد میکنند و ساقه هوائی از بین میرود و اگر نهال پیوندی باشد . یعنی دیگر هیچ و حتما باید در سال آینده کاشت مجدد انجام شود .
پس بنا بر این ارتفاع نهال در درختان پیوندی حد اکثر پائین تر از ارتفاع جناغ سینه یک فرد متوسط اندام باشدو کمتر از ۶۰ سانتیمتر نیز نباشد و قطر نهال نیز از ۲ سانتیمتر بیشتر نباشد ودر نهالهای انگور .انار .انجیر بهترین ارتفاع ۵۰ تا ۷۰ سانتیمتر است.
نکات فنی مهم جهت احداث باغ میوه
۱- انتخاب نهال سالم و با اصالت پایه و اساس احداث یک باغ فنی میباشد.
۲- قبل از احداث یک باغ میوه، بهترین گونه و رقم درختان سازگار با شرایط منطقه را شناسایی و انتخاب کنید.
۳-رقم انتخاب شده را از نظر سازگاری با شرایط آب و هوایی، کیفیت آب و خاک مورد استفاده، پر محصولی و مقاوم بودن به آفات و بیماریها و…. مورد توجه قرار دهید .(در این خصوص با کارشناسان مجرب مشورت کنید)
۴- در نقاط بادخیز استفاده از بادشکن ضروری است .
۵- در صورت وجود لایه های سخت در خاک استفاده از زیر شکن یا بیل مکانیکی برای کندن لایه های سخت ضروری است .
۶- نهال را از نهالستانهای معتبر و دارای مجوز تهیه کنید. نهال باید دارای شناسه یا لیبل باشد. (توصیه میشود لیبل نهال را تا اولین باردهی حفظ کنید تا از اصالت نهال مطمئن شوید )
۷- در هنگام خرید نهال نهالهای خوش فرم که دارای تنه و ریشه سالم هستند را انتخاب کنید.دقت کنید در نهالهای پیوندی محل پیوند از طوقه نهال ۲۰- ۱۵ سانتیمتر فاصله داشته و خیلی برآمدگی نداشته باشد .
۸- از ورود نهالهای آلوده به آفات و بیماریها به باغ جلوگیری کنید. توجه داشته باشید نهالهایی که از سایر استانها تهیه میشوند باید گواهی قرنطینه حفظ نباتات را داشته باشند.
نکته: احتمال آلودگی نهالهای درختان دانه‌دار مانند گلابی و سیب به بیماری آتشک زیاد بوده لذا در خرید این نهالها باید بیشتر دقت شود.
۹-از خرید و کاشت نهال بذری عناب خودداری کنید. مگر اینکه قصد پیوند زدن روی نهال را داشته باشید .
۱۰- برای موفقیت بیشتر، نهالهای پیوندی یک یا دو ساله را انتخاب کنید. نهال باید از رشد متوسط برخوردار باشد، نهالهای خیلی کوچک و خیلی بزرگ برای کاشت مناسب نیستند .
۱۱- نهال باید در زمان خواب از زمین کنده شود. در زمان کندن نهال زمین نباید یخ زده باشد .
۱۲- زمان کندن نهال رطوبت خاک باید در حد گاورو باشد، از کندن نهال در زمین گل یا خشک خودداری کنید .
۱۳- توجه داشته باشید در زمان حمل و نقل، ریشه نهال نباید در معرض هوا قرار بگیرد.بدین منظور پوشاندن کامل نهالها با پلاستیک، چادر و برزنت یا در صورت وجود امکانات استفاده از کامیونهای کانتینردار توصیه میشود.
۱۴- چنانچه امکان کاشت نهال های منتقل شده بلا فاصله پس از انتقال وجود ندارد در یک منطقه از باغ که آفتابگیر نباشد شیاری کنده و ریشه نهال ها را داخل شیار قرار داده، روی آن را خاک مرطوب بریزید.
۱۵ – نقشه باغ را ابتدا روی زمین پیاده کنید . سپس محل کاشت دقیق نهالها را تعیین کرده و علامتگذاری کنید.
۱۶ – درختان را بصورت مربع یا مستطیل و در اراضی شیبدار روی خطوط تراز بکارید .
۱۷- در هنگام کاشت درخت به نیازهای گرده افشانی آن توجه داشته باشید. برخی درختان مانند پسته نیاز به درخت نر دارند ، برخی دیگر مانند بادام، گیلاس و زیتون، نیاز به رقم مناسب گرده افشان خواهند داشت.
۱۸ – با توجه به شرایط منطقه و نوع گونه نهال، فواصل مناسب کاشت را رعایت کنید .
۱۹- بر اساس نوع درخت و جنس خاک ، چاله هایی به شعاع ۵۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر و گودی (عمق) ۶۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر حفر کنید .
۱۸- هنگام گود برداری خاک رویی را (به عمق یک بیل) در یک سمت و خاک زیرین را در سمت دیگر چاله بریزید .
۱۹- قبل از کاشت نهالها با یک هرس مناسب ریشه های شکسته، زخمی و آسیب دیده را حذف کنید .
۲۰- برای پیشگیری از آلوده شدن ریشه‌ها به بیماری، باید ریشه‌های نهال را در محلول ضد عفونی به شرح زیر فرو ببرید و بعد در چاله‌ها بکارید .
سم بنومیل یا سموم قارچ کش مشابه (۳۰۰گرم) + خاک رس (۱۰کیلوگرم)+کود دامی (۱۰ کیلوگرم) + آب (۱۰۰ لیتر)
۲۱- خاک رویی جدا شده را به نسبت ۳ به ۱ با کود دامی پوسیده، مخلوط کرده و در ته چاله بریزید . از کود های شیمایی مناسب نیز می توان به مقدار ضروری در این مخلوط کودی استفاده نمود.
نکات آموزشی:
کود دامی به صرف ماندن تنها نمی‌پوسد و لازم است برای پوساندن در چاله انبار شده و به آن آب اضافه شود. درصورتی که کود پوسیده در اختیار نباشد از مصرف کود تازه خودداری کنید.
۲۲- هنگام غرس نهال، ریشه آن باید روی مخلوط کودی قرار گرفته و در تماس مستقیم با کود حیوانی نباشد.
۲۳- نهال را به نحوی در ته چاله قرار دهید که طوقه نهال چند سانتیمتر بالاتر از سطح زمین قرار گیرد .
۲۴- گودال را با خاک پر کنید و با فشار دادن خاک با پا ، فاصله ها و هوای اطراف ریشه‌ها را خارج کنید .
۲۵- نهال ها را باید بلافاصله آبیاری کنید .
۲۶- چند روز پس از کاشت، نهالها بازید شوند اگر زمین اطراف برخی نهالها نشست کرده و محل پیوند با خاک تماس پیدا کرده است به آرامی نهال را بالا بکشید و اطراف آن را خاک بریزید تا عمق کاشت اصلاح شود .
۲۷- نهالهای تازه را به یک قیم ببندید تا از تکان خوردن و خم شدن آنها توسط باد جلوگیری شود . ( نحوه بستن نهال به قیم بصورت ∞ می باشد )
۲۸- برخی نهالها مانند نهالهای درختان دانه دار و هسته دار لازم است هنگام کاشت بسته به نوع نهال و نحوه تربیت آن از ارتفاع مناسب(۸۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر) سربرداری شوند .
۲۹- بهتر است تنه درختان جوان را در چند سال اول برای حفاظت از آفتاب سوختگی رنگ سفید پلاستیکی بزنید .
۳۰- چنانچه در منطقه خسارت جوندگان مطرح باشد برای جلوگیری از خسارت آنها ، نوعی حفاظ با استفاده از مقوا،گونی و یا سیم توری دور ساقه درخت قراردهید.
۳۱- توجه ویژه به هرس فرم نهال در سالهای اولیه کاشت ضروری است .
