نیروگاه بادی
نیروگاه‌های بادی؛ پیشرو در تولید برق از منابع تجدیدپذیر انرژی
توسعه‌ی انرژی‌های تجدیدپذیر در دنیا نشان می‌دهد که این منابع از مقیاس آزمایشگاهی فراتر رفته و در مقیاس صنعتی گسترش یافته‌اند. در میان انواع فناوری‌های تولید برق تجدیدپذیر، نیروگاه‌های بادی بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند و بنابراین ضروری است نیروگاه‌های بادی در اولویت توسعه‌ی انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور قرار گیرند.
در این تحلیل، ابتدا به بررسی وضعیت فناوری توربین‌های بادی در میان انواع انرژی‌های تجدیدپذیر در دنیا می‌پردازیم. در ادامه با تبیین وضعیت ایران در زمینه‌ی انرژی‌های تجدیدپذیر، روند گسترش نیروگاه‌های تجدیدپذیر در کشور مورد بررسی قرار می‌گیرد. پس از آن، سیاست خرید تضمینی، به عنوان اصلی‌ترین سیاست جهت حمایت از این فناوری معرفی می‌شود. در نهایت، با بررسی نحوه‌ی اثرگذاری سیاست خرید تضمینی جهت توسعه‌ی فناوری توربین‌های بادی در داخل کشور، سیاست‌های پیشنهادی جهت افزایش اثربخشی این سیاست ارائه خواهد شد.
۱. شناخت جایگاه نیروگاه‌های بادی در میان انواع انرژی‌های تجدیدپذیر[ویرایش]
تأمین پایدار انرژی برق، به عنوان یکی از اساسی‌ترین پیش‌نیازهای پیشرفت کشور، اهمیت ویژه‌ای دارد و مصرف سرانه‌ی برق هر کشور از مهم‌ترین شاخص‌های توسعه‌یافتگی به شمار می‌آید. پیشرفت فناوری انرژی‌های تجدیدپذیر، طی چند سال گذشته، در دنیا به کاهش هزینه‌ی تمام‌شده‌ی برق حاصل از آن انجامیده و با افزایش حاشیه‌ی سود، رشد این صنعت، شتاب بالایی داشته است. نیروگاه‌های بادی، نیروگاه‌های خورشیدی، نیروگاه‌های زمین‌گرمایی و نیروگاه‌های زیست‌توده از جمله مهم‌ترین منابع تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر به شمار می‌روند.
در سال ۲۰۱۱ مجموع سرمایه‌گذاری در زمینه‌ی استفاده از منابع تجدیدپذیر انرژی در سطح دنیا به ۲۶۰ میلیارد دلار رسید. افزایش سرمایه‌گذاری در این زمینه، سهم این انرژی‌ها را در تولید برق از ۲ درصد در سال ۲۰۰۰ به ۳/۷ درصد در سال ۲۰۱۲ رسانده است. به عبارت دیگر، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر طی ۱۰ سال، بیش از ۳ برابر شده و ظرفیت تولید برق تجدیدپذیر در دنیا از کل ظرفیت نصب‌شده‌ی نیروگاهی به ۳۹۰ هزار مگاوات رسیده است. به بیان ساده، این میزان معادل ۵ برابر ظرفیت نیروگاه‌های تولید برق در ایران است. در نمودار شکل ۱ به تفکیک، روند رشد تولید برق از انواع انرژی‌های تجدیدپذیر طی سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۱ مشاهده می‌شود.
در میان انواع منابع تجدیدپذیر انرژی، فناوری توربین‌های باد بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است. در این مدت، سهم انرژی باد، که در سال ۲۰۰۰ کمتر از ۵/۰ درصد بوده، با رشدی نمایی در سال ۲۰۱۰ به ۴.۶ درصد رسیده است. با رشد فناوری توربین‌های بادی و کاهش قیمت تمام‌شده‌ی آن‌ها طی این دوره‌ی ۱۰ساله، ظرفیت نیروگاه‌های بادی نصب‌شده در جهان، به طور متوسط سالانه ۲۸ درصد رشد داشته و به بیش از ۱۰ برابر افزایش یافته است. کشورهای چین، آمریکا، آلمان، اسپانیا و هند در این زمینه پیشتازند.
انرژی خورشیدی که در سال ۲۰۰۰ سهم ناچیزی در تولید برق داشت، در سال ۲۰۰۷ از انرژی زمین گرمایی و پس از آن، از انرژی زیست‌توده پیشی گرفته است و پس از انرژی بادی، در جایگاه دوم قرار دارد. بررسی روند رشد فناوری تولید برق خورشیدی نشان می‌دهد استفاده از آن با رشدی مشابه انرژی باد در حال گسترش است. البته قیمت تمام‌شده‌ی بالاتر نسبت به انرژی باد، استفاده از آن را همچنان در اولویت پایین‌تری قرار می‌دهد. در مقایسه با نیروگاه‌های باد، نیروگاه‌های خورشیدی هزینه‌ی تمام‌شده‌ی بالاتری دارند که به طور متوسط ۲ تا ۳ برابر نیروگاه‌های بادی است. کشورهای آلمان، اسپانیا، ژاپن، ایتالیا و آمریکا کشورهای پیشتاز در این زمینه محسوب می‌شوند.
تأمین پایدار انرژی الکتریکی، به عنوان یکی از اساسی‌ترین زیرساخت‌های کشور، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پیشرفت فناوری مرتبط با انرژی‌های تجدیدپذیر، طی سال‌های اخیر، در دنیا به کاهش هزینه‌ی تمام‌شده و افزایش کیفیت برق انجامیده و با افزایش سود سرمایه‌گذاران در این حوزه، رشد بالایی در این صنعت ایجاد کرده است.
پس از این دو فناوری، انرژی زیست‌توده با سهم ۱ درصد از کل تولید برق قرار دارد و چالش مهم پیش روی این فناوری، نیاز به غلات و دانه‌های روغنی در تأمین نیازهای غذایی کشورهای مختلف است. کشورهای آمریکا، برزیل، آلمان، اسپانیا و هند بیشترین سهم تولید برق را با استفاده از زیست‌توده به خود اختصاص داده‌اند.
سهم انرژی زمین‌گرمایی در تولید برق، به علت وجود محدودیت در مناطق قابل احداث و هزینه‌های بالای سرمایه‌گذاری، از ۲/۰ درصد تجاوز نمی‌کند. این فناوری نیز مشابه فناوری تولید برق با انرژی زیست‌توده، در سالیان اخیر، رشد چندانی نداشته است و البته کشورهای آمریکا، فیلیپین، اندونزی، مکزیک و ایتالیا در این زمینه پیشرو هستند.
همچنان که اشاره شد، وضعیت توسعه‌ی انرژی‌های تجدیدپذیر در دنیا نشان می‌دهد که نیروگاه‌های بادی در میان انواع روش‌های تولید برق تجدیدپذیر، بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند و رشد چشمگیری را در سال‌های گذشته تجربه کرده‌اند. نیاز به تنوع‌بخشی در سبد تولید برق کشور، اهمیت توجه به این فناوری را در مقایسه با سایر فناوری‌های تولید برق تجدیدپذیر، دوچندان کرده و ضروری است سیاست‌های حمایتی دولت با تأکید بیشتری بر روی این فناوری متمرکز شود.
۲. روند توسعه نیروگاه‌های بادی در کشورهای پیشرو[ویرایش]
در میان کشورهای پیشتاز در زمینه‌ی استفاده از انرژی باد، چین با ۶۳ هزار مگاوات ظرفیت نصب‌شده بالاترین رتبه را دارد. پس از آن، آمریکا با ۴۷ هزار مگاوات، آلمان با ۲۹ هزار و اسپانیا با ۲۲ هزار مگاوات در جایگاه‌های بعدی قرار دارند.(۳)
در اثر اتخاذ سیاست‌های حمایتی مناسب، کشور چین مدتی کوتاه ظرفیت نیروگاه‌های برق بادی خود را از رقمی ناچیز، به میزانی معادل کل ظرفیت نیروگاه‌های ایران رسانده و در عین حال، جایگاه نخست را در سطح دنیا به خود اختصاص داده است.
آلمان و اسپانیا که در سال ۲۰۰۵ بیشترین ظرفیت نیروگاه‌های بادی را به خود اختصاص داده بودند، با یک رشد خطی، این ظرفیت را افزایش داده‌اند. ظرفیت نیروگاه‌های بادی در آمریکا، که در ۲۰۰۵ پایین‌تر از دو کشور فوق بود، گرچه در ابتدا رشد بالاتری نسبت به آلمان و اسپانیا داشت، اما به دلیل بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹، نتوانست مسیر رشد خود را ادامه دهد. آنچه در این نمودار جلب توجه می‌کند رشد نمایی ظرفیت نیروگاه‌های بادی چین است.
کشور چین، به عنوان کشور پیشرو در زمینه‌ی نیروگاه‌های بادی، از سال ۲۰۰۵ تا کنون، ظرفیت نیروگاه‌های بادی خود را از ۱ هزار مگاوات به بیش از ۶۳ هزار مگاوات رسانده است. این کشور تنها در سال ۲۰۱۱، بیش از ۱۷ هزار مگاوات نیروگاه بادی جدید را وارد شبکه‌ی برق خود کرده است. در عین حال، شرکت‌های دانش‌بنیان چین بیش از ۳۰ درصد بازار محصولات وابسته به فناوری توربین‌های بادی دنیا را در اختیار گرفته‌اند. حال ضروری است سیاست‌های حمایتی چین، که در مدت ۵ سال ظرفیت نیروگاه‌های بادی این کشور را به بالاترین رقم در سطح دنیا رسانده است، مورد برسی قرار گیرد.(•)
مراجع[ویرایش]
۱- “Renewables ۲۰۱۱ Global Status Report”, REN۲۱, France, ۲۰۱۱
۲- “۲۰۱۱ Renewable Energy Data Book”, National Renewable Energy Laboratory (NREL), US Department of Energy, USA, ۲۰۱۲
۳- “Global Wind Statistics ۲۰۱۱”, Global Wind Energy Council, Belgium, ۲۰۱۲.
سایت برهان؛ سجاد حسین‌نیا؛ کارشناس ارشد مطالعات راهبردی انرژی دانشگاه تهران
